Uçan Hollandalı (opera)

Uçan Hollandalı

Wagner'in el yazısını ihtiva eden Uçan Hollandalı sahne notlarının birinci sayfası
Özgün isim	Der fliegende Holländer
Müzik	Richard Wagner
Gala	2 Ocak 1843
İlk gösterim yeri	Semper Oper, Dresden, Almanya
Oyuncular	Hollandalı: bas-bariton Senta: Daland'ın kızı, soprano Daland: Norveçli denizci, bas Erik: Bir avcı, tenor Mary: Senta'nın dadısı, kontralto Daland'in dümencisi, tenor Norveçli denizciler, Hollandalının tayfaları, genç kadınlar

Uçan Hollandalı (orijinal Almanca adı: Der fliegende Holländer) liberetto ve müzik bestesi Richard Wagner tarafından hazırlanmış. üç perdelik bir operadır. Liberetto Richard Wagner tarafından, Heinrich Heine'nin 1834 tarihli eski bir efsanenin hiciv nitelikli olarak yeniden söylemesinden uyarlanmıştır. Uçan Hollandalı efsane hikâyesi kıyamet gününe kadar ilahi güçler tarafından denizlerde yelkenli gemi kullanmaya mahkûm edilmiş olan bir Hollandalı gemi kaptanı hakkındadır. Wagner'in bu operada işlediği ana tema aşk ile insanların kendilerini kurtarabilmeleri hakkındadır.

Opera'nın prömiyeri 2 Ocak 1843 Semper Oper, Dresden'de yapılmış ve bu sahnelemede orkestra şefi görevini de Richard Wagner yüklenmiştir. Türkiye'de 1961'de Ankara Devlet Opera ve Balesi'nin Opera Sahnesi'nde ilk defa sahnelenmiştir.^[1]

Bu eserde de sonradan Wagner'in opera stilini belirleyen ve devamlı olarak kullandığı içinde birçok laitmotif bulunan opera stilinin ilk belirtileri görülmektedir. Laitmotifler uvertür ile ortaya çıkartılmaktadır ve bunlar okyanus veya fırtana motifi, Hollandalı motifi ve Senta motifidir.

Bu eserinde Wagner daha sonradan kullanacağı blok halinde perde sistemi yani her perdenin baştan sona kadar tek bir beste olarak kurulması stilini daha kullanmamakta ve eserde belirgin aryalar ve diğer belirgin opera müzik parçaları bulunmaktadır. Fakat Wagner Uçan Hollandalı eserinde tekdüzelik sağlamak için perdeler arasında entraktların uygulanmamasını istemiştir ve birçok opera evi, yapımlarında bu direktife uymaktadır. Fakat yine de modern yapımlarda ayrı ayrı aralarında antraktlar bulunan üç perde sistemini uygulayan opera evleri bulunmaktadır.

Mekan: Norveç sahillerinde.

Norveç asıllı yelkenli gemisiyle kendi ana limanına dönme seferini yapmakta iken, Kaptan Daland fırtına dolayısıyla sığınacak korunaklı bir koyda barınmaktadır. Gemiyi dumencinin nöbetine bırakarak kendisi ve nöbette olmayan tayfalar güverteden ayrılmışlardır (Dümenci: "Uzak denizlerde fırtana ve kıyamet rüzgar ile)

Dümenci uykuya dalar. Geminin çok gerisinden diğer bir yelkenli gemi hayalet gibi ortaya çıkar. Yüksek dalgalar tarafından Daland'ın gemisine bordalanır ve borda demirleri ile iki gemi birbirlerine bağlanır. Görünmeyen tayfalar yelkenleri sararlar. Hep siyah giysiler giymiş yüzünün etrafı kalın siyah sakallı ve gayet soluk simalı yabancı kaptan karaya çıkar. Kötü şansına sızlanır. (Yabancı kaptan: "Zaman geldi ve tekrar yedi yıl geçti.") Verdiği kutsal andına uymadığı için, hayalet geminin hayalet Yabancı kaptanı, ilahi güçler tarafından lanetlenmiş ve denizlerde ebediyete kadar seyahat etmeye mahkûm edilmiştir. Bir melek kendini bu lanetlemeden nasıl kurabileceğini kendine bildirmiştir. Her yedi yıl bitmez seyahatinden sonra yüksek dalgalar kendini sahile atacaklardır; bu sırada kendini hiç aldatmayacak bir kadın bulup onunla evlenebilirse lanetlemenin uygulaması sona erecektir.

Daland yabancı kaptanı ziyaret eder. Yabancı Daland'ın Senta adında evlenmemiş genç bir kızı olduğunu öğrenmiştir; onunla evlenmeyi istediğini bildirir ve karşılık olarak Daland'ya hazine vermeyi teklif eder. Yabancı'nın altın hazine teklifi ile inandırılan Daland kızı için bu evlenme teklifini kabul eder. Birden elverişli bir güney rüzgarı çıkar ve Daland'ın tayfaları sevinçle dümenci ve koro şarkısını tekrar ederler. Bu rüzgar sayesinde her iki gemi de yelken açıp barınak limandan ayrılır.

Daland'in evinde bir grup genç kız hem yün iplik eğirmekte hem de şarkı söylemektedirler. (Koro: "İplik eğir, iplik eğir, güzel kiz") Daland'in kızı Senta odanın duvarında asılı olan Uçan Hollandalı efsanesinin resmine bakmakta ve onu kurtarma hayalleri kurmaktadır. Dadısının isteklerinin aksine olarak Hollandalı'nın hikâyesini anlatan şarkıyı (Hollandalı leit motifine göre bestelenmiş bir balladı) arkadaşlarına şarkıyla anlatır. Nasıl onun ant içmesini Şeytan'in duyduğunu ve bu andına uymaması halinde onun Şeytanin emirlerine uyması gerektiğini açıklar. Senta sadakati ile hayalet Hollandalı'yı lanetten kurtarabileceğini herkese bildirir.

Senta'nin eski erkek arkadaşı olan avcı Erik gelir ve Senta'nın dediklerini duyar. Diğer kızlar ayrılırlar. Senta'yı hala seven Erik kızı uyarmaya çalışır. Daland'ın denizden çok gizemli bir yabancı ile döndüğünü ve yabancının Senta'yla birlikte ayrılıp gittiğini rüyasında gördüğünü ona hikâye eder. Genç kız bunu sevinçle dinlemiştir ve Erik umutsuzlukla oradan ayrılır.

Daland denizden yabancı ile birlikte gelir. Yabancı ve Senta birbirlerine hiç sessizce bakakalmışlardır. Kızı Daland'ın orada bulunduğundan sanki habersizdir. Daland yabancı misafiri kızının nişanlısı olarak tanıtınca bile kız babasına aldırmaz. Perdenin sonundaki Yabancı kaptan ve Senta ikili şarkısıyla; Senta ölümüne kadar yabancıya sadık kalacağına ant içer.

Sonra o akşam için Daland'ın tayfaları, acayip gemideki tayfalarına birlikte eğlenmeleri için Daland'in gemisine gelmeleri için davet gönderirler; fakat bu davet beyhudedir davete hiç kimse gelmez. Kızlar davetten ayrılırlar. Yabancı'nın yelkenli gemisinde hayalet şekilde tayfaların çalıştıkları görülür. Daland'ın tayfaları da korkup ayrılırlar.

Senta gelir ve arkasından Erik onu takip eder. Erik Senta'ya eskiden kendini sevdiğini ve kendine bağlılık için yemin verdiğini ve bundan ayrılmasından kendine çok üzüntü çektirdiğini hatırlatır. Bu konuşmalara kulak olan Yabancı kaptan bu lafları duyunca çok büyük bir yesise düşer ve kendisinin artık ebediyete kadar denizlerde hayalet gemisiyle yüzüp kaybolacağını birden kabullenir. Yabancı tayfaları çağırır ve Senta'ya kendinin nasıl lanetlendiğini anlatır. Kendinin lanetli bir kişi olduğunu ve efsanevi Uçan Hollandalı'nın kendisi olduğunu ifşa eder. Böylece Daland ve Daland'ın tayfalarını şaşkınlık ve dehşet içinde bırakarak, gemisiyle yeniden ebediyen denizlere açılmak üzere rıhtımdan ayrılır.

Uçan Hollandalı kaptan gemisiyle ayrılır ayrılmaz, Senta rıhtıma yetişir. Kendinin Yabancı kaptana ölünceye kadar sadık kalacağını tekrar açıklayarak kendini denize atar. Bu Uçan Hollandalı'yı lanetlemeden kurtaran hareket olmuştur. Hayalet gemi ufuktan kaybolur. Senta ve Uçan Hollandalı'nın birlikte semaya çıktıkları görülür.^[2]

Not: "Kat:" ses kayıtcı şirket tarafından kullanılan katalog numarası; "ASIN" amazon.com ürün referans numarası.

• Opera
• Richard Wagner

• Opera Türkiye Websitesi "R. Wagner (1813–1883) Der Fliegende Hollaender «Uçan Hollandalı»" sayfası
• İngilizce Wikipedia The Flying Dutchman maddesi (Erişme tarihi: 12.2.2009).
• Almanca ve İngilizce tüm libretto ve Wagner'in kendisinin hazırladığı sahne tanımlama ve yöneltme notları15 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişme tarihi: 10.2.2009).
• Uçan Hollandalı için libreto 16 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) (Erişme tarihi: 10.2.2009)
• Uçan Hollandalı için tüm seslendirme varyasyon notaları 29 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişme tarihi: 10.2.2009).
• Wagner Operaları - Yapımların fotografları, ses kayıtları, liberettolar ve ses dosyalarını kapsayan geniş ayrıntılı web-sitesi (İngilizce) (Erişme tarihi: 10.2.2009).