İçeriğe atla

Uçurtma deneyi

Benjamin West tarafından Franklin'in uçurtma deneyi artistik bir yorumla resmedilmiştir.

Uçurtma deneyi, Benjamin Franklin tarafından önerilmiş ve sonrasında muhtemelen, oğlu William Franklin yardımıyla hayata geçirilmiştir. Deneyin amacı şimşek ve elektriğin doğası hakkında bilinmeyen gerçekleri açıklamaktır.

Arka plan

1750'de, Denis Barbaret'in yazdığı tezle Bordeaux'da ödül almasıyla şimşeğin elektriksel doğası Fransa'da kamusal tartışma haline geldi; Barbaret sürtünmeyle elektriklenmeye benzer bir sebep sundu. Fizikçi Jacques de Romas de o sene benzer bir fikirle inceleme yazısı yazdı. Franklin 1749'in sonuna kadar şimşek ve elektrik arasında birçok benzerlik buldu.[1] Jean-Antoine Nollet'un tahminleri konuyu Bordeaux'da 1749'da ödüllü soru haline getirdi. Daha sonrasında De Romas Franklin'inkinden bağımsız kendi elektrikli uçurtma önerisini savundu..[2]

Paratoner deneyleri

1752'de, Franklin iletken bir telin bir ucunu Leyden kavanozuna (ilkel kapasitör) diğer ucunun şimşeğe bağlı olduğu bir deney sundu.

Benzer bir deney  Mayıs 175'te Fransa'nın kuzeyindeki Marly-la-Ville'de

[3]  Thomas-François Dalibard tarafından gerçekleştirilmiştir. Deneyi taklit etmeye çalışan Georg Wilhelm Richmann Saint Petersburg'da Ağustos 1753'te ölmüştür, şimşek topuna maruz kaldığı düşünülmektedir.[4] Franklin kendi söylediğine göre Haziran 1752'de deneyin yapmıştır, söylenenlere göre Philadelphia'daki Hristiyan Kilisesinin çatısında gerçekleştirmiştir. Yine de, deneyin yapılıp yapılmadığına dair şüpheler vardır.
BEP  Franklin and Elektrik (c. 1860) adıyla 1860'tan 1890'a kadar 10 dalarlık banknotlara resmini basmıştır.

Franklin iletken tel kullanmanın tehlikelerini fark etmiş ve hemen uçurtma kullanmaya başlamıştır. Artan yükseklikten dolayı deney zeminde gerçekleştirilebilir hale gelmiş ve çarpılma ihtimalini düşürmüştür. Efsaneye göre, Franklin telin kendi tarafını yalıtkan olması için kuru bırakmış ve diğer kısımları iletkenliği korumak için ıslatmıştır. Leyden kavanozuna ve tele bağlı bir ev anahtarı aradaki bağlantıyı sağlamış ve Franklin Leyden kavanozunun şimşeğin elektriğini depolayacağını düşünmüştür. Uçurtma görünür şimşek tarafından çarpılmamıştı (öyle olsaydı, Franklin muhtemelen ölmüş olacaktır) ama Franklin uçurtma tellerinin birbirini ittiğini fark etti ve Leyden kavanozunun elektrik yüklendiği sonucuna vardı. Franklin elini anahtara yaklaştırınca ufak bir şok hissetmiştir, bunu da, şimşeğin anahtarı ve Leyden kavanozunu negatif yüklediği ve şimşeğin doğasında elektrik olduğunu söyleyerek açıklamıştır.[5]

Franklin deneyin başarısız olmasından veya alay konusu olacağından korktuğu için deney esnasında yanında sadece oğlunu almıştır ve bulguları yayınlarken üçüncü şahıs ağzından yazmıştır.[6]

De Romas uçurtma deneyinde öncü olduğunu iddia etmiştir. Başta Bordeaux Akademisi, sonrasında da Paris'teki Fransız Akademisi tarafından tanınmıştır.[3]

Modern uyuşmazlıklar

Franklin'in deneyinin standart hesaplamaları çağdaşlarının araştırmaları ve incelemeleriyle çeliştiği Tom Tucker tarafından 2003'te gün yüzüne çıkarılmıştır.[7] Tucker'a göre, Franklin deneyi gerçekleştiremedi ve tarif edilen uçurtma kendisinden beklenileni yapamayacak bir uçurtmadır. the kite as described is incapable of performing its alleged role.[8]

Standart hesaplamalar hakkındaki diğer şüphe MythBusters televizyon dizisi tarafından incelenmiştir. Ekip Franklin'in deneyi gerçekten yapmış olsaydı ölümcül bir şekilde çarpılacağına dair kanıt bulmuştur. Yine de,deneyin bazı kısımları uygulanabilir olduğu doğrulanmıştır - özellikle, uçurtmanın yeterince ıslak iplerinin şimşekten elektrik enerjisini alıp yere iletebilecek olduğu..[9]

Uçurtma deneyinin tehlikesinden dolayı bazı bölgelerde yasa dışıdır.[10]

Kaynakça

  1. ^ Pierre Zweiacker (24 November 2011).
  2. ^ J. L. Heilbron (1979).
  3. ^ a b Jessica Riskin (15 December 2002).
  4. ^ Vladimir A. Rakov; Martin A. Uman (8 January 2007).
  5. ^ An article 1 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. about Franklin and the experiment
  6. ^ Carl Van Doren's account of the experiment 20 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., based on Franklin's recounting
  7. ^ "Bolt of Fate by Tom Tucker Public Affairs books 2003". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016. 
  8. ^ "Benjamin Franklin "faked kite experiment" Sunday Telegraph 1 June 2003". 17 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016. 
  9. ^ Mythbusters.
  10. ^ "St. Louis, Missouri, Code of Ordinances: Chapter 15.155 - KITES" 14 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

 Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Elektrik</span> elektrik yükünün varlığı ve akışı ile ilgili fiziksel olaylar

Elektrik, elektrik yüklerinin akışına dayanan bir dizi fiziksel olaya verilen isimdir. Elektrik sözcüğü Türkçeye Fransızcadan geçmiştir. Elektriğin Türkçe eş anlamlısı çıngı sözcüğüdür. Ayrıca Anadolu ağızlarında elektrik anlamında yaldırayık sözcüğü tespit edilmiştir. Elektrik, pek çok farklı şekillerde var olabilir. Örneğin, yıldırımlar, durgun elektrik, elektromanyetik indüksiyon ve elektrik akımı gibi. Ek olarak, elektriğin elektromanyetik radyasyon, radyo dalgaları gibi oluşumları olduğu bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Elektromanyetizma</span> elektrikle yüklü parçacıklar arasındaki etkileşime neden olan fiziksel kuvvet

Elektromanyetizma, elektrikle yüklü parçacıklar arasındaki etkileşime neden olan fiziksel kuvvet'tir. Bu etkileşimin gerçekleştiği alanlar, elektromanyetik alan olarak tanımlanır. Doğadaki dört temel kuvvetten biri, elektromanyetizmadır. Diğer üçü; güçlü etkileşim, zayıf etkileşim ve kütleçekim kuvvetidir.

<span class="mw-page-title-main">Elektrik yükü</span> bir nesnenin elektriksel alan ile etkileşimi neticesinde ölçülebilen fiziksel özelliği

Elektrik yükü veya elektriksel yük, bir maddenin elektrik yüklü diğer bir maddeyle yakınlaştığı zaman meydana gelen kuvvetten etkilenmesine sebep olan fiziksel özelliktir. Pozitif ve Negatif olmak üzere iki tür elektriksel yük vardır. Pozitif yüklü maddeler, diğer pozitif yüklü maddeler tarafından itilirken, negatif yüklü olanlar tarafından çekilir; negatif yüklü maddeler de negatif yüklüler tarafından itilir ve pozitif olanlar tarafından çekilir. Bir cisimde negatif yükler pozitif yüklere dominantsa, negatif yüklüdür; tersi durumdaysa pozitif yüklüdür; dominantlık söz konusu değilse yüksüzdür. Uluslararası Birim Sistemi (SI) elektrik yükünü coulomb (C) olarak adlandırırken, elektrik mühendisliğinde amper-saat (Ah) olarak ve kimyada da elemanter yük (e) olarak adlandırmak mümkündür. Q sembolü genellikle yükü ifade etmek için kullanılır. Yüklü cisimlerin birbirleriyle nasıl iletişimde olduklarını anlatan çalışma klasik elektromanyetizmadır ve kuantum mekaniğinin göz ardı edilebildiği ölçüde doğrudur.

<span class="mw-page-title-main">Benjamin Franklin</span> Amerikalı diplomat ve siyasetçi; Amerika Birleşik Devletleri kurucu üyesi (1706 – 1790)

Benjamin Franklin, Amerikalı yayımcı, yazar, mucit, filozof, bilim insanı, siyasetçi ve diplomattır. Döneminin önde gelen entelektüelleri arasında yer alan Franklin, Amerika Birleşik Devletleri'nin Kurucu Babalarından biri, Bağımsızlık Bildirgesi'nin hazırlayıcısı ve imzacısı ve ilk posta genel müdürüydü.

<span class="mw-page-title-main">Michael Faraday</span> İngiliz bilim insanı (1791–1867)

Michael Faraday, elektromanyetizma ve elektrokimyaya katkılarıyla tanınan, İngiliz kimya ve fizik bilgini.

<span class="mw-page-title-main">Elektrik akımı</span> elektrik yükü akışı

Elektrik akımı, elektriksel akım veya cereyan, en kısa tanımıyla elektriksel yük taşıyan parçacıkların hareketidir. Bu yük genellikle elektrik devrelerindeki kabloların içerisinde hareket eden elektronlar tarafından taşınmaktadır. Ayrıca, elektrolit içerisindeki iyonlar tarafından ya da plazma içindeki hem iyonlar hem de elektronlar tarafından taşınabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Elektrik mühendisliği</span> elektrik, elektronikle ilgili mühendislik disiplinleri

Elektrik Mühendisliği veya Elektrik-Elektronik Mühendisliği; elektrik, elektronik ve elektromanyetizma üzerine çalışan ve bunları kullanarak çeşitli donanım ve sistemlerin tasarımı ve geliştirilmesi ile ilgilenen kapsamlı bir mühendislik disiplinidir. 19.yüzyıldan itibaren telefon, telgraf, elektrik enerjisisinin üretimi, dağıtımı ve geniş ölçekte kullanımıyla birlikte ayrı bir disiplin olarak ortaya çıkmıştır. 20. yüzyılda yarı iletken teknolojisinin gelişimi, transistörün icadı, mikroişlemcilerin ve bilgisayarların gelişimi ile daha kapsamlı bir disiplin haline gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Paratoner</span>

Paratoner veya yıldırım savar, bir yapıyı veya yükseltiyi olası yıldırım hasarlarından koruma amaçlı tasarlanan metal iletken uzun direktir.

<span class="mw-page-title-main">Leyden kavanozu</span>

İlk ilkel kondansatör olan Leyden Kavanozu veya diğer adıyla Leyden şişesi, 1745 yılında, Hollandalı fizikçi Pieter van Musschenbroek'in (1700–1748), Leyden Üniversitesi'ndeyken yaptığı elektrik depolayan cihazın adıdır. Elektriğin sürtünme yoluyla elde edilebildiği bilinen bir olguydu. 1700'lü yılların başında bu konuda çalışan bilim insanları elektrik elde etmenin yanı sıra depolamanın da yollarını arıyorlardı. Yalıtkan ipekten iplerle asılmış, içi su dolu ve tıpasının içinden suya daldırılmış pirinç bir tel geçen, dışı ve içi metal folyo kaplı cam bir kavanoz ile deney yapan Musschenbroek, suda oluşan elektrik yükünü, asistanı rastlantı sonucu tele dokununcaya kadar farkına varmamıştır. Uzun bir süre elektrik biriktirmiş olan kabın aniden elektrik yükünü boşaltması, asistanın şok geçirmesine neden olmuştur. Bu olay, bilinen ilk yapay yüksek gerilim elektrik çarpması olmuştur. Leyden kabının elektrik depolayabiliyor olması, elektrikle ilgili pek çok diğer çalışmaların da başlangıcı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Alessandro Volta</span>

Alessandro Giuseppe Antonio Anastasio Volta elektriğin ve gücün öncüsü, pilin mucidi ve metan gazını keşfiyle tanınan İtalyan fizikçi ve kimyager.

<span class="mw-page-title-main">Elektrik mühendisliği tarihi</span>

Elektrik mühendisliği tarihi, elektrik kullanımının günümüze gelirken geçirdiği dönüşümleri, yaşam ve teknolojinin gelişimine etkilerini ve bu gelişime katkıda bulunan bilim insanlarını anlatan tarihtir.

<span class="mw-page-title-main">Robert A. Millikan</span> Amerikalı fizikçi (1868 – 1953)

Robert Andrews Millikan , temel elektrik yükü ve fotoelektrik etki üzerine çalışmaları ile 1923 Nobel Fizik Ödülü'nü kazanan Amerikalı deneysel fizikçidir.

<span class="mw-page-title-main">Miller-Urey deneyi</span> Kimyasal evrimin oluşumunu denemek üzere oluşturulan deney

Miller-Urey Deneyi kimyasal evrimin oluşumunu denemek üzere, 1952'deki bilimsel görüşe göre dünyanın ilk zamanlarında var olduğu koşulların benzetim yöntemiyle oluşturulduğu bir deneydi. Bu deney, özellikle Aleksandr Ivanovich Oparin ve J.B.S. Haldane'in, ilkel dünya üzerindeki koşullarda var olan inorganik öncüllerinin kimyasal tepkimeler yoluyla organik bileşikleri sentezlediği hipotezini sınamak içindi. Abiyogenez konusunda klasik bir deney olduğu kabul edilen bu deney, 1952 yılında Stanley Lloyd Miller ve Harold Urey tarafından Chicago Üniversitesi'nde yapılmıştı.

Deneysel fizik, evren hakkında bilgi toplamak için fiziksel olguları gözlemleyen fizik disiplinleri ve alt disiplinleridir. Yöntemleri, Cavendish deneyi gibi basit deney ve gözlemlerden, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı gibi komplike deneylere kadar disiplinleri arasında farklılıklar gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Pil tarihi</span>

Yaklaşık 19.yüzyılın sonlarında, elektrikli jeneratörlerin ve elektrikli güç kaynaklarının geliştirilmesinden önce ana elektrik kaynağını piller sağlamaktaydı. Batarya teknolojisinde art arda gelen yenilikler, ilk bilimsel çalışmalardan tutun da, telgraf ve telefonların yükselişini ve nihayet portatif bilgisayarları, cep telefonların, elektrikli arabaları ve diğer birçok elektrikli aletler de dahil elektrik alanındaki başlıca gelişmeleri kolaylaştırmıştır.

Elektromanyetik kuramın tarihi özellikle aydınlatma alanındaki atmosferik elektrik ile ilişkilendirilmiş eski ölçümlerle başlar. İnsanlar elektrik hakkında çok az bilgiye sahipti ve bilimsel olarak bu doğa olaylarını açıklayamıyorlardı. 19. yüzyılda elektrik kuramının tarihi ve manyetizma kuramının tarihi kesişti. Elektriğin hareket halinde olduğu her yerde manyetizmanın varlığından da söz edilebileceği için elektriğin manyetizma ile birlikte ele alınması gerektiği çok açıktı. Manyetizma, manyetik indüksiyon düşüncesi geliştirilmeden tam olarak açıklanamadı. Elektrik, elektrik yük düşüncesi geliştirilmeden tam olarak açıklanmadı.

<span class="mw-page-title-main">Elektrik kıvılcımı</span>

Elektrik kıvılcımı, yeterli büyüklükteki elektriksel alanların; hava, gaz ya da gaz karışımları gibi normal yalıtkan vasıtalar aracılığıyla iyonik ve iletken kanallar yaratmasıyla oluşan, ani elektriksel boşalmadır.

Elektromanyetik kuvvetlerin insan anlayışının zaman çizelgesi olduğu elektromanyetizma zaman çizelgesi, iki bin yıl öncesine dayanmaktadır. Bu çizelge, elektromanyetizma, ilgili teoriler, teknoloji ve olayların tarihinin içinde oluşumlarını listeler.

Elektromanyetizma ve klasik optik konusundaki gelişmelerin kronolojisi.

<span class="mw-page-title-main">John Bevis</span>

John Bevis, İngiliz doktor, elektrik araştırmacısı ve astronomdu. En çok 1731 yılında Yengeç Nebulası'nı keşfetmesiyle tanınır. Oxford'daki Christ Church'te eğitim görmüş, 1715'te lisans ve 1718'de yüksek lisans derecelerini almıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.