İçeriğe atla

Ukrayna alfabesi

Ukrayna alfabesi Ukrayna'nın resmî dili olan Ukraynacayı yazmak için kullanılan alfabedir. Kiril alfabesi'nin ulusal varyasyonlarından biridir.

Ukraynaca'da bu alfabeye українська абетка (ukrɑˈjinʲsʲkɑ ɑˈbɛtkɑ) denmektedir.

Ukraynaca metinler bazen Kiril alfabesi okuyamayan okuyucular ve çeviri sistemleri tarafından romanize edilerek Latin alfabesine çevrilir.

Alfabe

А а Б б В в Г г Ґ ґ Д д Е е Є є Ж ж З з И и І і Ї ї Й й К к Л л М м Н н О о П п Р р С с Т т У у Ф ф Х х Ц ц Ч ч Ш ш Щ щ Ь ь Ю ю Я я

Not: Sovyet döneminde (resmî Ukrayna Yazım Kuralları'nın (1990) yayınından önce) ґ alfabede yoktu ve ь alfabenin son harfiydi.

Alfabe otuz üç harf, otuz sekiz fonem (ses birimi) bulunmaktadır. Ukrayna ortografisi (yazım kuralları) fonetik ilkelere göre hazırlanmıştır. Bir harf genelde bir ses birimi için kullanılır.

Yirmi ünsüz harf (б, г, ґ, д, ж, з, к, л, м, н, п, р, с, т, ф, х, ц, ч, ш, щ), on ünlü harf (а, е, є, и, і, ї, о, у, ю, я) ve iki yarı ünlü harf (й/yot ve в) bulunmaktadır. İnceltme işareti olan ь harfinin fonetik değeri yoktur ama kendinden önceki ünsüz harflerin yumuşatıcısı olarak bilinir.

Ayrıca, belirli ünlüler takip edilirken bazı ünsüzler damaktan söylenir. Örneğin д, з, л, н, с, т, ц ya da дз harfi "yumuşak" ünlü: є, і, ї, ю, я tarafından takip edilirken yumuşatılır.

Bunlar alfabenin fonetik ilkelerindeki diğer istisnalardır. Bazı harfler iki ses için kullanılır: щ /ʂʈ͡ʂ/, ї /ji/ veya /jɪ/ ve є /jɛ/, ю /ju/, я /jɑ/.

Diğer Kiril alfabeleriyle karşılaştırınca modern Ukrayna alfabesinin benzeri olan Doğu Slav dilleri, Belarusça, Rusça ve Rusince bulunmaktadır. Erken Kiril alfabesinde de bulunan i (i) ve izhe (и) harfleri /i/ ve /ɪ/ sesleri için kullanılır. İki tarihi formu e (е) ve ye (є) bulunmaktadır.

Tarih

Erken Kiril alfabesi

The first page of Lviv'de matbaa ile yazılmış Ivan Fedorovych'in Azbuka (Alfabe kitabı)'nın ilk sayfasıdır, 1574

Kiril alfabesi ilk defa Birinci Bulgar İmparatorluğu'nda onuncu yüzyılda edebi dil olan Eski Kilise Slavcası dilinde yazmak için kullanmıştır. Adını Saint Methodius tarafından almıştır. Methodius'un kardeşi olan Saint Kiril'in adı verilmiştir.Kiril alfabesinde Yunan yazısı esas alınmıştır ve Glagol alfabesinden bazı harfler eklenmiştir. Bu harfler Yunan alfabesinde bulunmayan sesler için kullanılır: Ѳ, Ѡ, Ѱ, Ѯ, Ѵ.

Erken Kiril alfabesi ilk binyılın sonunda Kiev Knezliği'ne Hristiyanlık dini ve Eski Kilise Slavcası diliyle birlikte girdi. Alfabe yerel konuşma dili olan Eski Kilise Slavcası'na adapte edilmiştir. Alfabe çeşitli dillere göre değişiklik göstermiştir, modern Belarusça, Rusça ve Ukraynaca gibi bölgesel diyalektlerde gelişmiştir. Ukraynaca konuşanların değişmemiş bir dili vardır ama edebi dil iki büyük tarihi olaydan dolayı değişmiştir.

Kilise Slavcası akademisyenler tarafından çeşitli yeniliklere uğramıştır. Rutence ve Rusça dillerinde yazılmış ve konuşulmuştur. Etimolojik kurallar Yunan ve Güney Slav dilleriyle yapılmıştır.

Meletiy Smotrytsky'nin 1619'da yazdığı Slavca Gramer kitabı Kilise Slavcası'nın kullanımı için çok etkili oldu, Я (ja), Е (e) ve Ґ (g) harfleri kodlandı. Çeşitli Rus alfabesi yenilikleri alfabeyi etkiledi, özellikle Deli Petro'nun 1708 yılındaki (Grazhdanka) Rus Sivil Komutu çok etkili oldu. Bu durum dini olmayan kullanım için özellikle yeni bir alfabe yarattı ve Latin etkisinde harf biçimleri kabul edildi: (Ѯ, Ѱ, Ѡ, Ѧ).

On dokuzuncu yüzyıl yenilikleri

Taras Shevchenko'nun Bukvar’ Yuzhnorusskyy kitabı (Güney Rusça İlk Kitap), 1861, Ukraynaca için alfabenin elyazımını 19. yüzyıldaki Rus ortografisine göre göstermiştir. Bu kitaptan bir sayfadır.

Öğrenmesi zor olan etimolojik alfabeler, birkaç yenilikle fonetik Ukrayna ortografisini 19. yüzyıl boyunca değiştirdi. Bu duruma Vuk Karadžić'in Sırp Kiril kitabı örnek verilebilir. Bu kitabı Oleksiy Pavlovskiy'nin Gramer, Panteleimon Kulish'nin Kulishivka, Mykhailo Drahomanov'un Drahomanivka ve Yevhen Zhelekhivsky'nin Zhelekhivka kitapları izlemiştir. Bu kitaplarda ї (ji) ve ґ (g) harfleri standard hale getirilmiştir.

19. yüzyılın sonuyla 20. yüzyılın başında Ukrayna kültürel yenilenmesi olmuştur. Aynı dönemde Dnieper Ukraynası (Rus Çarlığı'na bağlı) ve batı Ukrayna (Avusturya kontrolündeki Galiçya)'da edebi ve akademik aktiviteler gerçekleşmiştir. Galiçya'da Lehçe dilinin baskınlığıyla yerel hükûmet Ukraynaca için latin alfabe hazırladı ve bu duruma halk gözüyle "Alfabelerin Savaşı" dendi.

Kiril yazısı desteklendi ama muhafazakâr Ukraynalı kültürel gruplar (Rski Rutenler & Ukraynalı Russopiler) desteklenen saf Ukrayna ortografisine karşı geldiler. Dnieper Ukraynası'nda, önerilen reformlar Ukraynaca yayın ve performans yasağı yaşadı.

Zhelekhivka Galiçya'da 1893'te resmî hale geldi ve doğu Ukraynalı toplumlar tarafından kabul edildi. Ukrayna Milli Cumhuriyeti 1918 ve 1919 yıllarında resmî ortografileri kabul etti ve Ukraynaca duyurular arttı. Ukrayna Bolşevik hükûmeti altında 1920 ve 1921 yıllarında Ukrayna ortografileri doğrulanmıştır.

Birleştirilmiş yazım

1925 yılında, Ukrayna SSC Ortografi Düzenlenmesi Komisyonu düzenledi. Ukraynacılık süreci boyunca Sovyet Ukrayna, 1927 Uluslararası Ortografik Konferansı Harkiv'de, 26 Mayıs - 6 Haziran döneminde yapıldı. Konferansta Ukrayna ortografisi standartlaştırıldı ve yabancı kelimeleri çevirme metodu uygulandı.

1930 yılında Stalin hükûmeti Ukraynacılık politikasına karşı gelmeye başladı ve Moskova'nın merkezi gücünü destekledi. 1933'te, ortografik yenilikler kaldırıldı. Reformlar itibarsızlık ve milliyetçiliği sapmakla suçlandı. Ukraynaca harf ge ґ ve fonetik kombinasyonlar ль, льо, ля çıkarıldı ve Rus etimolojisi desteklendi (örnek, -іа-'nın -ія- olarak kullanımı). Resmî ortografi 1936'da Kyiv'de belirlendi. 1945 ve 1960 yıllarında yenilendi. Bu ortografi bazen Postyshivka adıyla anıldı.

SSCB'de Perestroika dönemi sürdü ve yeni Ukrayna Ortografi Komisyonu 1987'de oluşturuldu. Ortografi 1990'da yayınlandı, ґ harfi eklendi. Sonrasında yumuşak işaret ь alfabenin sonuna eklendi, ю harfinin bir önüne.

Harf isimleri ve telaffuzları

Ukrayna alfabesindeki harfler ve semboller
HarfİtalikLatin alfabesindeki karşılığıİsimUFANot
А аА аaа /ɑ//ɑ/
Б бБ бbбе /bɛ//b/
В вВ вvве /wɛ//v/1
Г гГ гhге /ɦɛ//ɦ/
Ґ ґҐ ґgґе /ɡɛ//ɡ/2
Д дД дdде /dɛ//d/, /dʲ/
Е еЕ еeе /ɛ//ɛ/
Є єЄ єyeє /jɛ//jɛ/ or /ʲɛ/
Ж жЖ жzhже /ʐɛ//ʐ/
З зЗ зzзе /zɛ//z/, /zʲ/
И иИ иyи /ɪ//ɪ/
І іІ іiі /i//i/, /ʲi/
Ї ї Ї їyiї /ji//ji/
Й йЙ йjйот /jɔt/, й /ɪj//j/
К кК кkка /kɑ//k/
Л лЛ лlел /ɛl//l/, /lʲ/
М мМ мmем /ɛm//m/
Н нН нnен /ɛn//n/, /nʲ/
О оО оoо /ɔ//ɔ/
П пП пpпе /pɛ//p/
Р рР рrер /ɛr//r/, /rʲ/
С сС сsес /ɛs//s/, /sʲ/
Т тТ тtте /tɛ//t/, /tʲ/
У уУ уuу /u//u/
Ф фФ фfеф /ɛf//f/
Х хХ хkhха /xɑ//x/
Ц цЦ цtsце /t͡sɛ//t͡s/, /t͡sʲ/
Ч чЧ чchче /ʈ͡ʂɛ//ʈ͡ʂ/
Ш шШ шshша /ʂɑ//ʂ/
Щ щЩ щshchща /ʂʈ͡ʂɑ//ʂʈ͡ʂ/
Ь ьЬ ьм’який знак /mjɑˈkɪj ˈznɑk//◌ʲ/yumuşak işaret3
Ю юЮ юyuю /ju//ju/ ya da /ʲu/
Я яЯ яyaя /jɑ//jɑ/ ya da /ʲɑ/
апостроф /ɑˈpɔstrɔf/4apostrophe; bir harf değildir.5

Not:

^1 /w/ harfinin telaffuzu içeriğe bağlı olarak değişebilir; geri ünlüler ve dişsil-dudaksıl ünlülerden önce alt dudaktır. Bazen [u̯] gibi seslendirilir.

^2 Ge (ґ) harfi Sovyet Ukraynası'nda 1933-1990 döneminde resmî olarak yasaklandı []. Bu harf bazı bilgisayarlarda bulunmamaktadır.

^3 Yumuşak işaret (ь) herhangi bir harfi ifade etmemektedir ama ortografik bir semboldür. 1990 öncesinde alfabenin sonunda bulunuyordu.

^4 Apostrophe yumuşak ünlüden önceki ünsüzü belirtir.

^5 Bazı digraflar tek ses ifade etmektedir: dg sesini knowledge(bilgi) kelimesinde gösteren дж ve дз. Örnekler: джмiль (bombus arısı), бджoлa (arı), дзвоник (zil).

Harf formları ve tipografi

Diğer Kiril alfabelerindeki gibi, el yazısı harfler onların blok harfi biçiminde değişir: г, д, и, й ve т.

Comparison of some upright and cursive letters (He, De, Y, Yot, Em, Te, and Tse. Top row in Georgia font, bottom in Kisty CY)

Tipografide, küçük harfler büyük harflere çok benzemektedir.

Ukrainian quotation marks in Unicode and HTML entities
standartalternatif
«цитата» цитата
U+00AB U+00BB U+201E U+201F
« » „ ‟

Kaynak: Bringhurst, Robert (2002). The Elements of Typographic Style (version 2.5), syf. 262-264. Vancouver, Hartley & Marks. ISBN 0-88179-133-4.

Ukraynaca'nın kodlanması

Bu Ukraynaca bilgisayarlarda harflerin çeşitli kodlanması.

ISO 8859-5

ISO 8859-5 ґ harfi olmadan kodlar.

KOI8-U

KOI8-U'nun açılımıКод обміну інформації 8 бітний - український'dır. Türkçesi "Bilgi değişimi için kodlama 8 bit - Ukraynaca"'dır. KOI8-U yalnızca Rusçaya uygun olan KOI8-R'nın Ukraynalı versiyonudur.

Windows-1251

Windows-1251 Ukrayna alfabesi ve diğer Kiril alfabeleri için çalışmaktadır.

Unicode

Kiril ile birlikte Ukrayna harfleri (U+0400'dan U+04FF'ye) ve Kiril Eklenmeleri (U+0500'dan U+052F'ye) Unicode bloklarında bulunmaktadır. Bu karakterler U+0400–U+045F arasında ISO 8859-5'e göre 864 pozisyonda bulunmaktadır.Aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Unicode Kiril blokundaki Ukraynalı harfler
0123456789ABCDEF
0400ЀЁЂЃЄЅІЇЈЉЊЋЌЍЎЏ
0410АБВГДЕЖЗИЙКЛМНОП
0420РСТУФХЦЧШЩЪЫЬЭЮЯ
0430абвгдежзийклмноп
0440рстуфхцчшщъыьэюя
0450ѐёђѓєѕіїјљњћќѝўџ
0460ѠѡѢѣѤѥѦѧѨѩѪѫѬѭѮѯ
0470ѰѱѲѳѴѵѶѷѸѹѺѻѼѽѾѿ
0480Ҁҁ҂҃҄҅҆҇҈҉ҊҋҌҍҎҏ
0490ҐґҒғҔҕҖҗҘҙҚқҜҝҞҟ
04A0ҠҡҢңҤҥҦҧҨҩҪҫҬҭҮү
04B0ҰұҲҳҴҵҶҷҸҹҺһҼҽҾҿ
04C0ӀӁӂӃӄӅӆӇӈӉӊӋӌӍӎӏ
04D0ӐӑӒӓӔӕӖӗӘәӚӛӜӝӞӟ
04E0ӠӡӢӣӤӥӦӧӨөӪӫӬӭӮӯ
04F0ӰӱӲӳӴӵӶӷӸӹӺӻӼӽӾӿ
0500ԀԁԂԃԄԅԆԇԈԉԊԋԌԍԎԏ
0510ԐԑԒԓԔԕԖԗԘԙԚԛԜԝԞԟ
0520ԠԡԢԣԤԥԦԧԨԩԪԫԬԭԮԯ

Kaynakça

  • Peter T. Daniels and William Bright, eds. [] (1996). The World's Writing Systems, pp 700, 702. Oxford University Press. ISBN 0-19-507993-0.
  • Volodymyr Kubijovyč ed. [] (1963). "Ukrainian Writing and Orthography" in Ukraine: A Concise Encyclopædia, Şablon:Dabbr 1, pp 511–520. Toronto, University of Toronto Press. ISBN 0-8020-3105-6.

Yetkili ortografiler

  • Meletiy Smotrytsky (1619). Slavonic Grammar. (Reprint edition 20 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., with Ukrainian interface.)
  • Ivan Ohienko (1918). Nayholovnishi pravyla ukrayins’koho pravopysu. Kyiv, UNR Ministry of Education.
  • Ivan Ohienko (1919). Holovnishi pravyla ukrayins’koho pravopysu. Kyiv, UNR Ministry of Education.
  • All-Ukrainian Academy of Sciences (VUAN, 1920).
  • People's Commissariat of Education (1921).
  • (1928) Ukrayins’kyy pravopys. Kharkiv, Academy of Science of the Ukrainian SSR.
  • (1936) Ukrayins’kyy pravopys. Kyiv, Academy of Science of the Ukrainian SSR.
  • L. Bulakhovs’ky, ed. (1946). Ukrayins’kyy pravopys. Kyiv, May 8, 1945: Academy of Science of the Ukrainian SSR.
  • (1960) Ukrayins’kyy pravopys. Kyiv, Academy of Science of the Ukrainian SSR.
  • (1990) Ukrayins’kyy pravopys. Kyiv, Academy of Science of the Ukrainian SSR.
  • (2007) Ukrayins’kyy pravopys. Kyiv, Naukova Dumka. Online version27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  • (2012) Ukrayins’kyy pravopys. Kyiv, Naukova Dumka. Online version14 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  • Ukrainian Primer by Elias Shklanka, M.A., published by KNYHO-SPILKA in New York
  • Мій найкращий Словнии, 2nd,edition, Ukrainian Editor Orest Dubas

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kazakça</span> Kazakistanın resmî dili olan Türk dili

Kazakça veya Kazak Türkçesi, Kıpçak öbeğine ait, Kazakistan'da konuşulan çağdaş Türk dillerinden biridir. Nogayca ve Kırgızcaya yakındır.

<span class="mw-page-title-main">Rusça</span> Doğu Slav dili

Rusça, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya) ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir. Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kiril alfabesi</span> Slav dillerinin kullanımında rol oynayan bir alfabe

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kazak alfabesi</span>

Kazak alfabesi, Kazakistan'ın resmî dili olan ve Türk dilleri ailesinde yer alan Kazakçayı yazarken kullanılan yazı sistemidir. Kazak alfabesinde tarih boyunca; Kiril alfabesi, Latin alfabesi ve Arap alfabesi olmak üzere üç farklı alfabe türü kullanılmıştır. 2017 yılında, dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 2025 yılına kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine kademeli olarak geçileceği belirtilmiştir. Arap alfabesi ile yazılan Kazakça, günümüzde Çin, İran ve Afganistan'da yerel olarak kullanılmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çuvaşça</span> Türk dili

Çuvaşça, Rusya'nın orta kesiminde, Ural Dağları’nın batısında konuşulan çağdaş dönem Türki dillerden biridir. Türk dillerinin Ogur-Bolgar grubu öbeğinden varlığını korumuş tek dilidir. Çuvaşça, Çuvaşların anadili ve Çuvaşistan’ın resmî dilidir. Yaklaşık iki milyon kişi tarafından konuşulur. 2002 verilerine göre Çuvaşistan’da bu dili konuşan nüfusun % 92 etnik olarak Çuvaş, % 8’i ise başka etnik kökenlidir. Çuvaşça, okullarda eğitim dili olmasına ve medyada kullanılmasına karşın, Rusçanın yaygın kullanımından dolayı tehlike altında olan bir dildir.

Е harfinin harfin Türkçedeki karşılığı "ie"dir. Kelime başlarında ve sonlarında "ye" diye okunur. Örneğin:

<span class="mw-page-title-main">Ё</span>

Yo, Kiril alfabesine ait bir harfdir. Rus ve Beyaz Rus alfabelerinin 7. harfi ve Rusin alfabesinin 9. harfidir. Kırgız, Moğol, Çuvaş ve Udmurt gibi temelleri Kiril alfabesinde olan bazı Slav olmayan dillerin alfabelerinde de bulunur. Damaksıllaşmış ünsüz harflerden sonra [o] olarak, diğer bağlamlarda ise [jo] olarak okunur.

<span class="mw-page-title-main">Dolganca</span>

Dolganca Türk dillerinin Sibirya grubuna ait, Sahaca ile çok yakın olan, ağırlıklı olarak Dolganların konuştuğu dildir. Konuşucu sayısının azlığı nedeniyle tehlike altındadır. Taymır bölgesinde konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tuvaca</span> Rusyada bir Türk dili

Tuvaca, Tuva Türkçesi, Tuva dili, Rusya'ya bağlı özerk Tuva Cumhuriyetinde Tuvalar tarafından konuşulan Sayan dilleri grubundan çağdaş Türk yazı dillerinden biridir. Tuva Cumhuriyeti'ndeki 250.000 civarındaki Tuva nüfusunun yanı sıra, kuzey-batı Moğolistan'da 27.000 kişi ve Çin'in adlandırmasıyla Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne Türk Dünyasındaki adlandırmayla Doğu Türkistan'a bağlı Altay İli'nde 2.400 kişi bu dili konuşmaktadır. Ayrıca Buryat Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde ve Kazakistan'da az sayıda Tuvaca konuşanlar vardır.

Є,є Ukraynacada kullanılan bir Kiril Alfabesi harfidir. Ukrayna Alfabesi'nin sekizinci harfidir ve sesini verir. Euro'nun sembolü € ile karıştırılmamalıdır. Türkçede günümüzde kullanılmayan İ-E arasında seslendirilen bir harftir.

<span class="mw-page-title-main">Tacik alfabesi</span> Tacik dilinde yazmak için kullanılan alfabe

Tacikçe, tarih boyunca Arap, Latin ve Kiril alfabelerinin farklı sürümleri ile toplam üç ayrı yazı sistemi ile yazılmıştır. Tacikçeye ait kullanılan herhangi bir sürüm, Tacik alfabesi olarak tanımlandırılabilir; bunlar Tacikçede اﻟﻔﺒﺎﯼ تاجيكی, , olarak gösterilmektedir.

Yeni Türk alfabesi (Tatarca: Яңа төрки әлифбасы, Yaña törki älifbası) veya kısaca Yenielif (Yanelif) (Tatarca: Яңалиф, Yañalif; Tatarca telaffuz: [jɑŋɑˈlif]), 1930'lu yıllarda Sovyetler Birliği'ndeki Slav kökenli olmayan halklar için oluşturulmuş Latin alfabesi temelli bir yazı sistemidir. 1926 yılının Şubat ayında Bakü'de toplanan Birinci Türk Halkları Kurultayı'nda alınan karar ile 1926 yılının Nisan ayında Kazan'da Yeni Tatar Alfabesi adıyla tasarlandı. 3 Temmuz 1927 tarihinde Tataristan hükûmeti tarafından Yanelif, Tatar dilinin resmi yazı sistemi olarak kabul edildi ve 1940 yılına kadar kullanıldı.

Vuk Stefanović Karadžić tarafından hazırlanmış alfabedir. Sırp Alfabesi'nde her ses için bir harf oluşturulduğundan yazıldığı gibi okunur. Okunduğu gibi yazılır. Sırpça hem Latin hem de Kiril harfleriyle yazılabilir.

Ƣ ƣ harfi günümüzde kullanılmayan Tatar ortografisinde ve ayrıca Uniform Türk Alfabesinde Hırıltılı Ğ harfini göstermek için yazılırdı. Tatarcada jaŋalif harflerinin kullanımdan kalkmasıyla Ƣ harfi Ğ ile değiştirilmiştir. Ancak bu harf gerçekte bazı dillerde, Anadolu Türkçesinin İstanbul ağzındaki Ğ sesinden biraz farklıdır. “Yumuşak-G” (Ğ) harfine benzer ama sert ve hırıltılıdır. Almanların gırtlaktan çıkan R harfinin taşıdığı ses değerine benzer (Ř). Arapçadaki Gayın (غ) harfidir. Batı Anadolu Türkçesinde Ğ sesine dönüşmüştür, ancak Türkiye’nin doğu bölgelerinde yaygındır. Örneğin: Doƣan (Doģan). Buradaki Ğ hırıltılı olarak söylenir Ƣ. Bu nedenle Yumuşak Ğ harfinin aksine Arapçada kelime başında da yer alabilir. Mesela: Ƣayb (Ģayb)... Türkçedeki Yumuşak Ğ sesine yakın bir harfi göstermek için kimi Asya kaynaklı çevirilerde ۼ veya ݝ harfi kullanılır. Bazı dillerde, örneğin Gagavuzca ve Kırgızcada Ƣ harfi sesli harflerin art arda iki kere yazılmasıyla -gizli olarak- elde edilir. Örneğin: Uur (Uƣur), Kaan (Kaƣan).

<span class="mw-page-title-main">Komice</span> Ural dili

Komice, Ural dil ailesinin Perm dillerine ait bir dildir. Komice, birkaç lehçeleri ile tek dil olarak veya Perm dillerinin iki kolundan birini oluşturan yakından ilgili diller grubu olarak kabul edilmektedir.

Şor alfabeleri — Şor Türkçesinde yazı için kullanılan damgalar sistemleri. XX. yüzyıldan beri kullanılan Şor alfabesini 3 etapta ayırabiliriz

Nivkh dili, bir İzole dildir. "Gilyakça" olarak da bilinir. Amgun Havzası'nda, Amur'un alt kısımlarında ve Sahalin'de konuşulur. 2010'da bu dili konuşan sadece 198 kişi kalmıştır. Bu dilin atası olan Proto-Nivkhçe, günümüz dillerinin atası sayılır.

Udegeyce Udegey halkının dilidir. Tunguz dil ailesinin bir üyesidir.