İçeriğe atla

Ukrayna Anayasası

Ukrayna Anayasası (UkraynacaКонституція України), Ukrayna'nın temel kanunudur. 28 Haziran 1996'da 450 milletvekilinin bulunduğu Ukrayna Yüksek Şurası'nda kabul için gerekli 300 evet oyunu geçerek 315 vekilin oyuyla kabul edildi.[1] Ukrayna yasalarının ve diğer hukuki düzenlemelerin anayasaya uygun olması zorunludur. Anayasayı değiştirme hakkı yalnızca parlamentoya tanınmıştır. Anayasayı yorumlamaya ve mevzuatın anayasaya uygunluğunu denetlemeye yetkili tek organ Ukrayna Anayasa Mahkemesi'dir. Anayasanın kabul edildiği 28 Haziran tarihi, 1996'dan beri Anayasa Günü adıyla resmî tatil olarak kutlanmaktadır.[2][3]

2004'te kabul edilen değişikliklerle ülkenin siyasi sisteminde belirgin değişiklikler gerçekleştirildi. Bazen yanlış bir şekilde bu değişiklikler için 2004 Anayasası denmektedir. 2010'da dönemin Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç, Anayasa Mahkemesi'nin kararına dayanarak bu değişiklikleri eski hâline getirdi. Yevromaydan olaylarının ardından 2004 değişiklikleri tekrar tesis edildi.

Tarihçe

8 Haziran 1995'ten önce Ukrayna'nın temel kanunu, 1978'de kabul edilen ve daha sonra pek çok kez değişikliğe uğrayan Ukrayna SSC Anayasası'ydı. 8 Haziran 1995'te Devlet Başkanı Leonid Kuçma ve Meclis Başkanı Oleksandr Moroz, yeni bir anayasa hazırlanıncaya kadar geçerli olacak olan Anayasal Anlaşma'yı imzaladı.

Ülkenin bağımsızlığından sonraki ilk anayasası, 27-28 Haziran 1996 tarihlerinde Ukrayna Yüksek Şurası'nda bir akşam oturumunda yaklaşık 24 saat süren tartışmaların ardından kabul edildi ve bu süreç gayriresmî olarak "1996 anayasa akşamı" olarak adlandırıldı.[1] Anayasayı onaylayan ve önceki anayasalar ile Anayasal Anlaşma'yı geçersiz kılan 254/96-BP sayılı yasa, Temmuz 1996'da imzalandı ve yayımlandı. Ancak Ukrayna Anayasa Mahkemesi'nin bir kararına göre anayasa, 28 Haziran 1996'da parlamentodaki oylamanın sonucunun açıklandığı an olan Kiev yerel saatiyle yaklaşık sabah 9'da yürürlüğe girdi.[1] Böylece Ukrayna, eski Sovyet ülkeleri arasında kendi anayasasını kabul eden son ülke oldu.[1]

İçerik

Ukrayna Anayasası on beş kısma ayrılmaktadır:

  1. I. Kısım: Genel Esaslar
  2. II. Kısım: İnsan ve Vatandaş Hakları, Özgürlükleri ve Ödevleri
  3. III. Kısım: Seçimler. Referandumlar
  4. IV. Kısım: Ukrayna Yüksek Şurası
  5. V. Kısım: Ukrayna Devlet Başkanı
  6. VI. Kısım: Ukrayna Bakanlar Kurulu. Diğer Yürütme Organları
  7. VII. Kısım: Savcılık
  8. VIII. Kısım: Adalet
  9. IX. Kısım: Ukrayna'nın Bölgesel Yapısı
  10. X. Kısım: Kırım Özerk Cumhuriyeti
  11. XI. Kısım: Yerel Öz Yönetim
  12. XII. Kısım: Ukrayna Anayasa Mahkemesi
  13. XIII. Kısım: Ukrayna Anayasası'nın Değiştirilmesi
  14. XIV. Kısım: Son Hükümler
  15. XV. Kısım: Geçici Hükümler

Kaynakça

Özel
  1. ^ a b c d Ukraine celebrating 20th anniversary of Constitution 12 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., UNIAN (28 Haziran 2016)
  2. ^ Yulia Tymoshenko Goes On Trial A Day Before Constitution Day 19 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Eurasia Daily Monitor (30 Temmuz 2011)
  3. ^ 1996: THE YEAR IN REVIEW 19 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Ukrainian Weekly (29 Aralık 1996)
Genel
  • Sedelius, T.; Berglund, S. (2012). "Towards Presidential Rule in Ukraine: Hybrid Regime Dynamics Under Semi-Presidentialism". Baltic Journal of Law & Politics. 5 (1). ss. 20-45. doi:10.2478/v10076-012-0002-2. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Anayasa</span> devleti yöneten temel ilkeler bütünü

Anayasa, ülke üzerindeki egemenlik haklarının kullanım yetkisinin içeriğinde belirtildiği şekliyle devlete verildiğini belirleyen toplumsal sözleşmelerdir. Hans Kelsen'in normlar hiyerarşisine göre diğer bütün hukuki kurallardan ve yapılardan üstündür ve hiçbir kanun ve yapı anayasaya aykırı olamaz. Devletin temel örgüt yapısını kuran, önemli organlarını ve işleyişlerini belirleyen; ayrıca temel hak ve özgürlükleri tespit edip, sınırlarını çizen hukuk metinleridir. Toplumsal bir sözleşme niteliği taşır. Devlet faaliyetlerini ve oluşum biçimini düzenleyen yasa metnidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Cumhuriyeti Anayasası</span> 1982 yılından beri yürürlükte olan Türkiye Anayasası

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 2709 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası veya resmî olmayan kullanımıyla 1982 Anayasası, Türkiye'nin 9 Kasım 1982'den bu yana geçerli olan anayasasıdır. 12 Eylül Darbesi sonrasında askerî yönetimin emriyle Danışma Meclisi tarafından hazırlanmış, 23 Eylül 1982 tarihinde Danışma Meclisi tarafından ve 18 Ekim 1982 tarihinde Millî Güvenlik Konseyi tarafından kabul edilmiştir. Devlet Başkanı Kenan Evren, Anayasa'nın ilk üç maddesinin "değiştirilemeyeceğini ve değiştirilmesinin teklif edilemeyeceğini" dördüncü madde olarak taslağa ekletmiştir. 7 Kasım 1982 Pazar günü yapılan halk oylaması sonucu yüzde 91,37 oranında kabul oyu ile kabul edilmiştir.

Devlet güvenlik mahkemesi, Türkiye'de "cumhuriyeti ve devletin iç ya da dış güvenliğini ilgilendiren" davalara bakan bir tür mahkemeydi. Türk hukuk sistemine 1961 Anayasası'na 1973 yılında eklenen bir maddeyle girmiş, 1982 Anayasası'nda yeniden getirilmişti. Yapılan değişiklikle bu türden davalar, belirli ağır ceza mahkemelerinin görev alanına girdi.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de anayasal süreç</span> Türk anayasal sürecinin geçmişi ve bugünü

Türkiye'de anayasal süreç, 1808 tarihinde ilan edilen Sened-i İttifak ile başlayıp günümüze kadar devam etmektedir. II. Mahmud döneminde, Alemdar Mustafa Paşa tarafından hazırlanan Sened-i İttifak, merkezî otoriteyi taşrada hâkim kılmak için Rumeli ve Anadolu âyanları ile Osmanlı Devleti arasında 29 Eylül 1808’de imzalandı. Osmanlı'da Sened-i İttifak ile Türk tarihinde ilk defa devlet iktidarı sınırlandırıldığından, bu belge Türk tarihinde ilk "anayasal belge" kabul edilmektedir. Abdülmecid döneminde 3 Kasım 1839 tarihinde Mustafa Reşid Paşa tarafından hazırlanan Tanzimat Fermanı ilan edildi. Bu ferman ile padişah, fermanda ilân edilen ilkelere ve konulacak kanunlara uyacağına yemin etti. Tanzimat Fermanı'nın tamamlayıcısı ve pekiştiricisi olan Islahat Fermanı, Abdülmecid tarafından 1856 yılında "ferman" olarak ilan edildi. Tanzimat döneminde yetişen ve Genç Osmanlılar olarak bilinen aydın ve yazarlar, Avrupa'dan etkilenerek meşrutiyet yönetimini savunmaya başladılar ve meşrutiyeti ilan ettirmek için Abdülaziz’i tahttan indirerek, yerine II. Abdülhamid’i getirdiler. 23 Aralık 1876'da Mithat Paşa’nın hazırladığı Kanun-i Esasi ilan edilerek meşrutiyete geçildi. Kanun-i Esasî, şekli kritere göre bir anayasa olarak kabul edilmektedir. Türk tarihinin ilk anayasası olan ve 12 bölüm ile 119 maddeden oluşan Kanun-i Esasî'nin 113. maddesi gereğince, padişah olağanüstü durumlarda Anayasa'yı askıya alabilirdi. II. Abdülhamid, 1877 yılında Rus savaşlarını neden göstererek Anayasa'yı askıya aldı. 1908 yılındaki askeri ayaklanma sonucu II. Abdülhamid, 1876 Anayasası'nı tekrar yürürlüğe koydu ve böylece II. Meşrutiyet dönemi başladı. 1909 yılında 31 Mart Vakası'nın meydana gelmesinden sonra tahttan indirilen II. Abdülhamid'den sonra 1909 yılında Anayasa'da önemli değişiklikler yapıldı. Bu değişikliklerle 1876 Anayasası, meşruti bir parlamenter monarşi Anayasası haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası</span> Azerbaycanın en üstün hukuk kaynağı ve temel kuruluş belgesi

Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası, Azerbaycan'ın en üstün hukuk kaynağıdır ve temel kuruluş belgesidir. Yeni anayasa 12 Kasım 1995 yılında halk oylaması-referandum yoluyla kabul edilmiş ve 27 Kasımda yürürlüğe girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna devlet başkanı</span> Ukraynanın devlet başkanı

Ukrayna devlet başkanı, Ukrayna'nın en üst siyasi makamıdır. Devlet başkanı, uluslararası ilişkilerde milletini temsil eder, devletin dış politik faaliyeti yönetir, müzakereleri yürüten ve uluslararası anlaşmalar yapar.

<span class="mw-page-title-main">Belarus Anayasası</span>

Belarus Anayasası, Belarus'un en üst düzey yasası. Anayasayla çelişen tüm kanunlar geçersizdir. Ülkenin Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilan etmesinden üç yıl sonra, 1994'te, kabul edilen metin Belarus devleti ve hükûmetinin çerçevesini çizerek, vatandaşlarının hak ve özgürlüklerini sıralar. Anayasa, ülkenin eski yasama organı Beyaz Rusya Yüksek Sovyeti tarafından oluşturulmuş ve vatandaşlar ile hukuk uzmanlarının katkılarıyla şekillendirilmiştir. Anayasa metni bir başlangıç, 9 kısım ve 146 maddeden oluşur.

Litvanya Cumhuriyeti Anayasası Litvanya Cumhuriyeti'nde kabul edilen tüm yasalar için temel olan anayasa. 25 Ekim 1992'de yapılan referandumda onaylanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Avustralya Anayasası</span>

Avustralya Anayasası, Avustralya'nın en yüksek yasası olan yazılı bir anayasadır. Avustralya'yı anayasal bir monarşi altında bir federasyon olarak kurar ve federal yürütme hükûmeti, yasama organı ve yargının yapısını ve yetkilerini ana hatlarıyla belirtir.

<span class="mw-page-title-main">Sırbistan Anayasa Mahkemesi</span>

Sırbistan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi Sırbistan'da adli inceleme yapmaya yetkili en üst mahkemedir. Sırp makamları tarafından çıkarılan kanunların, kararnamelerin veya diğer kanunların Anayasaya uygun olup olmadığına karar verir. Mahkeme yargı organının bir parçası olmaktan ziyade sui generis olarak kabul edilir. Anayasa Mahkemesi, Sırbistan Anayasası ve Anayasa Mahkemesi Yasası tarafından yetkilendirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Özerk Cumhuriyeti Anayasası</span>

Kırım Özerk Cumhuriyeti Anayasası Ukrayna'nın bir parçası olan Kırım yarımadasında özerk bir bölge olan Kırım Özerk Cumhuriyeti'nin temel yasasıdır. Anayasa, cumhuriyetin Ukrayna içindeki statüsünü ve otoritesini belirler. Kırım'a bir bütçe hazırlama ve kendi bölgesini yönetme hakkı verdi. Anayasa, 2014 Kırım krizi sırasında tartışmalı bir referandumla yürürlükten kaldırılmış, ardından yarımadanın ilhakından sonra Rusya'nın federal bölgesi olarak Kırım Cumhuriyeti kurulmuştur. Ukrayna hükûmeti, Kırım'ın Rusya tarafından ilhakını tanımayı reddetti ve anayasanın hala aktif olduğunu kabul ediyor.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Anayasası</span> Suriye Arap Cumhuriyetinin anayasası

Suriye Arap Cumhuriyeti Anayasası, 26 Şubat 2012'de kabul edildi ve 13 Mart 1973'te yürürlüğe girmiş olan anayasanın yerini aldı. Mevcut anayasa, Suriye Arap Cumhuriyeti devletinin temel işlevini özetlemektedir. Suriye'nin karakterini Arap, demokratik ve cumhuriyetçi olarak belirler. Ayrıca, Pan-Arabizm ideolojisine uygun olarak, ülkeyi Arap dünyasının bir bölgesi ve halkını Arap ulusunun ayrılmaz bir parçası olarak tanımlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna Başkanlık Ofisi</span>

Ukrayna Başkanlık Ofisi eski adıyla Başkanlık İdaresi veya gayri resmi adıyla Bankova Ukrayna Devlet Başkanı'na yardımcı olmak için kurulmuş bir başkanlık organıdır. İdarenin temel amacı, devlet başkanına idari, danışmanlık, analitik ve hukuki yardım sağlamaktır. Ukrayna hükûmetinin bir parçası değildir ve üyeleri devlet memuru değildir. Ofis, Devlet Başkanı ile Ukrayna Parlamentosu Verhovna Rada, Bakanlar Kurulu, Anayasa Mahkemesi, yerel yönetim organları ve diğer kurumlar arasındaki iletişim ve resmi açıklamaları düzenler.

<span class="mw-page-title-main">Kaliforniya Anayasası</span>

Kaliforniya Anayasası, Kaliforniya hükûmetinin görevlerini, yetkilerini, yapılarını ve işlevlerini tanımlayan ABD'nin Kaliforniya eyaleti için birincil düzenleme yasasıdır. Kaliforniya'nın orijinal anayasası, Amerikalı öncüler, Avrupalı yerleşimciler ve Kaliforniya'daki Hispanikler tarafından hem İngilizce hem de İspanyolca olarak hazırlanmış ve Kaliforniya'nın Fethi ve Meksika-Amerika Savaşı'nın ardından ve Kaliforniya'nın 1850'de Birliğe Kabulü öncesinde 1849 Monterey Anayasa Konvansiyonu'nda kabul edilmiştir. Anayasa, 1878-79 Sacramento Sözleşmesini takiben 7 Mayıs 1879'da değiştirildi ve onaylandı.

<span class="mw-page-title-main">1973 Suriye Anayasası</span> Suriyenin eski anayasası

1973 Suriye Arap Cumhuriyeti Anayasası 13 Mart 1973'te kabul edildi ve 27 Şubat 2012'ye kadar yürürlükte kaldı. Anayasa, Suriye'nin karakterini Arap, demokratik ve cumhuriyetçi olarak tanımlar. Ayrıca, pan-Arap ideolojisine uygun olarak, ülkeyi daha geniş Arap dünyasının bir bölgesi ve halkını Arap ulusunun ayrılmaz bir parçası olarak konumlandırır. Anayasa, Arap Sosyalist Baas Partisinin gücünü sağlamlaştırdı. Anayasanın 8. maddesi partiyi "toplumda ve devlette önde gelen parti" olarak tanımlar, oysa Suriye - çoğu kez inanıldığı gibi - resmi anlamda tek partili bir sistem değildi.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Makedonya Anayasası</span>

Kuzey Makedonya Anayasası, Kuzey Makedonya'nın hükûmet sistemini ve temel insan haklarını ana hatlarıyla belirleyen kodlanmış bir anayasadır. O zamanki Makedonya Cumhuriyeti Parlamentosunda 17 Kasım 1991'de kabul edildi.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna'nın oblastları</span>

Ukrayna'nın oblastları, Ukrayna'nın birinci düzey idari bölümleridir. Ukrayna üniter bir devlet olup oblastların Ukrayna Anayasası ve yasalarla belirlenenler dışında çok fazla yasal yetki alanı bulunmamaktadır. Anayasanın XI. Bölümünün 140-146. maddeleri doğrudan yerel yönetimler ve onların yetkileri ile ilgilidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye hükûmeti</span> Hükûmet

Türkiye Hükûmeti, Türkiye'nin ulusal hükûmetidir. Başkanlık temsilî demokrasisi altında üniter bir devlet ve çok partili bir sistem içinde Anayasal bir cumhuriyet olarak yönetilir. Hükûmet terimi, toplu kurumlar kümesi veya özellikle Kabine (yürütme) anlamına gelebilir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan Anayasası</span>

Kırgızistan Anayasası, Kırgız Cumhuriyeti'nin en yüksek yasasıdır. Kırgızistan, ülkenin 1991 yılında Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmasından bir buçuk yıl sonra, 1993 yılında ilk anayasasını kabul etmiştir. Son değişiklikleri Nisan 2021'de kabul edilen anayasa birkaç revizyondan geçmiştir.

Yerleşik madde, sabit hüküm, kalıcı hüküm veya ebedi madde anayasalarda belirli değişikliklerin daha zor ya da imkansız hale gelmesini sağlayan bir maddelerdir. Yerleşik maddenin kabulü için, genellikle üstün çoğunluk veya referandum gerekir. Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Yunanistan, İtalya, Norveç ve Türkiye'nin anayasalarında "değiştirilemez madde" terimi kullanılır, bu anayasalar ancak özellikle hiçbir zaman geçersiz kılınamayacak kalıcı hükümlere sahiptir. Bununla birlikte, bir anayasada, Alman Temel Yasası'nın 146. maddesinde olduğu gibi kendi iptal veya değiştirme mekanizması varsa, yerleşik maddenin kaldırılması için bir "arka kapı" bırakılmıştır.