Türkiye'nin ulusal sembolleri
| Makale serilerinden |
 |
Türkiye'nin ulusal sembolleri, Türkiye ve dünyadaki Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarını temsil etmek için kullanılan sembollerdir.
Bayrak
Türk bayrağı, Türkiye Cumhuriyeti'nin ulusal ve resmî bayrağıdır.[1] Al zemin üzerine beyaz ay yıldızdan oluşmaktadır. Ay yıldızlı bayrak ilk olarak 1844 yılında Abdülmecid dönemindeki Tanzimat sürecinde kabul edilmiş, Cumhuriyet döneminde ise 29 Mayıs 1936'da 2994 Sayılı Türk Bayrağı Kanunu ile Türkiye Cumhuriyeti'nin ulusal bayrağı olarak kanunlaşmıştır. 22 Eylül 1983'te 2893 Sayılı Türk Bayrağı Kanunu ile bayrak ölçütleri belirlenmiş ve bayrak günümüzdeki hâlini almıştır.
Kanunlarca resmî bir anlamı belirtilmeyen bayrağın, efsaneye göre al rengi kan kırmızısıdır ve şehitlerin dökülen kanlarını temsil eder. Gece yarısı bu kanların üzerine yansıyan hilâl biçimindeki ay ve bir yıldızla beraber Türk bayrağının görüntüsü oluşmuştur. Bu efsanenin 1389 yılında meydana gelen I. Kosova Muharebesi'nde gerçekleştiği söylenmektedir.[2]
Millî Marş
Türkiye'nin millî marşı olan İstiklâl Marşı, Anadolu'da süren Türk Kurtuluş Savaşı sırasında şair Mehmet Âkif Ersoy tarafından yazılmıştır. Şair, Kurtuluş Savaşı'nın kazanılacağına olan inancını, Türk askerinin yürekliliğine ve özverisine güvenini, Türk ulusunun bağımsızlığa, Hakk'a, yurduna ve dinine bağlılığını dile getirir.[3]
Tarihçe
Maarif Vekaleti, Türk Kurtuluş Savaşı'nın başlarında, İstiklâl Harbi'nin millî bir ruh içerisinde kazanılması imkânını sağlamak amacıyla 1921'de bir güfte yarışması düzenlemiştir. Vekalet, yarışmaya katılan 724 şiir arasından millî marş olabilecek hiçbir şiir bulamamıştır. Bu sebeple yarışmaya "Milletin başarılarının para ile övülemeyeceğini" düşündüğü için katılmayan Mehmet Âkif,[4] Maarif Vekili Hamdullah Suphi Bey'in 5 Şubat 1921 tarihinde kendisine yazdığı davet mektubundan sonra fikrini değiştirerek Ankara'daki Taceddin Dergâhı'ndaki odasında, Türk ordusuna hitap ettiği şiiri kaleme almış ve vekalete teslim etmiştir.[5] Hamdullah Suphi Bey, Âkif'in şiirinin önce cephede asker arasında okunmasına karar verdi ve şiiri Batı Cephesi Komutanlığına gönderdi. Gönderilen bu şiir askerler arasında büyük bir beğeni almıştır.[6]
Ön elemeyi geçen yedi şiir, 12 Mart 1921'de Mustafa Kemal'in başkanlığını yaptığı Meclis oturumunda tartışmaya açıldı.[4] Mehmet Âkif'in şiiri, Meclis kürsüsünde Hamdullah Suphi Bey tarafından okundu.[7][8][9] Şiir okunduğunda milletvekilleri büyük bir heyecana kapıldı ve diğer şiirlerin okunmasına gerek görülmedi.[4] Bazı mebusların itirazlarına rağmen Mehmet Akif'in şiiri coşkulu alkışlarla kabul edildi.[5] Mehmet Âkif, kazandığı beş yüz liralık ödülü ise yoksul kadın ve çocuklarına iş öğreterek yoksulluklarına son vermek için kurulan Darülmesai'ye bağışladı.[5]
Süren savaş sebebiyle şiirin bestelenmesi iki yıl ertelenmiştir. 12 Şubat 1923 tarihinde ise İstanbul Maarif Müdürlüğü'ne beste yarışması açma görevi verilmiştir.[10] Açılan ikinci yarışmaya 24 besteci katılmıştır. Ancak ülkenin içinde bulunduğu zor koşullar nedeniyle sonucu belirleyecek bir değerlendirme yapılamamıştır. Bu nedenle güfte, ülkenin çeşitli yerlerinde farklı bestelerle okunmaya başlandı; Edirne'de Ahmet Yekta Bey'in, İzmir'de İsmail Zühtü Bey’in, Ankara'da Osman Zeki Bey'in, İstanbul'da Ali Rıfat Bey ve Zati Bey'in besteleri.[6]
1924 yılında Ankara'da toplanan seçici kurul, Ali Rıfat Çağatay'ın bestesini kabul etmiştir.[11] Bu beste 1930 yılına kadar çalınmış ve 1930'da değiştirilerek dönemin Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Şefi Osman Zeki Üngör'ün 1922'de hazırladığı günümüzdeki beste yürürlüğe konmuştur. Toplamda dokuz dörtlük ve bir beşlikten oluşan marşın armonilemesini Edgar Manas, bando düzenlemesini de İhsan Servet Künçer yapmıştır.
2013 yılında marşın bestesine okunma zorluğunu gidermek amacıyla çeşitli teknik düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.[12] Bu düzenlemeler sonucunda ortaya 2 versiyon çıkmıştır. Birinci versiyon gençlerin ve toplu grupların söylemesi için hazırlanmışken, ikinci versiyon ise ulusal ve uluslararası resmi üst düzey tören etkinliklerinde kullanılır.[13]
Arma
Türkiye'nin resmî bir arması bulunmamaktadır. Bunun yerine, armanın gerektiği yerlerde de facto olarak (Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı, Türk pasaportu vb.) zemini olmayan kırmızı ay yıldız kullanılmaktadır. 1922 yılında saltanatın kaldırılmasıyla birlikte Osmanlı İmparatorluğu armasının kullanımı sona ermiş, 1925 yılında Maarif Vekaleti, yeni bir devlet armasının belirlenmesi için bir yarışma düzenlemiştir. Yarışmayı ressam Namık İsmail kazanmıştır.[14][15] Ancak bu arma resmî olarak hiçbir zaman kanunlaşmamış ve kullanılmamıştır.
2014 yılının Ağustos ayında iktidarda bulunan Adalet ve Kalkınma Partisi'nin Şanlıurfa Milletvekili Zeynep Karahan Uslu, resmî olarak yeni bir armanın tasarlanması için 30 Milletvekiliyle birlikte "Türkiye Cumhuriyeti Devleti Resmî Armasının Belirlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı"nı partisinin Grup Başkanlığına sunmuştur.
Cumhurbaşkanlığı Forsu
Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu, ulusal ve uluslararası alanlarda Türkiye'yi ve Türkiye cumhurbaşkanını temsil etmektedir. Türk bayrağı ve Cumhurbaşkanlığı armasının birleşiminden oluşmaktadır. Fors, cumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerlerde bayrak direğine çekilir, gece gündüz çekili kalır. Makam odasında ise çalışma masasının sol gerisine konur, içerisinde bulunduğu arabanın sol önünde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir.[16]
Fors üzerinde bulunan arma, altın sarısı renkteki 16 ışınlı güneş ve güneşin çevresindeki 16 yıldızdan oluşmaktadır. Armanın anlamı hakkında iki farklı yorum vardır. İlk yoruma göre armanın ortasında yer alan güneş Mustafa Kemal Atatürk'ün "Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır." sözünü[17] destekler nitelikte sonsuzluğu ve Türkiye'yi, 16 yıldız ise tarih boyunca kurulan 16 büyük Türk devletini sembolize etmektedir.[18]
Kültürel olan semboller
Millî renkler
Türkiye'nin ulusal renkleri bayrağında bulunan kırmızı ve beyazdır. Ayrıca Türk kültürünün bir parçası olan turkuaz rengi de Türkiye'nin renklerinden sayılmaktadır. Bu üç renk, günümüzde çeşitli alanlarda sıklıkla kullanılmaktadır.
Millî çiçek
Anavatanı Pamir, Hindukuş ve Tanrı Dağları olan lale,[19] Türkler'in Orta Asya'dan göçmeleriyle birlikte ilk kez Anadolu'ya getirilmiştir.
Millî hayvan
Türk tarihi boyunca bozkurt kutsal ve millî hayvan olarak kabul görmüştür. Bozkurt'un kutsal sayılmasının ve Türklerin ulusal sembolü olmasının en önemli nedeni, Türklerin bir bozkurdun soyundan geldiklerine inanmalarıdır. Bozkurt, bugün Türk milliyetçiliğinin sembolüdür. Atatürk tarafından da ulusal sembol ilan edilmiş ve birçok yerde kullanılmıştır. Cumhuriyet'in ilk yıllarında Türk parası üzerine bozkurt resimleri basılmıştır.
Kaynakça
- ^ "Türk Bayrağı Kanunu". Türk Tarih Kurumu. 24 Eylül 1983. 20 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.
- ^ Map Universal, Turkey Flag Map and Meaning 25 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "İşte İstiklal Marşı'nın ilk bestesi". www.sabah.com.tr. Sabah gazetesi 12 Mart 2012. 19 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2016.
- ^ a b c Hür, Ayşe. ""Devşirme" Marşlarla Milliyetçili". bianet.org. Taraf gazetesi, 26 Nisan 2008. 6 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2016.
- ^ a b c İstiklâl Marşı 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yayın: Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı, Yayın tarihi: 2003.
- ^ a b "İstiklal Marşı'mız Nasıl Yazıldı?". www.derindunya.com. Derindunya.com sitesi, 26 Haziran 2014. 19 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2014.
- ^ "İlk okunması (01.03.1921)" (PDF). TBMM. 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2009.
- ^ "Görüşmeler ve kabulü (12.03.1921)" (PDF). TBMM. 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2009.
- ^ "Maarif vekaleti tezkeresinin okunması (26.02.1921)" (PDF). TBMM. 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2009.
- ^ Bardakçı, Murat. "İstiklâl Marşı'nı orkestraya bir Ermeni vatandaşın uyarladığını bilir misiniz?". www.haberturk.com/. 20 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2016.
- ^ "İstiklâl Marşı'nın Altı Yıl Boyunca Kullanılan İlk Bestesi". Youtube. 21 Eylül 2006. 1 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.
- ^ "Yeni bestesiyle ilk kez okundu". Habertürk. 25 Ekim 2013. 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2022.
- ^ "T.C.CUMHURBAŞKANLIĞI : İstiklal Marşı". www.tccb.gov.tr. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2022.
- ^ Pâkalın, Mehmet Zeki (1954). ""Namik Ismail bu son nümune üzerinde ufak bir tadil yapti ve son sekil"". Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüǧü. 1 (1971 bas.). M.E.B. Devlet Kitapları. s. 8. Erişim tarihi: 17 Kasım 2011.
- ^ "Arma". Aksiyon Dergisi, 373. Ocak 2002. 27 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’nin kendi armasını yapmak için girişimler olmuş. Ancak bir türlü hayata geçirilemeyen bu proje kapsamında, 1927 yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından bir yarışma açılmış. Birçok eserin katıldığı yarışmada Namık İsmail’in arması birincilik almış. Diğer tüm armalar gibi kalkan içerisinde bulunan armanın zemini kırmızıymış. Merkezinde Türk Bayrağını temsil eden ay yıldızın bulunduğu armanın alt kısmında Oğuz menkıbesini simgeleyen bir kurt resmi bulunuyormuş. Kurdun ayaklarının altında ise eski bir Türk silahı ‘harbe’ bulunuyormuş. Kalkanın altında bulunan İstiklal Madalyası ise harbi ve bunun neticesini muhafaza etmeyi simgeliyormuş. Başak ve meşe yapraklarıyla sarılı armanın ortasında ise Türkiye Cumhuriyeti’ni simgeleyen T.C harfleri varmış. Ancak Mustafa Kemal Atatürk’ün de çok istediği bu arma bir türlü resmi şekle sokulamadı.
- ^ "TÜRK BAYRAĞI TÜZÜĞÜ" (PDF). mevzuat.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
- ^ "Sevgi seli". turkiyegazetesi.com.tr. 11 Kasım 2005. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
- ^ Ögel, Bahaeddin (15 Nisan 1987). "16 Türk Devleti Hakkında". Türk Dünyası Tarih Dergisi, 4. ss. 53-54.
- ^ King, Michael (2005). Gardening with Tulips. Portland, OR: Timber Press. s. 16. ISBN 0-88192-744-9.
 Türkiye konuları | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|  | |||||||||
| Siyaset ve yönetim |
| |||||||||
| Coğrafya |
| |||||||||
| Ekonomi | ||||||||||
| Toplum |
| |||||||||
| Semboller | ||||||||||
