İçeriğe atla

Uçma

Başlığın diğer anlamları için Uçmak (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kara kaşlı albatros gibi bazı iri kuşlar gelişmiş süzülme kabiliyetine sahiptir.

Uçma; bir canlının veya hava aracının yeryüzüne temas etmeden, atmosferde ya da uzayda mesafe katetmesi. Uçan bir varlığın havadaki veya uzaydaki yolculuğuna uçuş denir. Uçucu canlılar genellikle kanat çırparak veya kanat titreşimleri ile uçarken; hava araçları herhangi bir güç kaynağı ile, uçucu yüzeylerde oluşan basınç farklarıyla, havanın ısıtılması ile veya havadan hafif gazlardan yararlanarak uçarlar.

Herhangi bir güç kaynağına veya kanat çırpmaya ihtiyaç duymadan belirli bir süre uçmaya süzülme denir. Bazı canlılar ve hafif hava araçları termal kolonlardan, yokuş yukarı hava akımlarından ve dağ akımlarından yararlanarak süzülmenin yanı sıra süzülerek yükselme (soaring) kabiliyetine de sahiptirler ve bu şekilde uzun süre uçabilirler.

Hayvanlarda uçuş

Kral kelebeği soaring kabiliyetine sahip hayvanlardandır.

Hayvanlarda uçuş, "gerçek (güçlü) uçuş" ve "süzülme" olarak ikiye ayrılır. Gerçek uçucu canlılar kuşlar, böcekler ve yarasalardır. Sıcakkanlı hayvanlarda uçmanın gerçekleşmesi için ön ayakların kanatlara dönüşmesi, kemiklerin hafiflemesi ve kaynaması, gövdenin kısalması, kalbin ve toraks kaslarının genişlemesi ile görmenin gelişmesi gibi evrimsel basamaklar gerçekleşmiştir.[1] Böceklerde de benzer modifikasyonlar, farklı evrimsel güzergahları izleyerek gerçekleşmiştir. Uçmanın canlılara sağladığı evrimsel avantajlar oldukça fazladır. Bu nedenle uçucu kuşlar, böcekler ve yarasalar en başarılı türler arasında sayılırlar.[1]

Hayvanlarda süzülme, "yerçekimsel süzülme" ve "soaring" olarak ikiye ayrılır. Yerçekimsel süzülme, canlının belirli bir hedefe ilerleyerek ve vücudunun bir kısmını paraşüt gibi kullanarak düşüşünü yavaşlatmasıdır. Süzülen canlılar, ufkî hareket kontrolünü sağlamak için rüzgardan yararlanırlar. Süzülmeye katkı sağlayan adaptasyonlar arasında kanada benzer organlar (örneğin, bazı balıklarda finler), parmak arası zarlar (örneğin, Rhacophorus gibi bazı kurbağa ve kertenkeleler); şişebilen, kaburga destekli yelkovanlar (örneğin, Draco türü gibi bazı kertenkele ve yılanlar) ile ön ve arka bacakları birleştiren zarlar (örneğin bazı keseliler, colugo, sciurid ve anomalurid uçan sincaplar) sayılabilir.[1]

Soaring, vücutta herhangi bir güç kaynağı olmadan uzun süreli uçmadır. Soaring özellikle kondor ve albatros gibi iri kuşlar tarafından kullanılır. Kral kelebeği gibi bazı böcekler de soaring kabiliyetine sahiptir. Bu canlılar havada uzun süre kalabilmek için, yukarı doğru hareket eden termal hava kolonlarını kullanırlar.[1]

Hava taşıtları ile uçuş

Ana madde: Hava taşıtı
Uçurtma, insan ve malzeme naklinde kullanılmaya çalışılmış ilk hava aracıdır.

Tarihin en eski çağlarından beri uçabilmek insanoğlunun en büyük hayallerinden biri olmuştur. İnsanoğlu ilk olarak uçurtmayı insan ve malzeme nakli için kullanmaya çalıştı. Uçurtmanın ana vatanı kesin olarak bilinmemekle birlikte 3000 yıl önce Çin'de yaygın olarak kullanılmaktaydı.[2] İlk kullanılabilir/işe yarar hava taşıtı ise, 1783'te icat edilen sıcak hava hidrojen balonu oldu.[3]

19. yüzyılda Britanyalı bilim insanı George Cayley, yay tipi uçurtmalardan bir hava taşıtı üretti. 1853'te ise ilk insanlı planör uçuşu kayıtlara geçti. İtme ve taşıma kuvvetlerinin anlaşılması, insanoğlunun tarih öncesi çağlardan beri saplanıp kaldığı kanat çırpma düşüncesinden sıyrılmasını sağladı. 1890'larda Alman Otto Lilienthal, bugünkü yelken kanata benzer bir uçurtma ile ilk süzülen insan oldu.[2]

Başarısız birkaç denemeden sonra ilk başarılı zeplin 1852 yılında Fransız Henri Giffard tarafından üretildi.[4] Birçok başarılı uçuşa rağmen zeplinler masraflı, yavaş ve hava şartlarından çok etkilenen bir taşıt olması nedeniyle 1930'larda terk edilmeye başlandı. 1937'deki Hindenburg faciası gibi önemli bazı kazalardan sonra ticari kullanımı 1940'larda tamamen durduruldu.[4]

17 Aralık 1903'te Wilbur ve Orville Wright kardeşler, ilk motorlu ve kontrol edilebilir uçakla uçuşu gerçekleştirdiler.[3]

Kaynakça

  1. ^ a b c d "flight." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2011.
  2. ^ a b "kite." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2011.
  3. ^ a b "military aircraft." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2011.
  4. ^ a b "Airship." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2011.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kral</span> belirli bir bölge veya ulus üzerinde egemen olan hükümdar

Kral, belirli bir ulus ya da bölge üzerinde egemen olan hükümdar. İmparatordan sonraki en yüksek seküler hükümdarlık makamıdır. Dünyanın pek çok bölgesinde karşılaşılan krallık çoğunlukla ebeveynlerden çocuklara geçer. Bununla birlikte Orta Çağ Almanya'sındaki gibi seçimle başa gelen krallar da mevcuttur. Krallık mutlak veya anayasal olabilir. Krallıklar genellikle monarşi şeklindedir ancak antik Sparta'daki gibi iki kralın ortaklaşa yönettiği diarşi şeklinde olduğu da görülür.

<span class="mw-page-title-main">Uçak</span> Motorlu hava taşıtı

Uçak veya tayyare; hava akımının başta kanatlar olmak üzere kanat profilli parçaların alt ve üst yüzeyleri arasında basınç farkı oluşturması sayesinde havada tutunarak yükselebilen, uçma özellikli motorlu bir hava gemisi ve hava taşıtıdır. Pistonlu ya da jet motorlu, sabit kanatlı ve havadan ağır pek çok hava taşıtı uçak kategorisine dahildir. Günümüzde en temel uçak tipleri, yolcu uçağı, savaş uçağı, kargo uçağı olarak bilinirken, farklı coğrafi şartlara göre özelleştirmiş uçaklar da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Yelken kanat</span>

Yelken kanat ya da diğer adıyla Delta kanat bir hava sporudur. Bu spor, diğer hava sporlarından yamaç paraşütü ve planörcülüğün bir karışımıdır. Daha çok alüminyum ya da kompozitten yapılmış bir iskeletinin bir kumaş ile kaplanmasıyla yapılmış bir kanattan ve onun altına pilotun binmesi için asılı biçimde bağlanmış bir tutunma düzeneğinden oluşur. Kanat şekli delta biçiminde olduğu için çoğu zaman yelken kanat yerine delta kanat olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Balon (hava taşıtı)</span>

Balon, ısıtılmış hava ya da havadan hafif bir gazla doldurulan, atmosferde uçabilen, genellikle sepetli hava taşıtı. İnsanoğlu ilk olarak uçurtma ile insan ve yük taşımaya çalışmıştır ancak balon ilk kullanışlı hava taşıtıdır.

<span class="mw-page-title-main">Havacılık</span>

Havacılık, insanlar tarafından üretilmiş hava taşıtlarıyla uçmak ya da uçmak için gerekli olan makinelerin tasarımıyla veya bakımlarıyla uğraşmak demektir. Daha genel bir anlamda, havacılık terimi, hava taşıtı ile ilgili olan tüm eylemleri, endüstrileri, kurumları kapsamaktadır. Ticari havacılık, sivil havacılık, genel havacılık, askerî havacılık, deniz havacılığı, kara havacılığı, ultralight havacılık, sanal havacılık gibi türleri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Havacılık tarihi</span> İnsanlığın uçuş serüveni

Havacılık tarihi, insanlığın ilk günlerindeki ilkel uçuş denemeleri ve 17 Aralık 1903'te Wright Kardeşlerin ilk havadan ağır motorlu uçuşu yapması da dahil olmak üzere insanlı uçuşun gelişiminin tamamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hava aracı</span> havada uçuş desteğine sahip makinelere verilen genel isim

Hava taşıtı ya da hava aracı, taşıma kapasitesine sahip her nevi insanlı ya da insansız uçan araç. uçak, helikopter, insansız hava aracı, Balon, zeplin, planör ve yelken kanat gibi çok geniş bir yelpazedeki tüm uçabilen araçlar hava aracı sayılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Atmosfer basıncı</span> atmosferin etrafını sardığı nesnelere her yönden uyguladığı basınç

Açık hava basıncı, atmosfer basıncı, atmosferik basınç veya barometrik basınç; belirli bir yüzeye, üzerindeki atmosfer kolonu tarafından uygulanan birim kuvvet. Atmosfer basıncı genellikle civalı ve aneroid (sıvısız) barometreler ile ölçülür.

<span class="mw-page-title-main">Patagium</span>

Patagium, uçma derisi, uçma zarı ya da uçma membranı, bazı omurgalılarda gelişmiş, genelde kemikten desteği olmayan, kanat gibi kullanılan uçma derisi.

<span class="mw-page-title-main">Konuşma</span>

Konuşma, kendi içinde bir düzeni ve bütünlüğü olan, sözeylemlerden oluşabilen ve kişiler arası iletişimin temelini oluşturan çok yönlü bir edimdir. Konuşma eylemi, insanların belirli bir dili kullanarak sesli şekilde iletişim kurmasını sağlar. Birçok hayvan duygularını dile getirecek çeşitli seslere sahiptir ancak insanlar bu sesleri gırtlak ve ağızda değiştirerek anlaşılabilir ve kompleks bir konuşma diline çevirmeyi öğrenmişlerdir.

Kinetozis, kinetosis veya taşıt tutması, gözlerden iletilen harici verilerle iç kulaktaki denge merkezinde üretilen dahili verilerin uyuşmaması sonucu oluşan rahatsızlık. Rahatsızlığın nedenine bağlı olarak hareket hastalığı, deniz tutması, uçak tutması gibi isimlerle anılır. Örneğin, gemi veya uçak seyahati esnasında iç kulak taşıtın salınımını algılarken, gözler sabit bir görüntü alır. Bu durum stres hormonlarını harekete geçirir ve mide kaslarındaki kasılmaları artırır. Bunun sonucu olarak baş dönmesi, benizin solması, soğuk terleme, mide bulantısı ve hatta kusma gerçekleşebilir.

<span class="mw-page-title-main">Aerobasi</span>

Aerobasi ya da hava akrobasisi, bir hava taşıtını sıra dışı durumlara sokarak; loop, roll, viril gibi normal uçuşta kullanılmayan manevralarla yapılan hassas uçuş. Aerobasi manevraları; gösteri, muharebe, sportif ya da eğitim amaçlı gerçekleştirilir. Aerobasi, çoğunlukla uçak veya planör gibi sabit kanatlı hava taşıtları tarafından gerçekleştirilmekle birlikte bazı helikopter modelleri de kısıtlı aerobasi kabiliyetine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Sepet</span>

Sepet, genellikle saz, kamış veya buna benzer ince dallardan örülerek yapılan; yiyecek, eşya ve bazen de canlı taşımakta kullanılan bir tür kap. Zamanla sepet kavramının anlamı genişlemiş, benzer işlerde kullanıldığı halde; ucuzluk, pratiklik ya da dayanıklılık gibi gerekçelerle farklı malzemelerden üretilen araç-gereçler için de sepet ismi kullanılmaya devam edilmiştir. Buna örnek olarak plastik çamaşır sepeti ya da alüminyumdan yapılmış balon sepeti örnek verilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Yürüme</span>

Yürüme, canlılarda ayakların belirli bir sırada ve düzenli aralıklarla yerden kaldırılarak yeniden yere konması suretiyle gerçekleştirilen ilerleme hareketidir. Yürümenin gerçekleşmesi için en az bir ayak yerde olmalıdır. Çeşitli araçlar da canlılara benzetilmiş yürüme fonksiyonuna sahip olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Cayrokopter</span>

Cayrokopter veya otojir, döner kanatlı ve pervaneli bir hava taşıtı. İleri hareket için bir pervanesi ve dikey hareket (taşıma) için motorsuz ve serbest dönen bir rotoru bulunur. Helikopterin atalarından olan cayrokopterler II. Dünya Savaşı'ndan sonra yerini ağırlıklı olarak daha verimli olan helikopterlere bırakmış olsa da hâlen eğlence, keşif ve helikopter eğitimi gibi amaçlarla yaygın olarak kullanılır. Cayroplanör ise motoru olmayan bir cayrokopterdir ve süzülmeden önce başka bir hava aracı ile çekilmesi gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Çisenti</span> çok küçük su damlaları halindeki bir yağış türü

Çisenti ya da çiseleme, çok küçük su damlaları halindeki bir yağış türü. Çoğunlukla 0,2-0,5 mm çapında olan damlacıklar hava akımları nedeniyle bazen uçuyor gibi görünür. Büyük damlalar yağmur damlası, daha küçük olanlar ise genellikle bulut veya sis damlacıklarıdır. Meteorolojik sembolü DZ'dir.

<span class="mw-page-title-main">Pus</span> hafif sis

Pus, görüş mesafesini çok azaltmayan bir tür hafif sistir. Atmosferdeki çok küçük su damlacıklarından kaynaklanır. Sis ile pus arasındaki tek fark görüş mesafesidir. Görüş mesafesi 1 km'den az ise sis, eşit veya fazla ise pus kabul edilir. Meteorolojide Fransızca kökenli BR (brume) kısaltması ile gösterilir.

<span class="mw-page-title-main">Toz pusu</span>

Toz pusu, atmosferdeki kuru toz ve tuz parçacıkları nedeniyle oluşan ve ufkî görüşü kısıtlayan fenomen. Meteorolojide İngilizce haze sözcüğünden gelen HZ kısaltması ile gösterilir. Toz pusuna neden olan parçacıklar yaklaşık 0,1 mikron (0,0001 mm) çapındadır ve çıplak gözle görülmez.

<span class="mw-page-title-main">Erkek arı</span>

Erkek arılar veya dronlar; arı kolonilerinde tek görevleri ana arıyla (kraliçe) çiftleşmek olan, bal üretmeyen arılar. Bir kolonide tamamı dişi olan işçi arılara kıyasla az sayıda erkek arı bulunur. Erkek arıların iğnesi bulunmaz.

<span class="mw-page-title-main">Kuşların uçuşu</span>

Kuşların uçuşu, kuşların havalanarak uçtuğu çoğu kuş türü tarafından kullanılan ana hareket şeklidir. Uçuş, kuşların beslenmesine, üremesine, avcılardan kaçınmasına ve göç etmesine yardımcı olur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.