İçeriğe atla

Türkiye'nin zekâ seviyesi

Lynn, Saker ve Cheng'e göre Türkiye'nin NUTS-1 bölgelerindeki IQ dağılımı. 100 puan Birleşik Krallık'ın ortalamasını temsil eder.[1]

Türkiye'nin zekâ seviyesi, Türkiye'de yaşayan kişilerin IQ değerlerinin ölçülmesi ve ortalanması ile elde edilen, üzerine çeşitli çalışmalar yürütülmüş bir konudur. Richard Lynn ve Tatu Vanhanen'ın Türkiye'den elde edilmiş çeşitli zekâ testi verilerini inceleyen araştırmalarında 86 ile 90 arasında değişen farklı değerler bulunmuştur. 2015 tarihli bir çalışma Türkiye'nin IQ değerini zekâ testleriyle yüksek korelasyonlu Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı testlerini baz alarak hesaplamış ve Birleşik Krallık'ın değeriyle kıyaslayarak zeka seviyesini 94 olarak belirlemiştir.

Buna karşın IQ değerleri ülke içerisinde ekonomik, coğrafi, sosyal ve demografik faktörlere göre büyük değişiklik göstermektedir. Türkiye'nin ortalama IQ'sunu 94 belirlemiş çalışma baz alındığı takdirde en yüksek zekâ seviyesine ait bölgeyi y. 98 puanla Batı Marmara, en düşük seviyeye sahip bölgeyi ise y. 86 puanla Güneydoğu Anadolu oluşturmaktadır. Bu bölgesel farkları açıklamak için çeşitli teoriler öne sürülmüştür.

Yürütülmüş bazı çalışmalar genel Türk toplumunda Flynn etkisinin görüldüğüne işaret etmekte olup, ülkenin IQ seviyesinde artış meydana gelmektedir. Bu artış özellikle önceden düşük IQ seviyesine sahip olduğu kaydedilmiş düşük gelirli topluluklarda gözlemlenmektedir. Kağıtçıbaşı ve Biricik, 1977 ve 2010 yılları arasında Bursa'nın zekâ seviyesinde onyıl başına 1.59 puanlık bir artış kaydetmişlerdir. Türkiye'nin şehirleşmesi hesaba katıldığında onyıl başına 3.52 puanlık bir zekâ artışı görülmektedir. WÇZÖ-R ile WÇZÖ-IV testlerinden elde edilen puan farklılıkları da Flynn etkisine kanıt oluşturmaktadır.

Ulusal IQ

Ana madde: Ülkelere göre IQ
Ülkelerin ortalama IQ'ları (Lynn & Vanhanen - 2006)

Lynn, 2006 basımı IQ and Global Inequality eserinde Kağıtçıbaşı'nın 1972 tarihli çalışmasındaki domino taşlarının mantığa dayalı dizimini kapsayan D-48 testi verilerini kullanarak[2] dönemin Birleşik Krallık verileriyle kıyaslamış ve Türkiye'nin IQ'sunun bu bağlamda 84 olduğu sonucuna ulaşmıştır. Aynı sene yayımlanmış Uçman'ın Goodenough-Harris testinin (Bir İnsan Çiz testi) karşılaştırmalı verileri[3] ise 96 IQ sonucunu vermektedir.[4]

Lynn ve Vanhanen'ın 2002'de yayımlanan IQ and the Wealth of Nations kitabına göre Türkiye'nin IQ değeri 90'dır. Lynn ve Vanhanen ülkenin IQ değerini hesaplamak için Savaş ve Şahin tarafından 1994'te yayımlanan bir çalışmayı kullanmıştır.[5] Bu çalışma "Raven testi" olarak da bilinen Raven Standart Progresif Matrisler Testi'nin (SPM) Türkiye'nin farklı bölgelerinden yaşları 6 ile 15 arasında değişen 2,277 çocuğa uygulanması ile elde edilen verileri içermiştir. Bu verilerin Birleşik Krallık'ın norm değerine uyarlanmasıyla 93 IQ değeri elde edilmiştir. Buna karşın Savaş ve Şahin'in verileri 1992 yılına, Birleşik Krallık'ın verileri ise 1979 yılına ait olduğu için zaman farkı göz önünde bulundurularak 93 değerinin 90 olması uygun görülmüştür. Türkiye'nin komşularından Yunanistan 92, Bulgaristan 93, Gürcistan 93, Ermenistan 93, Azerbaycan 87,[a] İran 84, Irak 87 ve Suriye 87[b] değerlerine sahiptir. Türkiye, İsrail'den sonra Orta Doğu'da en yüksek skora sahiptir.[1]

Lynn, Türkiye'deki bölgesel farklılıkları incelediği 2015 tarihli çalışmasında Türkiye'nin Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) sonuçlarını baz alan bir zeka seviyesi ölçütü kullanmış ve Birleşik Krallık'ın sonuçlarını temel alan bir puanlama geliştirmiştir. Bu çalışmaya göre Birleşik Krallık'ın ortalama zeka seviyesi 100 olarak belirlendiği takdirde Türkiye'nin IQ'su 94 olmaktadır.[6]

2019'da yayımlanan The Intelligence of Nations'da Düzen'in 2008 SPM verileri kullanılarak Türkiye'nin IQ'su 89,6 (BK'nin değeri 100 olarak alındığında) olarak belirlenmiştir. Bu değer iki veri havuzunun farklı tarihleri esas almasından doğan Flynn etkisi hesaba katılarak düzeltildiğinde 86,66 olmaktadır. Bu değere ek olarak ülkenin PISA (2003-2015), TIMSS (1999, 2007-2015) ve PIRLS (2001) skor ortalamalarının karşılaştırılmalı değerlendirilmesiyle oluşturulmuş "SAS-IQ" (School Assessment Data) 86,94 olarak açıklanmıştır. İki değerin ortalaması olan 86,8 Türkiye'nin IQ değeri olarak verilmiştir.[7][8]

Bölgesel IQ değerleri

Richard Lynn, Caner Sakar ve Helen Cheng adlı akademisyenler tarafından 2015 senesinde yayımlanmış bir çalışma Türkiye'deki bölgesel zekâ seviyesi, gelir ve sosyal farklılıkları incelemiştir. Çalışma, 12 adet olan birinci derece Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri'ne göre zekâ seviyesinin ülkedeki dağılımını analiz etmiştir. Zekâ seviyesi göstergesi olarak IQ testleri ile yüksek oranda korelasyon içeren (r= .91) 2012 Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) sınavı sonuçları kullanılmıştır. Bu sonuçlar Birleşik Krallık'ın PISA sonucunu temel alan bir sisteme göre puanlandırılmıştır. Bu sistemde Birleşik Krallık'ın ortalama 502 olan PISA değeri 100 IQ olarak ele alınmış, Türkiye'nin bölgeleri de bu değer ile karşılaştırılmış ve puanlandırılmıştır.[6]

Araştırmaya göre Batı Türkiye en yüksek zekâ seviyesine sahip olup, doğu bölgelere doğru gidildiği takdirde zekâ seviyesinde genellikle bir düşüş trendi gözlemlenmektedir. Bölgelerin zekâ seviyesi değerleri y. 98 ile 86 arasında değişmektedir. Batı Marmara (97.7), Doğu Marmara (97.4) ve Orta Anadolu (97.3) bölgeleri en yüksek IQ değerlerine sahip olmaktadır. Bu bölgeleri sırasıyla Ege (96.3), Batı Anadolu (95.9), İstanbul (95.2), Doğu Karadeniz (94), Akdeniz (93.7), Batı Karadeniz (91.9) ve Kuzeydoğu Anadolu (91.9) takip etmektedir. Ortadoğu Anadolu (87.3) ve Güneydoğu Anadolu (86.3) IQ seviyesi açısından en düşük bölgeleri oluşturmaktadır. Zekâ seviyesi ve enlem arasında istatistiksel açıdan anlamlı (r= .81) bir ilişki söz konusudur. Kuzey-güney aksını kapsayan boylam ve zekâ seviyesi arasında da bir ilişki (r= .35) vardır, ancak bu korelasyon istastistiksel olarak anlamlı değildir. En düşük ve en yüksek bölgesi arasında 11.4 puan farkı olan Türkiye, bölgesel zekâ seviyesi farkı açısından İtalya (11 puan) ve Amerika Birleşik Devletleri (10.1 puan) ile benzer bulunmuştur.[6]

Bu bölgesel farklar çeşitli korelasyonlara sahiptir. Bölgenin doğurganlık hızı (r= .89), Kürt nüfus oranı (r= .87) ve bebek ölüm hızı (r= .80) zekâ seviyesi hususunda istatistiksel açıdan anlamlı negatif korelasyona sahip faktörleri oluşturmaktadır. Yükseköğretime Geçiş Sınavı başarısı (r= .87) ve kişi başına düşen gelir (r= .81) ile daha düşük oranda yüksek öğretim mezunu olmak (r= .61) istatistiksel açıdan anlamlı pozitif korelasyona sahip faktörlerdir. Doğurganlık ve zekâ seviyesinin arasındaki bu ilişki disjeniye yol açmaktadır. Dünyanın pek çok ülkesinde disjenik doğruganlık trendi gözlemlenmektedir.[6]

Bölgesel farklılıkların nedeni üzerine teoriler

Göç

Batı Anadolu'nun genel yüksek IQ seviyesinde iç göçün önemli bir faktör olduğu öne sürülmüş ve bu iki değişkenin ilişkili olduğu (r= .66) tespit edilmiştir. Lynn et al., daha fakir orta ve doğu bölgelerinden zengin Batı'daki liman şehirlerine tarihî bir göç trendi olduğuna değinmiştir. Bazı göçmen gruplarının (Güney ABD'deki siyahiler, İskoçlar), göç ettikleri anayurtlarındaki ortalama zekâ seviyesinden daha yüksek sonuçlara sahip oldukları bulunmuştur. Bu, göç eden kişinin göç etmesinin getireceği avantajları görmesi ve göç etmek için yeterli kaynaklara sahip olması için yüksek bir IQ'ya sahip olması gerekliliğine bağlanmıştır.[6]

Lynn et al., Orta Anadolu'daki görece yüksekte yer alan değerleri başkentlerin yüksek IQ değerine sahip bireyleri çektiğini savunarak Türkiye'nin başkenti Ankara'nın varlığı ile bağdaşlaştırmıştır. Fransa ile Birleşik Krallık'ta da en yüksek IQ ortalamaları başkent bölgesinde bulunmaktadır.[6]

Ekonomik faktörler

Çalışmada Doğu'daki bölgelerin genellikle daha düşük çıkmasının nedenleri arasında birkaç teori öne sürülmüştür. Bunlardan biri, dağlık olan arazi yapısının bölgeye erişimi zorlaştırdığını ve bunun sonucunda zekâ seviyesi ile ilişkili ekonomik ve eğitimsel faktörlerin olumsuz yönde etkilendiğidir.[6]

Göçmen toplulukları

Günümüzde Avrupa başta olmak üzere pek çok ülkede Türkiye'den gelen göçmenler tarafından Türk ve Kürt diasporaları oluşturulmuştur. 2001 tarihli Hollanda'da yürütülmüş bir çalışma ülkedeki göçmen gruplarının zekâ seviyeleri ile Hollandalılarınkini karşılaştırmıştır. Temel değer olarak ortalama Hollandalı IQ değeri alınmış ve bu değer 100 olarak belirlenmiş, Türkiye ve Fas kökenli ortalama bir göçmenin IQ değerinin 78'e (2004'teki çalışmaya göre 81'e) tekabül ettiği bulunmuştur. Bu değer bu iki ülkenin 90 ve 85 olan ulusal zekâ seviyelerinin altında yer almakta olup, Türkiye kökenli göçmen topluluklarında zekâ seviyesi açısından bir negatif seçiciliğe işaret etmektedir.[9]

J. te Nijenhuis et al., 1960 ve 1970'lerde Avrupa'ya göç etmiş Türk göçmen topluluklarının Anadolu'daki az gelişmiş yerlerden vasıfsız işçi olarak geldiğini ve bu yüzden anayurtlarının ortalama zekâ seviyelerinden düşük performans sergilediklerini öne sürmüştür. İkinci nesil göçmenler birinci nesil olanları ile karşılaştırıldıklarında yaklaşık 12.6 (dilsel testlerde 9.8) puanlık bir IQ artışı gözlemlenmiştir.[10]

Flynn etkisi

Ana madde: Flynn etkisi

Bir İnsan Çiz testi

Kağıtçıbaşı ve Biricik'in 2011 yılında Türkiye'de 1977 ve 2010 yılları arasındaki zekâ seviyesi gelişimini irdeleyen bir çalışma yayımlamıştır. Bu araştırma Goodenough Bir İnsan Çiz testini (Draw-a-Person test, DAP) kullanmıştır. Bu test, testi alan kişiden bir insan resmi çizmesi ve bu çizimin puanlanarak kişiye bir IQ skoru tayin edilmesi ile gerçekleştirilmektedir. İki çalışma da Bursa şehrindeki 258 5. sınıf öğrencisini kullanmış olup, köy (en düşük sosyoekonomik gelişme), düşük sınıf mahalle (orta düzey SEG) ve orta sınıf mahalle (en yüksek SEG) olmak üzere üç farklı grup incelenmiştir. Çalışma, 1977 ile 2010 yılları arasında IQ değerlerinde toplamda 5.24'lük (onyıl başına 1.59) bir artışın yaşandığını ortaya koymaktadır. IQ artışı özellikle de 1977 sonuçlarına göre düşük IQ seviyeli grupların bulunduğu köy ve düşük sınıf şehiriçi mahallelerde gözlemlenmiştir.[11]

Rindermann, Schott ve Baumeister Kağıtçıbaşı ve Biricik'in çalışmalarını Türkiye'nin şehirleşmesini hesaba katarak revize etmişler ve IQ artışının onyıl başına 3.52 puan olduğunu bulmuşlardır.[12] Lynn, Sakar ve Cheng'e göre PISA testleri göz önüne alındığında Türkiye'de 2003 ve 2012 yılları arasında yaklaşık 5 puanlık bir IQ artışı yaşanmıştır.[6]

Wechsler Çocuklar için Zekâ Ölçeği

2014'te Türk Psikoloji Dergisi'nde yayımlanmış bir çalışma yaşları 6 ile 16 arasında değişen 87 Ankaralı çocuğun Wechsler Çocuklar için Zekâ Ölçeği (WÇZÖ-R ile WÇZÖ-IV) puanlarını incelemiştir. Çalışmada Türkiye'de norm değeri 1984'te oluşturulmuş WÇZÖ-R testi ile norm değeri 2012 verileriyle oluşturulmuş WÇZÖ-IV testleri kullanılmıştır. Denekler iki ay ara ile iki teste de tabi tutulmuştur. Deneklerin WÇZÖ-R değerlerinin, 1984 norm grubunun birinci standart sapmasının pozitif ucunda yer alarak norm değerinden yüksek bir puan olduğu, ancak WÇZÖ-IV norm değerleriyle karşılaştırıldığında güven aralığı içerisinde yer aldığı tespit edilmiştir.[13] Çalışma örnekleminde IQ puanı artışının 29 yıllık zaman dilimi için yaklaşık 10 puan olduğu belirlenmiştir. Çalışmanın sonuçları Flynn’in Amerika ve Avrupa örneklemlerinde elde ettiği bulgularla örtüşmektedir. Bir diğer önemli bulgu ise kristalize zekâ ve akıcı zekâ puanlarındaki yükselmenin farklı olmasıdır. WÇZÖ testlerinde akıcı zekâyı temsil eden "Performans Puan Zeka Bölümü"nde kristal zekâyı temsil eden "Sözel Puan Zekâ Bölümü"ndeki artışa kıyasla iki kat artış yaşanmıştır. Bu veriler de Flynn tarafından ortaya konan çalışmalarla örtüşmektedir.[13]

Daha önce WÇZÖ-R testinin 1984'te 100 olarak belirlenmiş normuna karşı 120 üzeri puan alarak "üstün yetenekli" olarak sınıflandırılmış 50 çocuğa WÇZÖ-IV testinin uygulanmasını kapsayan 2017 tarihli bir çalışma bu çocukların WÇZÖ-IV'den WÇZÖ-R'ye kıyasla ortalama olarak yaklaşık 6 puan daha az aldığını ortaya koymuştur. Bu fark özellikle performans bölümü ile WÇZÖ-IV muadili algısal akıl yürütme bölümü arasında 15 puanı aşmıştır. Farkın nedeni olarak Flynn etkisinin yol açtığı doğal IQ artışı sonucunda normu 1984 verilerine dayanan bir testten, normu 2012 verilerine dayanan teste kıyasla daha yüksek bir puan almanın daha kolay olması verilmiştir. WÇZÖ-R testi yerine WÇZÖ-IV testi kullanıldığı takdirde önceden "üstün yetenekli" olarak sınıflandırılmış bazı çocukların bu kategoride sınıflandırılamayacağını tespit eden çalışma "üstün yetenekli" bireylerin tespiti için WÇZÖ-R'nin güncel bir test olamayacağı savunmuş ve WÇZÖ-IV’ün kullanılmasının daha sağlıklı ve yararlı olduğunu belirtmiştir.[14] Muş'ta dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı konmuş bireylerin WÇZÖ-R ve WÇZÖ-IV skorlarındaki farklılığı inceleyen başka bir çalışma da Türkiye'deki Flynn etkisine kanıt olarak sunulmaktadır.[15]

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ Türkiye ve İran'ın ortalaması alınarak bulunmuştur.
  2. ^ Irak ve Lübnan'ın ortalaması alınarak bulunmuştur.

Kaynakça

  1. ^ a b Lynn, Richard; Vanhanen, Tatu; Stuart, M. (2002). IQ and the Wealth of Nations (İngilizce). Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-97510-4. 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020. 
  2. ^ Kagitcibasi, C. (1972). Application of the D-48 test in Turkey. In L. J. Cronbach and P. J. D. Drenth (Eds.), Mental Tests and Cultural Adaptation. The Hague: Mouton.
  3. ^ Ucman, P. (1972). A normative study of the Goodenough-Harris test on a Turkish sample. In L. J. Cronbach and P. J. D. Drenth (Eds.), Mental Tests and Cultural Adaptation. The Hague: Mouton.
  4. ^ Richard., Lynn, (2006). IQ and global inequality. Washington Summit Publishers. ISBN 978-1-59368-025-1. OCLC 261200394. 
  5. ^ Sahin, N. and Duzen, E. (1994) Turkish standardisation of Raven's SPM. Proceedings of the 23rd International Congress of Applied Psychology, Madrid.
  6. ^ a b c d e f g h Lynn, Richard; Sakar, Caner; Cheng, Helen (2015). "Regional differences in intelligence, income and other socio-economic variables in Turkey". Intelligence. 50: 144-149. doi:10.1016/j.intell.2015.03.006. ISSN 0160-2896. 
  7. ^ malumatfurusorg (22 Ocak 2023). "Türkiye'nin IQ Ortalamasının Düştüğü İddiası". Malumatfuruş. 22 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023. 
  8. ^ "The Intelligence of Nations, by Richard Lynn and David Becker". www.ulsterinstitute.org. 19 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023. 
  9. ^ TE NIJENHUIS, JAN; VAN DER FLIER, HENK (2001). "GROUP DIFFERENCES IN MEAN INTELLIGENCE FOR THE DUTCH AND THIRD WORLD IMMIGRANTS". Journal of Biosocial Science. 33 (3): 469-475. doi:10.1017/s0021932001004692. ISSN 0021-9320. 
  10. ^ te Nijenhuis, Jan; de Jong, Mart-Jan; Evers, Arne; van der Flier, Henk (2004). "Are cognitive differences between immigrant and majority groups diminishing?". European Journal of Personality. 18 (5): 405-434. doi:10.1002/per.511. ISSN 0890-2070. 
  11. ^ Kagitcibasi, Cigdem; Biricik, Duygu (2011). "Generational gains on the Draw-a-Person IQ scores: A three-decade comparison from Turkey". Intelligence. 39 (5): 351-356. doi:10.1016/j.intell.2011.06.001. ISSN 0160-2896. 
  12. ^ Rindermann, Heiner; Schott, Tobias; Baumeister, Antonia E.E. (2013). "FLynn effect in Turkey: A comment on Kagitcibasi and Biricik (2011)". Intelligence. 41 (3): 178-180. doi:10.1016/j.intell.2013.02.003. ISSN 0160-2896. 
  13. ^ a b Uluç, Sait; Korkmaz, Burcu; Şahin, Özge (2014). "Reconsideration of Flynn Effect in a Turkish Sample: A Comparison between WISC-R and WISC-IV IQ Scores". TURK PSIKOLOJI DERGISI. 29 (73). ISSN 1300-4433. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023. 
  14. ^ Erden, Hatice Gülsen; Çelik, Cihat; Yiğit, İbrahim (2017). "Üstün Yetenekli Çocuklarda WÇZÖ-R ve WÇZÖ-IV* Zekâ Puanlarının Karşılaştırılması" (PDF). Türk Psikoloji Dergisi. 32 (79): 80-94. ISSN 1300-4433. 
  15. ^ CELIK, Cihat; ERDEN, Gulsen; OZMEN, Sevim; TURAL HESAPCIOGLU, Selma (2016). "The Comparison of Two Edition of Wechsler Intelligence Scales for Children and Assessment of Reading Skills in Attention Deficit and Hyperactivity Disorder: A Preliminary Study" (PDF). Turkish Journal of Psychiatry. doi:10.5080/u13637. ISSN 1300-2163. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Şubat 2023. 

Konuyla ilgili yayınlar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ortalama deniz seviyesinden yükseklik</span> dağ, ova, yapı gibi coğrafi unsurların, meteorolojik olayların veya hava taşıtlarının yüksekliğini belirtmekte kullanılan bir kavram

Ortalama deniz seviyesinden yükseklik veya ortalama deniz seviyesine göre yükseklik (AMSL); dağ, ova, yapı gibi coğrafi unsurların, meteorolojik olayların veya hava taşıtlarının yüksekliğini belirtmekte kullanılan bir kavram. Bunun için ortalama deniz seviyesi referans alınır. AMSL kısaltması, İngilizce above mean sea level kavramının akronimidir.

PISA olarak kısaltılan Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (İngilizce: Programme for International Student Assessment) adında Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) tarafından 1997'de geliştirilen uygulama uluslararası çapta üç yılda bir 15 yaşındaki öğrencilerin başarısını sınamaktadır.

Zekâ ya da ruh biliminde anlak, zihnin öğrenme, öğrenilenden yararlanabilme, yeni durumlara uyabilme ve yeni çözüm yolları bulabilme yeteneğidir. Başka bir deyişle zeka, zihnin birçok yeteneğinin uyumlu çalışması sonucu ortaya çıkan bir yetenekler birleşimidir. En geniş anlamıyla, genel zihin gücü olarak da tanımlanabilir. Zihnin algılama, bellek, düşünme, uslamlama, öğrenme gibi birçok işlevini içerir. Sözcük çok geniş anlamda kullanılsa da psikologlar tarafından yaratıcılık, kişilik, bilgi ve akıl gibi değişik kategorilere ayrılmıştır.
Zekâ araştırmacılarının asıl alanı insanlardır, fakat hayvanların da öğrenme, anlama vs. yetenekleri üzerinde çalışmalar yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çoklu zekâ teorisi</span> 1983te Howard Gardnerin önerdiği model

Çoklu zekâ kuramı 1983 yılında Howard Gardner tarafından zekâyı tek ve baskın bir yetenek olarak görmekten ziyade, çeşitli ve özel boyutlardan oluştuğunu öneren bir modeldir.

Mann-Whitney U testi niceliksel ölçekli gözlemleri verilen iki örneklemin aynı dağılımdan gelip gelmediğini incelemek kullanılan bir parametrik olmayan istatistik testdir. Aynı zamanda Wilcoxon sıralama toplamı testi veya Wilcoxon-Mann-Whitney testi) olarak da bilinmektedir. Bu testi ilk defa eşit hacimli iki örneklem verileri için Wilcoxon (1945) ortaya atmıştır. Sonradan, Mann and Whitney (1947) tarafından değişik büyüklükte iki örneklem problemleri analizleri için uygulanıp geliştirilmiştir.

Pygmalion etkisi veya Rosenthal etkisi, yüksek beklentilerin belirli bir alanda daha iyi performansa yol açtığına inanılan psikolojik bir olgudur. Efekt, kendi yaptığı bir heykele âşık olan bir heykeltıraş olan Yunan efsanesi Pygmalion'dan veya alternatif olarak psikolog Robert Rosenthal'dan almıştır. Rosenthal ve Lenore Jacobson, kitaplarında, bu fikri öğretmenlerin öğrencilerinin performansını etkileyen öğrencilerin beklentilerine uyguladılar, bu görüş sonraki araştırmalar tarafından kısmen zayıflatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Anlamlılık seviyesi</span>

Anlamlılık seviyesi, istatistik biliminde, İngiliz istatistikçi Ronald Fisher tarafından çıkartımsal hipotez sınama yönteminin kurulması sırasında kavramlaştırılmış özel bir manası olan bir bilimsel ve istatistiksel terimdir. İstatistiksel anlamlılık eğer bir sonucun gerçekleşme olasılık değerlendirilmesine göre olabilirliği düşük değil ise ortaya çıkar.

<span class="mw-page-title-main">IQ</span> zekâ Katsayısı

IQ, zekâ katsayısı veya zekâ seviyesi, zekâyı ölçme amaçlı birkaç farklı standartlaştırılmış testlerden çıkarılan değer.

Student'ın t-testi istatistik bilimi içinde incelenen, eğer sıfır hipotez desteklenmekte ise test istatistiğinin bir Student's t-dağılımı gösterdiği hallerde uygulanan çıkartımsal istatistiksel hipotez sınamasıdır. Verilen iki değişik grup sayısal verinin birbirinden anlamlı olarak farklılık gösterip göstermemesini sınamak için kullanılabilir. En sıkça uygulanma örnekleri eğer test istatistiği içinde bulunan ölçek parametre faktörünün değerinin bir normal dağılım gösterdiği bilinmekte olduğu hallerde tatbik edilmektedir. Eğer test istatistiği içinde bulunan ölçek parametresi faktörünün değeri bilinmiyorsa ve bu faktör veriye dayayan bir kestirim ile ifade edilmekte ise test istatistiği bir Student'ın t-dağılımı gösterebilir.

<span class="mw-page-title-main">Kan şekeri seviyesi</span>

Kan şekeri seviyesi, kan şekeri konsantrasyonu veya kan glukoz seviyesi, insanların ve hayvanların kanında bulunan glukoz miktarıdır. Glukoz basit bir şekerdir ve her zaman 70 kilogram ağırlığında bir insanın kanında yaklaşık 4 gram glukoz bulunur. Vücut, metabolik homeostazın bir parçası olarak, başta karaciğer ve pankreas ve bunların yanında ekstrahepatik dokular ve birkaç hormonun rol oynadığı, çok duyarlı homeostatik bir mekanizma ile kan glukoz seviyelerini sıkı bir şekilde düzenler. Glukoz, iskelet kası ve karaciğer hücrelerinde glikojen formunda depolanır. Aç kalan bireylerde, kan glukozu karaciğer ve iskelet kasındaki glikojen depoları harcanarak sabit seviyede tutulur.

<span class="mw-page-title-main">Yapay genel zekâ</span>

Yapay genel zeka (YGZ), bir insanın yapabileceği herhangi bir zihinsel görevi başarıyla gerçekleştirebilecek bir makinenin zekasıdır. Günümüzdeki bazı yapay zeka araştırmalarının temel amacıdır ve bilimkurgu ve fütüroloji'de de ortak bir konudur. Bazı araştırmacılar Yapay genel zekâyı "güçlü yapay zekâ", "tam yapay zekâ" veya bir makinenin "genel akıllı eylem" gerçekleştirme kabiliyeti olarak adlandırmaktadır; diğerleri ise sadece bilinci deneyimleyen makineler için "güçlü yapay zekâ" tabirini kullanmaktadır.

<i>IQ and the Wealth of Nations</i>

IQ and the Wealth of Nations psikolog Richard Lynn ve siyaset bilimci Tatu Vanhanen tarafından 2002 yılında yazılmış olan kitap. Yazarlar kitapta kişi başına düşen millî gelirin ülkelerin ortalama IQ'ları ile bağlantılı olduğunu savunmaktalardır. Buna ek olarak kitap ülkeler arası ekonomik büyüme ve millî servet gibi farklılıklarda da IQ'nun önemli bir faktör olduğuna değinmektedir.

Ülkelerin ortalama IQ'ları veya ülkelerin ortalama zekâ seviyeleri zekâ testlerinde alınan millî puanlar çerçevesinde çeşitli psikolog ve akademisyenler tarafında araştırılan bir konudur. Ülke ve milletlerin ekonomik ve sosyal durumları ile zekâ testlerince ölçülmüş zekâ seviyeleri arasındaki bağlantılar toplumsal ve akademik çevrelerde tartışmalı bir konu olmaktadır.

Flynn etkisi, 20. yüzyılda dünyanın birçok yerinde ölçülen akışkan ve kristalize zeka testi puanlarındaki kayda değer ve uzun süreli artıştır. Zekâ seviyesi (IQ) testleri, katılımcılarından oluşan bir örneklem kullanılarak standartlaştırıldığında, geleneksel olarak test sonuçlarının ortalaması 100 ve standart sapma 15 veya 16 IQ puanı olacak şekilde ayarlanır. IQ testleri yeniden düzenlendiğinde, genellikle önceki katılımcılarla yakın zamanda doğmuş örnekler kullanılarak tekrar standartlaştırılır. Her seferinde, ortalama sonuç 100 olarak ayarlanır. Bununla birlikte, yeni denekler eski IQ testlerini çözdüklerinde hemen hemen her durumda 100'ün önemli ölçüde üstünde puan alırlar.

Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri, bireyin kişisel ve toplumsal uyumunu objektif biçimde değerlendirme amacıyla uygulanan standart bir psikolojik testtir.

<span class="mw-page-title-main">Richard Lynn</span>

Richard Lynn, tartışmalı bir İngiliz psikolog ve yazardır. Ünvanı 2018'de geri alınana kadar Ulster Üniversitesi'nde fahri profesördü. Beyaz üstünlükçüsü ve bilimsel ırkçılık savunucusu olarak tanımlanan Mankind Quarterly dergisinin eski editör yardımcısı ve şu anki baş editörüdür. Zeka üzerine çalışan Lynn, cinsel ve ırksal farklılıkların zekayı etkilediğine olan inancıyla tanınır. İngiltere'deki King's College, Cambridge'de eğitim gören Lynn; Exeter Üniversitesi'nde psikoloji alanında öğretim görevlisi olarak çalışmasının yanı sıra Dublin'deki Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü'nde ve Coleraine'deki Ulster Üniversitesi'nde psikoloji profesörü olarak çalışmıştır.

Catharine Morris Cox Miles Amerikalı psikolog, zeka ve deha üzerine yaptığı çalışmalarla tanınmaktadır. Cox, Lydia Shipley Bean ve Charles Elwood Cox'un çocuğu olarak San Jose, Kaliforniya'da doğdu ve 1927'de psikolog Walter Richard Miles ile evlendi. Kız kardeşi ise eğitim görmüş ve Quaker yöneticisi olan Anna Cox Brinton'dı.

WISC-R, çocukların zeka seviyelerini değerlendirmek için yaygın olarak kullanılan bir psikolojik testtir. David Wechsler tarafından geliştirilen ve ilk olarak 1949'da yayımlanan test, çocukların bilişsel yeteneklerini anlamak ve belirlemek amacıyla kullanılır. WISC-R, orijinal Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği'nin (WISC) revize edilmiş bir versiyonudur ve daha güncel normlar ve geliştirilmiş test materyalleri içerir.

Yüksek IQ topluluğu, üyeliğini bir IQ testinde belirli bir puana ulaşmış, genellikle nüfusun en üst yüzde ikisinde veya üzerinde olan kişilerle sınırlayan bir organizasyondur. Bu topluluklara dahi toplulukları da denilebilir. Bu türden oluşmuş en büyük ve en eski topluluk, 1946'da Roland Berrill ve Lancelot Ware tarafından kurulan Mensa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Corsi blok testi</span> çalışma belleğini ölçen zeka testi

Corsi blok testi, kısa süreli görsel-uzaysal kısa süreli çalışma belleğini ölçen bir testtir. Test gerçek hayatta veya dijital olarak uygulanabilir dijital Corsi testi d-corsi olarak bilinir. 9 adet blok bulunur ve ölçüm yapan kişi bunlara dokunur, test edilen kişinin bloklara basıldığı sırada tekrar basılması beklenir test kişinin performansı iyice düşene kadar devam eder. Test 1970'li yılların başında 1914 Knox Küp Taklit testinden esinlenerek oluşturulmuştur; 9 adet özdeş tahta blokların bir tahta plaket üzerine konulması ile tasarlanmıştır. Testin 4 varyasyonu vardır aralarındaki fark ise küplerin konumu ve sayısıdır Testi yapan kişi şu şekilde bir talimat verir "Bu küpleri görüyormusun? Şimdi bunlardan bazılarına dokunacağım. İşaret ettiğim yerlere dikkat et ve talimat verdiğimde dokunduğum sıra ile aynı olacak şekilde bloklara dokun". Corsi Blok Testi sayı sırası testine giremeyecek durumda olanlar veya hızlı bir zeka testi yapılacak kişiler girer.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.