İçeriğe atla

Uçak gemisi uçağı

Cavour uçak gemisinin uçuş güvertesinden kalkan bir AV-8B

Taşıyıcı tabanlı uçaklar, uçak gemilerinden operasyonlar için tasarlanmış deniz uçaklarıdır. Kısa bir mesafeden fırlatılabilmeli ve güverteden fırlatma ve toparlanmanın ani kuvvetlerine dayanacak kadar sağlam olmalıdırlar. Buna ek olarak, bu türdeki uçakların kanatları genellikle katlanabilirdir. Bu da dar alanlarda operasyonları kolaylaştırır.[1]

Bu tür uçaklar; havadan havaya muharebe, hava yer saldırısı, denizaltı savunma harbi (ASW), arama kurtarma (SAR), nakliye (COD), hava durumu gözlemi, keşif ve havadan erken uyarı ve kontrol (AEW&C) gibi birçok amaç için tasarlanmıştır.

Deniz helikopterleri, helikopter gemileri, muhripler, fırkateynler ve konteyner gemileri dahil olmak üzere daha geniş bir gemi yelpazesinden hareket edebildiğinden, terim genellikle yalnızca sabit kanatlı uçaklara uygulanır.

Tarihi

Kraliyet Donanması Fairey Swordfish'in HMS Tracker'dan kalkışı, 1939

1903'te sabit kanatlı uçakların gelişini, 1910'da savaş gemisi (Birleşik Devletler Donanması USS Birmingham) güvertesinden bir uçağın ilk uçuşu ve 1912'de, bir uçağın güverteden ilk uçuşu izledi. Bunu deniz uçakları ve HMS Engadine gibi deniz uçaklarına destek gemileri izledi.[2] Bu evrim 1920'lerin başında devam etti ve evrim, HMS Argus (1918), Hōshō (1922), USS Langley (1922) ve Béarn (1927) gibi gemilerle sonuçlandı. Bu gelişmelerle birlikte, bu gemilerin uçuş güvertelerinden kalkış ve iniş için uyarlanmış özel uçaklara olan ihtiyaç kabul edildi.

Başta Taranto Muharebesi, Pearl Harbor Saldırısı olmak üzerine İkinci Dünya Savaşı sırasında diğer sayısız olay, hava gücünün önemini göstermiş ve 1920lerdeki evrimin devam etmesine neden olmuştur. Bu kapsamda özellikle uçakların menzili artırılarak uçakların taşıma gücü ve etkinliği yükseltilmiştir. İkinci Dünya Savaşı sonrasında gemi operasyonlarının boyutu ve önemi artmaya devam etti.

Türleri

Modern uçak gemisi tabanlı uçaklar, çeşitli kullanıcılarının ihtiyaçlarına uyacak şekilde başlıca üç farklı versiyonda inşa edilmiştir. Aşağıdaki terimler şu anda ABD Donanması tarafından kullanılan terimlerdir.

CATOBAR

Fransız Rafale M uçağı, uçak gemisine inerken yakalama kancasını açmış durumda

CATOBAR, uçakların bir uçak gemisinin güvertesinden indirilmesi ve kurtarılması için kullanılan bir sistemdir. Bu teknikte, uçaklar mancınık destekli bir kalkış ve durdurma telleri kullanılarak gemiye iniş yapar. Bu sistem alternatif yöntemlere göre daha maliyetli olmasına rağmen, uçağın daha yüksek faydalı yüklerle çalışmasına olanak sağladığı için taşıyıcı operasyonlarında daha fazla esneklik sağlar.[3] CATOBAR ile gemiler şu anda ABD Nimitz sınıfını, ABD Gerald R. Ford sınıfı ve Fransa'nın Charles de Gaulle'ü içermektedir.

Mancınıkların kullanılması, bir uçak gemisinin büyük sabit kanatlı uçakları fırlatmasına izin verir. Örneğin, ABD Donanması, E-2 Hawkeye AEW uçağını ve Grumman C-2 Greyhound kargo uçağını mancınıklarla fırlattı.

STOVL

Bir F-35B, HMS Queen Elizabeth'in güvertesinden havalanmak için kayakla atlama kullanır

STOVL kalkışları, mancınık yerine "kayakla atlama" ile gerçekleştirilir. STOVL kullanımı, genellikle, bir mancınık karmaşıklığından kaçınırken, VTOL kullanımına kıyasla uçağın daha büyük bir yük taşımasına izin verir.[4] En iyi bilinen örnek Hawker Siddeley Harrier, VTOL kalkış yeteneğine sahip olmasına rağmen, yakıt ve silah yükünü artırmak için genellikle bir STOVL uçağı olarak çalıştırılır.

STOBAR

Rusya yapımı MiG-29K,MiG-29 avcı uçağından geliştirilmiş bir uçak gemisi uçağıdır.

STOBAR, hem STOVL hem de CATOBAR unsurlarını birleştiren, bir uçak gemisinin güvertesinden uçakların fırlatılması ve kurtarılması için kullanılan bir sistemdir. Uçaklar, kalkışa yardımcı olmak için (bir mancınık kullanmak yerine) bir kayakla atlama kullanarak kendi güçleriyle fırlatılır. Ancak bunlar geleneksel uçaklardır ve gemiye inmek için durdurma telleri gerektirir. Rusya Deniz Kuvvetleri ve Çin Halk Kurtuluş Ordusu Deniz Kuvvetleri'nın Admiral Kuznetsov sınıfı uçak gemisi, Suhoy Su-33 (Rusya) ve Shenyang J-15'i (Çin) STOBAR uçağı olarak işletiyor. Diğerleri arasında Hint INS Vikramaditya ve Vikrant; her ikisi de Mikoyan MiG-29K'ları çalıştıracak.

Yardımsız kalkış

İkinci Dünya Savaşı'ndan önce, çoğu uçağın ağırlığı, uçak gemilerinden kendi güçleriyle fırlatılmalarına izin verdi, ancak durdurulması için yardım gerekiyordu. Mancınıklar kuruldu, ancak yalnızca gemi hareketsizken kullanıldı veya rüzgara karşı yelken açılarak güverte üzerinde yeterli rüzgar ayarlanamadı. Kuzey Amerika North American B-25 Mitchell kadar büyük uçaklar bile bu şekilde fırlatıldı. Bu mümkün oldu, çünkü geminin en hafif hakim rüzgarlarda bile hızı, düşük kalkış hızı ile birleştiğinde erken uçakların çok kısa bir mesafede uçma hızı kazanmasına izin verdi. Bunun en uç versiyonu 1920'lerde kullanılan savaş gemisi platformlarıydı. Sopwith Camel gibi I. Dünya Savaşı döneminden kalma çift kanatlı avcı uçakları, bir savaş gemisinin ileri top taretinin üzerine monte edilmiş yalnızca birkaç düzine fit uzunluğundan fırlatıldı.[5]

Curtiss P-40 Warhawk, Republic P-47 Thunderbolt, Supermarine Spitfire ve Hawker Hurricane gibi geleneksel uçaklar limanda bir uçak gemisine vinçlerle yüklenecek, gemiden kendi güçleri ile denizde hedeflerine yakın bir yerde uçurulacak ve karadaki dostane bir hava alanına ineceklerdi. Bunlar genellikle savaş misyonları değildi, ancak bazı durumlarda fırlatılan uçak gemi için hava koruması sağladı ve uçak taşıyıcı tarafından kurtarılamadı.

North American Rockwell OV-10 Bronco gibi bazı STOL uçakları, daha yakın zamanlarda uçak gemileri ve amfibi hücum gemilerinden bu şekilde işletilmiştir, ancak bu yaygın bir uygulama değildir.

Lockheed C-130 Hercules gibi çok büyük uçaklar bile büyük uçak gemilerinden başarıyla indi ve fırlatıldı, ancak uçakta kargo ve çok az yakıt vardı.

Modern uçak gemisi tabanlı uçaklar

Baykar Bayraktar TB3

Hizmettekiler

Geliştirilme aşamasındakiler

Kaynakça

  1. ^ "Evolution of Aircraft Carriers" (PDF). history.navy.mil. Naval Aviation News. Ekim 1962. 26 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2022. 
  2. ^ https://web.archive.org/web/20090226175748/ []
  3. ^ https://web.archive.org/web/20070930180328/ []
  4. ^ "Hawker Siddeley Harrier Aircraft". britishaircraft.co.uk (İngilizce). 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2022. 
  5. ^ "Russia delivers 4 MiG-29 fighters to India". sputniknews.com (İngilizce). Sputnik. 12 Şubat 2009. 16 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2022. 
  6. ^ Özberk, Tayfun. "Turkey To Deploy MIUS Unmanned Combat Aircraft From LHD Anadolu". navalnews.com (İngilizce). Naval News. 24 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Uçak gemisi</span> açık denizlerdeki bir çeşit donanma-hava üssü

Uçak gemisi, tam uzunlukta bir uçuş güvertesi ve uçakları taşıma, silahlandırma, konuşlandırma ve kurtarma tesisleri gibi olanaklarla donatılmış, açık deniz hava üssü olarak hizmet veren bir savaş gemisidir.

<span class="mw-page-title-main">Askerî uçak</span> askeri amaçlar için yapılmış hava taşıtları

Askerî uçak ve helikopterler, savaşlarda kara ve su üstündeki hedefleri bombalamak, diğer uçakları tahrip etmek, keşif yapmak, personel ve mühimmat taşımak gibi amaçlarla silahlı kuvvetler tarafından kullanılan hava taşıtları. Özellikle av ve bombardıman görevlerinde kullanılanlar savaş uçağı ve saldırı helikopteri olarak adlandırılırlar. Askerî uçaklar av, bombardıman, av-bombardıman ve nakliye gibi kategorilere ayrılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Avcı uçağı</span> Savaş uçağı türü

Avcı uçağı veya av uçağı, öncelikli görevi diğer savaş uçaklarını avlamak olan savaş uçağı. Avcı uçakları genellikle küçük, hafif, hızlı ve manevra kabiliyeti yüksek uçaklardır. Pek çoğu aerobasi kabiliyetine sahiptir. Avcı uçakları, öncelikli görevi yer hedeflerini bombalamak olan bombardıman uçaklarına nazaran daha kısıtlı bombardıman kabiliyetine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Suhoy Su-27</span> Sovyet yapımı dördüncü kuşak savaş uçağı

Suhoy Su-27 Suhoy Tasarım Bürosu (SDB) tarafından tasarlanmış 4.nesil üstün manevra yeteneğine sahip Sovyetler Birliği avcı uçağıdır. Olağanüstü menzili, ağır silah yükü ve çok yüksek irtifada çalışma yeteneği ile Birleşik Devletlerin yeni nesil avcılarına birebir rakip olarak düşünülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">VTOL</span>

VTOL, Dikey Kalkış ve İniş sözcüklerinin kısaltmasıdır. Bu sınıflandırma az sayıda hava aracını kapsar; helikopterler, otojirler, balonlar ve hava gemileri (zeplinler) genellikle VTOL olarak sınıflandırılmazlar. Bazı hava araçları VTOL moduna ek olarak CTOL ve/veya STOVL de yapabilirler. Bazı araçlar ise iniş takımları yatay hareketi desteklemediği için sadece dikey iniş-kalkış yapabilirler.

<span class="mw-page-title-main">McDonnell Douglas AV-8B Harrier II</span> İngiliz-Amerikan yapımı savaş uçağı

AV-8B Harrier II gerçek anlamda V/STOL uçaklarının içinden en çok tanınanıdır. Bir adet Rolls Royce Pegasus II motoruna sahiptir. Motor uçağın tam ortasındadır ve uçağın iki yanında görünen hava girişleri ortadaki Rolls Royce Pegasus II motorunu beslemektedir. İlk Harrier II uçuşu 1981 sonbaharında gerçekleştiğinde asıl Hawker P.1127'nin ilk uçuşundan beri 21 yıl geçmişti. P.1127, 1957 tasarımı bir Fransız motor konsepti üzerine yapılandırılmış ve geliştirilmişti. Proje finansmanı Britanyalı Bristol Engine Co. ve ABD Hükûmeti tarafından “Müşterek Silah Geliştirme Programı” (MWDP) dahilinde karşılanmıştı.

<i>Admiral Kuznetsov</i> (063)

Admiral Flota Sovetskogo Soyuza Kuznetsov Rus Donanması'na bağlı bir uçak gemisidir. 1991 yılında o zamanki adı Kızıl Donanma olan Sovyet Donanması'nda hizmete giren gemi, günümüzdeki ismini II. Dünya Savaşı boyunca Donanma Sekreteri (Komutanı) görevini yürüten Amiral Nikolay Gerasimoviç Kuznetsov'dan almıştır. Proje 1143.5, Brezhnev ve Kremlin olarak da adlandırılan sınıfının iki üyesinden ilki olan Kuznetsov Rus Donanması'nın aktif hizmetteki en gelişmiş gemisi ve tek uçak gemisidir. Sınıfın diğer üyesi Varyag, Sovyetler Birliği'nin dağılmasını takiben inşa halindeyken Ukrayna tarafından alıkonulmuş ve 1998 yılında Çin'e satılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">British Aerospace Sea Harrier</span>

British Aerospace Sea Harrier, bir STOVL/VTOL jet uçağı. İlk olarak Nisan 1980'de Kraliyet Donanması ile hizmete girdi. Sea Harrier Falkland Savaşı'nda, iki Körfez Savaşı'nda ve NATO'nun Bosna-Hersek'e müdahalesinde hizmet verdi.

TCG <i>Anadolu</i> (L-400) Türk amfibi hücum gemisi

TCG Anadolu (L-400), Türk Deniz Kuvvetleri envanterinde bulunan LHD sınıfı savaş gemisi. TCG Anadolu, Türk Donanma tarihinin ilk LHD gemisidir. Adını Anadolu yarımadasından almıştır. İstanbul merkezli Sedef Tersanesinde inşa edilen TCG Anadolu 10 Nisan 2023'te Türk Deniz Kuvvetleri envanterine katıldı.

<span class="mw-page-title-main">Airbus A310 MRTT</span> Airbus A310 MRTT, Airbus tarafından üretilen bir tanker ve stratejik nakliye uçağıdır

Airbus A310 MRTT, Airbus tarafından üretilen bir tanker ve stratejik nakliye uçağıdır. Uçak, Airbus A310 üzerinden geliştirilmiş olup Alman Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İtiş vektörlemesi</span>

İtiş vektörlemesi, aynı zamanda itme vektörü kontrolü veya TVC, bir uçağın, roketin ya da farklı bir aracın yönelimini ve aracın açısal hızını kontrol etmek amacıyla motordan gelen itişin yönünü manipüle edebilme kabiliyetidir.

<span class="mw-page-title-main">Shenyang J-11</span>

Shenyang J-11, Çin yapımı bir hava üstünlüğü avcı uçağıdır. Uçak, Suhoy Su-27 üzerinden geliştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Helikopter hücum gemisi</span>

Helikopter hücum gemisi ya da İngilizce kısaltmasıyla LHA, ABD Donanması'nda yer alan "Tarawa" ve "America" sınıfı çok maksatlı helikopter taşıyıcı amfibi hücum gemilerinin tanımlanması amacıyla kullanılan sınıflandırmadır.

<span class="mw-page-title-main">Helikopter gemisi</span> operasyonel olarak helikopter kullanan uçak gemisi türü

Helikopter gemisi, operasyonel olarak helikopter kullanan uçak gemisi türüdür. Helikopter gemilerinde, geminin büyük bir kısmını kaplayan ve uzunlamasına seyreden bir uçuş güvertesi bulunur. Bu gemilere örnek olarak İngiliz kraliyet donanmasındaki HMS Ocean, Sovyet Donanması'ndaki Moskva sınıfı veya Çin Donanması'ndaki Tipi 0891A örnek verilebilir. Bu gemilerde genellikle uçak depolanması için hangar da bulunmaktadır.

<i>Shandong</i> (17)

Shandong, 26 Nisan 2017'de Çin Halk Kurtuluş Ordusu Deniz Kuvvetleri (PLAN) için başlatılan birinci nesil bir Çin uçak gemisi. Liaoning'in tamamlanmasından sonra ülkenin ikinci uçak gemisi ve Çin'de üretilen ilk uçak gemisidir. Shandong başlangıçta geliştirme sırasında Tip 001A hava taşıyıcısı olarak belirlenmişti ancak daha sonrasında Tip 002 olarak bitirildi.

<span class="mw-page-title-main">CATOBAR</span>

CATOBAR,, bir uçak gemisinin güvertesinden uçakların fırlatılması ve inişte yakalanması şeklinde kullanılan bir sistemdir. Bu tekniğe göre, uçak mancınık yardımı ile kalkışa başlar ve yakalama halatları kullanılarak gemiye indirilir.

<span class="mw-page-title-main">STOBAR</span>

STOBAR,, "kısa kalkış ve dikey iniş" (STOVL) unsurlarını "mancınık destekli kalkış ancak yakalamalı iniş" (CATOBAR) ile birleştiren, uçak gemisi güvertesinden uçağın fırlatılması ve gemi pistine indirilmesi için kullanılan bir sistemdir.

<span class="mw-page-title-main">San Carlos Muharebesi (1982)</span>

San Carlos Muharebesi 1982 yılındaki Falkland Savaşı sırasında Arjantin Hava Kuvvetlerine ait savaş uçaklarıyla Kraliyet Deniz,Hava ve Deniz Piyadeleri arasında Doğu Falkland'daki San Carlos Körfezinde yaşanan muharebedir.

INS <i>Vikramaditya</i> (R33)

INS Vikramaditya, değişikliğe uğramış bir Kiev sınıfı uçak gemisidir. 2013 yılında hizmete giren gemi, Hindistan Donanmasının amiral gemisidir.

<i>Giuseppe Garibaldi</i> (C551)

Giuseppe Garibaldi, İtalya Donanması için inşa edilmiş bir uçak gemisidir. Giuseppe Garibaldi, uçuş güvertesine sahip olan, sabit kanatlı uçakların iniş kalkışına uygun olarak inşa edilen ilk İtalyan gemisidir. Kısa kalkış ve dikey iniş (STOVL) uçakları ve helikopterleri ile donatılmıştır. Giuseppe Garibaldi Somali, Kosova, Afganistan ve Libya açıklarındaki muharebe hava operasyonlarında yer aldı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.