Ukrayna kültürü

Ukrayna kültürü, Ukrayna halkının tarihi boyunca şekillenen maddi ve manevi değerlerinin bir bileşimidir. Etnik Ukraynalılar ile ilgili etnik çalışmalar ve Kiev ve çevresindeki bölge tarihine odaklanan Ukrayna tarih yazımı ile iç içedir.^[1]

Ülke sık sık bağımsızlığını korumak için mücadele etmiş olsa da^[2] Ukraynalılar kültürel varlıklarını korumayı başarmıştır. Taras Şevçenko^[3] ve Ivan Franko^[4] gibi çok sayıda yazar ülkenin edebiyat tarihine katkıda bulunmuştur. Ukrayna kültürü, 1991'de bağımsızlığın ilanından sonra önemli bir canlanma yaşadı.^[5]

Modern Ukrayna kültürünün, her ikisi de Ukraynalıların tarihi ataları olarak iddia ettiği, Kiev merkezli eski Kiev-Rus devletinin ve Galiçya-Volhinya Krallığı'nın soyundan geldiğine inanılmaktadır.^[6][7] Bu nedenle Belaruslular ve Ruslar gibi komşu milletlerle ortak bir kültür ve tarihe sahiptir. Ukraynalı tarihçi, akademisyen ve Ukrayna Halk Cumhuriyeti'nin politikacısı Mihaylo Hruşevski, Ukrayna'dan Ukrayna-Rus olarak söz eder ve Ukrayna'nın eski Kiev Rus devleti üzerindeki tarihsel iddiasını vurgular.

Geleneksel köylü halk sanatı, nakış ve yerel mimari, Ukrayna kültürü için kritik öneme sahiptir ve unsurları genellikle o dönemin mevcut kaynakları tarafından belirlenir. Ülkenin güçlü halk sanatı ve nakış geleneği günümüze kadar etkisini korumuştur ve Ukrayna nakışı genellikle kendi içinde bir sanat formu olarak görülmektedir.

Ukrayna gelenekleri, Doğu Ortodoks Kilisesi'nden^[8] ve Slav mitolojisinden gelen geleneklerden^[9] büyük ölçüde etkilenir. Sovyet dönemi, birbiriyle ilgisiz birçok ulusun kültürlerini ortak bir dille birleştirmiş ve birçok sosyalist cumhuriyetin kültür ve kimliğinin sahiplenilmesine yol açmıştır. Ukrayna kültürü, Rus ve Belarus kültürü gibi diğer Doğu Slav kültürlerinden büyük ölçüde etkilenmiştir.^[10]

Geçmişte ülkeye ve halkına egemen olan yabancı güçler ve imparatorluklar, Ukrayna nüfusunu kendi nüfusları içinde asimile etmeye yönelik politikalar uyguladıkları için, Ukrayna kültürü hayatta kalabilmek ve özgünlüğünü korumak, yabancı kültürün unsurlarını ortadan kaldırmak ve temizlemek için birçok engeli aşmak zorunda kalmıştır. Örneğin, Ruslaştırma politikası, kültürün gelişmesinin önünde önemli engeller oluşturmuştur.^[10]

Moderniteye doğru ilerlerken, Ukrayna, kültüründe belirli gelenek ve uygulamaların gözetilmesinin merkezi bir rol oynadığı oldukça geleneksel bir ülke olmaya devam etmektedir. Birçok önemli Ukrayna tatili ve etkinliği eski Jülyen Takvimine dayanmaktadır ve bu nedenle Gregoryen benzerlerinden farklılıklar sergilemektedir.^[11] Bunlar, Ukrayna kültüründe her ikisi de çok önemli görülen Noel ve Yılbaşı Gecesini içerir.^[12]

Vechornytsi gibi sosyal toplantıların ve insanların büyük gruplar halinde toplandığı İvan Kupala Günü, Maslenitsa, Koledowanie ve Malanka gibi geleneksel tatiller Ukrayna kültüründe köklü bir geçmişi vardır. "Razom nas bahato, nas ne podolaty" ("Birlikte çokuz! Biz mağlup olamayız!"^[13]) hem geleneksel hem de modern Ukraynalıların popüler bir kültürel ve politik ifadesidir.

Ukrayna'da geleneksel düğün kutlamaları, müzik ve dans, yeme ve içme ve kalabalık insan topluluklarını içeren birçok ritüele sahiptir. Düğün, günler hatta haftalarca sürebilen üç ayrı bölümden oluşur. Önce bir nişan, sonra bir tören, yapılır ve ardından büyük bir kutlama gerçekleştirilir. Nişan, damadın gelin için ödeyeceği başlık parasını vermek için gelinin ebeveynlerine gitmesi ve ebeveynlerinin kutsamalarını beklemesini içerir. Ukrayna folklorunda damadın başlık ödemeden kaçırdığı birçok geline dair hikâyeler bulunmaktadır. Çoğu zaman, kaçırılan gelin gönüllü olarak kaçar ve kaçma sırasında ebeveynlerin rızası aranmaz. Gelin bir evlilik teklifini reddedebilir, bu durumda ebeveynlerin mesajı iletmek için damadı kapıda balkabağıyla karşılaması adettendir. Bir anlaşmaya vardıktan sonra, resmi nikah bir kilisede, genellikle diğer çiftlerle birlikte bir grup töreninde gerçekleşir. Nikahı tüm topluluğun katıldığı bir ev kutlaması izler.^[14]

Ana dil Ukraynaca'dır. Ukrayna vatandaşlarının bir kısmı Rusça da konuşmaktadır.^[15][16]

Halk arasında "Ülkemizde trafik kurallarının ciddiyeti, bunlara uyulmaması ile telafi edilir" diye bir söz vardır. Bu göreceli saygı eksikliği, esas olarak, her türlü devlet yönetimine ve ilgili departmanlarına yönelik büyük güvensizlikten kaynaklanmaktadır. Son yıllarda gerçekleştirilen bir sosyal araştırmaya göre^[17] nüfusun sadece %12'sinin liderlerinin ve kamu görevlilerinin ülkenin iç ve dış politikalarını yönetme konusunda iyi bir iş çıkardığına inandığı görülmektedir. Ayrıca, Ukrayna'daki yolsuzluk, özellikle herhangi bir alanda görülmektedir, bu nedenle otoriteye karşı saygı besleyenlerin oranı düşük çıkmaktadır.^[18]

Ülke genelinde insanların çoğu bir dine inanmaktadır. Doğu Ortodoks Hristiyanlığı ve Doğu Katolikliği ve Roma Katolikliği en yaygın olarak kabul edilen üç dindir. Ukrayna Ortodoks Kilisesi^[19] ülkedeki kiliselerin en büyüğüdür.^[20] İkinci en büyük kilise olan Ukrayna Rum Katolik Kilisesi'ne inananlar, Bizans ibadetlerini yaparlar, ancak Roma Katolik Kilisesi ile birleşirler.^[21]

Yemek, Ukrayna kültürünün önemli bir parçasıdır. Noel'de olduğu gibi Paskalya'da da özel yiyecekler hazırlanır. Örneğin Noel'de insanlar pişmiş buğday krupası, haşhaş tohumları, bal ve özel tatlı ekmeklerin bir karışımı olan kutia hazırlarlar.

Ortalama bir Ukrayna diyeti balık, peynir ve çeşitli sosislerden oluşur. Baş peyniri, bir tür sosis olan Kolbasa'nın (Ukraynaca: Kovbasa) yanı sıra oldukça popülerdir. Tipik olarak ekmek, her öğünün temel bir parçasıdır ve yemeğin "tamamlanmış" olması için yenmelidir.^[22] Noel'de on iki çeşit yemek yemek gelenektir. Paskalya'ya renkli ve desenli yumurtalardan oluşan ünlü pysanky dahildir. Bu yumurtaların yapımı uzun bir süreçtir ve tüketilmekten çok sofranın ortasında teşhir için kullanılır.^[23]

Ukraynalılar genellikle sağlıkları için kadeh kaldırır, yemekleri yavaş yer ve aileleri ve arkadaşları ile canlı sohbetlere katılırlar. Genellikle meyveli hamur işi gibi basit bir tatlıyla birlikte çay, şarap veya kahve içilir. Popüler yiyecekler arasında salo, borç çorbası,^[20] Kiev tavuğu,^[20] piruhi ve pilav bulunur.

Ukrayna mimarisi, belirli alanların ve dönemlerin farklı özelliklerini yansıtır. Tasarım ve mimari, mevcut siyasi ve ekonomik iklimden etkilenir.

Ukrayna'nın farklı bölgeleri, yerel geleneklere ve nesiller boyunca aktarılan bilgilere dayanan, kendilerine özgü yerel mimari tarzlarına sahiptir.^[24] Merkez Naddnipryanshchyna Halk Mimarisi ve Yaşam Biçimi Müzesi, Pereiaslav'da yer almaktadır. Açık hava müzesi, 13 tema müzesi, 122 ulusal mimari örneği ve 30.000'den fazla tarihi kültürel obje içermektedir.^[25] Dekoratif Kaplamalar Müzesi, Ukrayna mimarisinde dekoratif mimari uygulamaların el işçiliğini koruyan seçkin müzelerden biridir. Dekoratif yüzeyler eski geleneksel tasarım desenlerini kullanır.^[26]

Özel günlerde, sıradan yaşamın her yönü, sanatsal ifadenin süs sanatı biçimine dönüştürülür. Süsleme ve tasarım motifleri sembolizm, dini ritüel ve anlamla doludur.^[27] Peresopnytsia İncili'nin^[28] tezhiplerinden ünlü pysanky ve vytynanky'ye kadar, karmaşık detayların eski bir anlamı vardır. Ukrayna kültürünün ve dilinin yasaklandığı Ukrayna'nın Ruslaştırılmasının son 300 yılında Ukrayna sözlü tarihinin çoğu kayboldu.^[29] İvan Honçar Müzesi, Pysanka Müzesi ve Ukrayna Müzesi gibi kuruluşlar tarihi korumaya adanmıştır. Ukrayna'nın farklı bölgeleri, kendi stil ve anlam çeşitliliği ile kendi geleneksel süslemelerine sahiptir. Örnekler Petrykivka Tablosu'nda, süs mimarisinde, Ukrayna nakışlarında ve çeşitli Ukrayna tarihi bölgelerinden getirilen dokuma motiflerinde görülebilir. Bu eserlerin bir kısmı UNESCO tarafından Ukrayna'nın Somut Olmayan Kültürel Mirası olarak listelenmiştir.

İkonik işlemeli gömlek veya bluz, vışıvanka,^[30] Ukrayna ulusal kostümünün en tanınmış parçasıdır ve Mayıs ayında kendisine özel bir halk kutlamasına sahiptir.^[31] Erkekler için geleneksel kıyafet kozhukh, kontusz, żupan ve sharovary'yi de içerir. Kadınlar için geleneksel kıyafet, evli kadınlar için kozhushanka, ochipok ve bekar kızlar için Ukrayna çelengini içerir. Giysiler, ayrıntılı yapısal tasarım, karmaşık dokuma teknikleri, kapsamlı nakışlar ve iğne oyası kullanılarak yapılır.

Esnaf dokuma sanatları Ukrayna kültüründe^[32] özellikle Ukrayna düğün geleneklerinde önemli bir rol oynamaktadır. Ukrayna nakşı, dokuma ve dantel yapımı, geleneksel halk kıyafetlerinde ve geleneksel kutlamalarda kullanılmaktadır.^[33] Ukrayna nakşı, kaynak bölgesine göre değişir^[34] ve tasarımların uzun bir motif, kompozisyon, renk seçimi ve dikiş türü geçmişi vardır.^[35] Renk kullanımı çok önemlidir ve Ukrayna folklorunda kökleri vardır. Ukrayna'nın farklı yerlerinde bulunan nakış motifleri Pereiaslav'daki Ruşnik Müzesi'nde korunmaktadır.

Ulusal elbiseler dokumadan yapılır ve son derece süslüdür. Rivne Oblastı'nda bulunan Krupove köyünde el yapımı tezgahlarla dokuma hala yapılmaktadır. Köy, ulusal el sanatları imalatı sahnesinde iki ünlü şahsiyetin doğum yeridir: uluslararası tanınırlığa sahip Nina Myhailivna^[36] ve Uliana Petrivna.^[37] Köy, bu geleneksel bilgiyi korumak için yerel bir dokuma merkezi, müze ve dokuma okulu açmayı planlamaktadır.^[38]

Ukrayna'da, çoğu kırsal Kazak köylerinden gelen geleneksel danslar popülerdir.^[39] Ukrayna dans tarzlarından birisi kalynadır. Hem erkekler hem de kadınlar bu tür danslara katılırlar.^[40]

• Kadınlar, bazen düz renkli (genellikle mavi, yeşil, kırmızı veya siyah) bir tunik ve uyumlu bir göğüslük ve bunun altında açık ya da diz altı bir etek ve bunun altında, işlemeli ve bir kenarı birkaç santimetre kadar olması gereken beyaz bir etek içeren renkli kostümler giyerler. Bir tunik giyerlerse, altına uzun kollu, zengin işlemeli beyaz bir gömlek giyerler. Geleneksel olarak, kadınlar dans etmek için bir tür kırmızı deri çizme giyerler. Ayrıca çiçeklerle kaplı bir kafa bandı olan ve dans ettiklerinde arkadan sarkan uzun kurdelelere sahip bir çiçek baş parçası (vinok) ve düz kırmızı mercan kolyeler takarlar.^[41]
• Erkekler bol pantolonlar (genellikle mavi, beyaz, siyah veya kırmızı) ve boyun ve karın kısımları işlenmiş bir gömlek (genellikle beyaz, ancak bazen siyah) giyerler. Gömleğin üzerine bazen zengin işlemeli bir yelek giyerler. Bellerinin etrafına, uçları püsküllü kalın bir kuşak takarlar. Kadınlar gibi bot giyerler ama bunlar kırmızının yanı sıra siyah veya beyaz da olabilir.^[41]
• Kalyna dansı, partner dansını içerir. Pryvitannya adı verilen bir dans, bir selamlama dansıdır. Görece yavaştır, kadınlar seyircilere karşı eğilir ve bir bez ve çiçekler üzerinde tuzlu ekmek sunarlar. Hopak adı verilen bir diğer dans çok daha hareketlidir ve birçok hızlı hareket içerir. Hopak, Kazakların hopak dövüş sanatından türetilmiştir.^[42]

Ukrayna'da Ukrayna Ulusal Sanat Müzesi, Ukrayna Ulusal Tarih Müzesi, Batı ve Doğu Sanatları Müzesi, Kiev'deki Ukrayna Ulusal Çernobil Müzesi, Lviv Ulusal Sanat Galerisi, Poltava Sanat Müzesi, Simferopol Sanat Müzesi ve ve diğer birçok sanat, tarih, gelenek veya farklı konulara adanmış müzeler. dahil olmak üzere yaklaşık 5.000 farklı müze bulunmaktadır.^[43]

Devlet açısından önemli 14 kütüphane (Ukrayna Vernadsky Ulusal Kütüphanesi, Ukrayna Ulusal Parlamento Kütüphanesi, Kiev'deki Ukrayna Ulusal Tarih Kütüphanesi, Harkov'daki Korolenko Devlet Bilim Kütüphanesi gibi) ve Ukrayna'nın çeşitli noktalarına dağılmış 45.000 halk kütüphanesi vardır. Bütün bu kurumlarda 700 milyondan fazla kitap bulunmaktadır.^[44]

Ukrayna edebiyatı gelişim sürecinde zorluklarla karşılaştı, çünkü Ukrayna toprakları üzerindeki sürekli yabancı hakimiyeti nedeniyle, konuşulan ve yazılan dil arasında genellikle önemli bir fark oluşmaktaydı. Bazen Ukraynaca baskı yapılması bile kısmen yasaklandı. Ancak Litvanya, Polonya, Romanya, Rusya, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenlikleri geride yeni kelimeler bırakarak Ukrayna'yı zenginleştirdi.^[45] Çarlık ve Sovyet baskısına rağmen, Ukraynalı yazarlar zengin bir edebi miras üretebildiler.^[46]

Birçok Ukraynalı yakından ilişkili Rus edebiyatına da katkıda bulundu.^[47]

Sovyet yönetimi Ukrayna'yı terk ederken geride yüzlerce stadyum, yüzme havuzu, spor salonu ve diğer birçok spor tesisi bıraktı.^[48]

Futbol Ukrayna'da en popüler spordur. En üst profesyonel lig, Ukrayna Premier Ligi olarak da bilinen Vyscha Liha'dır.^[49] Vyscha Liha'daki en başarılı iki takım, rakip FC Dinamo Kiev ve FC Şahtar Donetsk'tir. Şahtar, Vyscha Liha'nın son şampiyonu olmasına rağmen, Dinamo Kiev tarihsel olarak çok daha büyük başarılara imza atmıştır: iki kez UEFA Kupa Galipleri Kupası'nı, bir kez UEFA Süper Kupası'nı, 13 kez SSCB Şampiyonası'nı ve 12 kez Ukrayna Ligi'ni kazanmıştır. Şahtar ise sadece dört kez Ukrayna Ligi'ni ve bir kez UEFA Kupası'nı kazanmıştır.

Birçok Ukraynalı SSCB milli futbol takımı için oynamıştır. Özellikle, yılın en iyi futbolcuları için prestijli Altın Top Ödülü'nü kazanan İgor Belanov ve Oleh Blohin. Bu ödül Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra sadece bir Ukraynalıya verildi, Ukrayna milli futbol takımının eski kaptanı^[50] olan Andriy Şevçenko.^[51] Millî takım ilk çıkışını 2006 FIFA Dünya Kupası'nda yaptı ve kupanın şampiyonu olacak olan İtalya'ya kaybetmeden önce çeyrek finale yükseldi.

Ukraynalı kardeşler Vitaliy Kliçko ve Volodymyr Kliçko, boksta dünya ağır sıklet şampiyonluğu unvanını elde ettiler.^[52]

Ukrayna ilk çıkışını 1994 Kış Olimpiyatları'nda yaptı.^[53] Şimdiüze ye kadar, Ukrayna Yaz Olimpiyatlarında (dört maçta 96 madalya) Kış Olimpiyatlarından (dört maçta beş madalya) çok daha başarılı oldu. Ukray2022nitibarıyla da Tüm Zamanların Olimpiyat Oyunları madalya sayısında kazanılan altın madalya sayısına göre 35. sırada yelmaktadır.^[54]

Ukrayna'daki diğer popüler sporlar arasında hentbol, tenis, ragbi birliği, basketbol, jimnastik ve buz hokeyi gösterilebilir.^[48]

Ukrayna, dünyanın her yerinden yılda 20 milyondan fazla ziyaretçi çekmektedir.^[55] Ukrayna'nın Yedi Doğa Harikası^[56] ve Ukrayna'nın Yedi Harikası,^[57] modern şehirleri,^[58] festivaller,^[59] ekoturizm^[60] ve medikal turizm^[61] turistlerin ülkeye rağbetinin sebepleri arasında yer almaktadır.

• Ukrayna'nın Somut Olmayan Kültürel Mirasları listesi