İçeriğe atla

Türkiye'nin Kıbrıs çıkarması

Pentemili Çıkarması
Kıbrıs Barış Harekâtı
Tarih20–22 Temmuz 1974
Bölge
Pentemili, Kıbrıs
Sonuç Kesin Türk zaferi
Taraflar
Türkiye Türkiye Kıbrıs Cumhuriyeti
Yunanistan Yunanistan

20 Temmuz 1974 sabahında Kıbrıs Harekâtı'nda Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı birlikler adaya 5 Mil plajından (günümüzde Çıkarma Plajı) çıkarma yaptı. Adından da anlaşıldığı üzere Girne'nin 5 mil(8 km) batısındadır.[1] 3 gün boyunca (20–22 Temmuz 1974), Türk ve Rum kuvvetleri 5 Mil plajında çarpıştılar.

Birinci Kıbrıs Harekatında Türk Ordusu birliklerinin adaya intikali

Harekât hazırlıkları

Türk Silahlı Kuvvetlerinde çıkarma harekâtını gerçekleştirecek olan Çakmak Özel Görev Kuvvet Komutanlığı, 18 Temmuz tarihinde tugay seviyesinde bir birlik olarak oluşturuldu ve Tuğgeneral Süleyman Tuncer'in emrine verildi. Bu kuvvet, üç piyade taburundan oluşan 50. Piyade Alayı, bir tank bölüğü, bir obüs taburu, bir Kobra bölüğü, Muhabere, Ordudonatım ve Sıhhiye müfrezelerinden tesis edilmişti.[2]

20 Temmuz

Çıkarma

Abideler

19 Temmuz, saat 11.30'da Türk Kuvvetleri Mersin Liman'ından hareket etti.[1] 20 Temmuz, saat sabah 5'te filo Kıbrıs'ın kuzey kıyısına vardı. Filo, çıkarma için belirlenen Pentemili sahilini kaçırdı ve çıkarmaya uygun olmayan, Girne'nin 3 km batısındaki kayalık Glykiotissa sahiline yaklaştı.[1] Bu sebepten dolayı saat 05.30 olan çıkarma 07.15'te başladı.[1] Çıkarma saat 13.00'de tamamlandı.

Sahile çıkan "Çakmak" tugayı; 3500 kişilik 4 tabur, 12 M101 obüs (105 mm) ve 20 adet M113 zırhlı personel taşıyıcıdan oluşuyordu. Görev gücünün buna ek olarak 15 adet M47 Patton tankı Ertuğrul (L401) çıkarma gemisinde bulunuyordu, ama sahilin küçüklüğünden dolayı gemi yanaşamamıştı. Bir birlikte yolun güneyindeki tepelere helikopterler ile çıkartıldı. O gün, yaklaşık 3000 asker Pentemili sahiline çıkarma yaptı.

İki Rum torpido botu Türk gemi filosunu durdurmak için gönderildiyse de, Türk Hava Desteği tarafından batırılmıştır. Çıkarma sırasında Kıbrıs Ulusal Muhafızları bölgede olmadığı için ateş edilmemiştir. Çıkarma yapan Türk birlikleri Girne'ye doğru güvenli bölge derinliğini artırarak sahilin 8 km doğusuna doğru harekete geçtiler.[]

Çıkarma esnasında Rum direnişi

Çıkarma, "Aphroditi 1973" planına göre Kıbrıs Ulusal Muhafızları tarafından öngörülmüştü. Saat 07.00 itibarıyla Ulusal Muhafız Üst Komutası tarafından plan harekete geçirildi. Sahile en yakın Yarbay Pavlos Kouropis emrindeki 251. piyade taburu harekete geçti. 1. birlik ve yarıdımcı birlik saat 09.30'da mevzilendi,[3] bu sırada 2. ve 3.birlikler Templos'ta ki Türk köyüne karşı mevzilendiler. 251. tabura 5 adet T-34/85 ve 23. tank taburu eşlik ediyordu. 1. birlik Pentemili sahiline karşı mevzilenirken, yardımcı birlikte Pikro Nero'ya doğru mevzilenmişti.[4]

Saat 10.00'da tabur sahile doğru ateş etmeye başladı. Başlarda Türk birlikleri, Rum birliklerinin bu sürprizinden dolayı zayiat verse de, durumu hemen toparlayıp ateşle karşılık verdi ve Yunanların ilerleyişini durdurdu. Bu sırada, Ulusal muhafız topçu birlikleri tek tük ve isabetsiz top ateşinde bulundular, birçok birlik emir olmadığı için ateş etmedi, geriye kalanlar kumandanlarının sorumluluğu altında ateş açmıştır.[1]

Saat 12.00 sıralarında, Türk birlikleri 251. tabura karşı M113 zırhlı araçlarıyla ilerlemeye başladılar. Bu sırada, 2 adet M113 Rum T-34/85'i tarafından vuruldu ve hareket durdu. Sahilin batı kesiminde Türk birlikleri 1 km boyunca direniş olmadan ilerlemiş ve doğudaki birlikleri bekledikleri için durmuştur.

Ulusal Muhafız Harekatı

İki yedek Rum taburu, 326. tabur Girne'de, 306.tabur ise Ayyorgi'de konuşlanmıştı. 326.tabur silahları Karavas'ın kuzeyinde depolandığı için hareket edemiyordu, ama 306.tabur çok yavaş da olsa ilerleyebiliyordu.[4] Ulusal Muhafız Üst Komutası Lefkoşa'dan 2 taburu; bir birliği eksik 281. taburu Panagra geçidini korumak için, 3 T-34 ile güçlendirilmiş 286. Mekanize taburu Karavas köyüne, sahilin batı kanadına, yardım için göndermişti. Çünkü, Lefkoşa'dan Girne'ye kadar yol Gönyeli'de bulunan Türk Mücahitleri tarafından kontrol ediliyordu.

Her iki tabur da Kontemenos köyünü geçerken Türk Hava Kuvveti tarafından vuruldu ve 6 BTR-152V1 zırhlı araç ve 286.taburun kumandanı hayatını kaybetti. Öğlen, 286. taburdan 3 tank, 1 piyade birliği ilerlemeye devam ettiler. 286. taburdan geriye kalanlar planlı gece saldırısı için hazırlandılar.[4]

Morphou'daki 316. tabur Girne'ye gönderilmek üzere ilk iki bölüğü Türk birliklerinin çıkarma yaptıklarından habersiz şekilde gönderdiler. Sonuçta, saat 13.00'de 1. bölük pusuya düştü, kumandanıyla birlikte kayıp verdi. Girne'ye giden yolun kesildiğini anlayan Rum birlikleri defansif konuma geçtiler. Saat 16.30'da 286.taburdan birlikler 316. tabur ile buluştu ve birleştiler; çarpışmalarda 1 adet Rumlara ait T-34/85 Türk bataryası tarafından vuruldu.

Saat 20.00'de Yarbay Konstantinos Boufas, batı sektöre geldi.

Saat 21.00'de 281. tabur sahilin batısına gönderildi ve 23.00 gibi hedefe vardılar.

281. tabur, 316. taburun iki birliği, 286. taburun bir bölüğü, top ve tank takımı "Boufas muharebe grubu" olarak adlandırılıp gece saldırısı için plan hazırlandı.

Gece Saldırısı

Gece saldırısının topçu desteği olmadan saat 02.30'da başlaması planlandı. Saat 02.15'te 316. tabur komutanı ciddi biçimde Türk havan mermisi ile yaralandı.

Batı sektöründeki Rum saldırısı havan topu ile başladı, 286. tabur yayan saldırıda bulunurken BTR-152'lerden açılan makinalı tüfek ateşi ile desteklendi.[4] Türk hattı 500 metre aşıldıktan sonra, ağır ateş saldırısından dolayı durup, mevzilendiler. 281. tabur, sağ cenahtaki saldırıda başarısız oldu, 316. tabur yedekte kaldı. Şafaktan sonra düzenlenebilecek Türk Hava Kuvveti saldırısından sakınmak için başlangıç noktalarına geri döndüler.

Doğu cenahında, Rum 306. taburu bölgeye varamadı. 251. taburun 1. bölüğüne saldırma emri verildiyse de, yoğun ateşten dolayı başlangıç noktalarına kaçtılar. 306. tabur bölgeye vardıysa da başarılı olamadı.

Güney cenahında ise, "Pantazis Taburu" adıyla yedek bir tabur oluşturuldu. Bu tabur 7-10 kişi, komutanı dahil, kayıp vermiş ve yaralanmıştır. Gecenin geri kalanında tabur Lefkoşa'ya geri döndü ve sonunda tabur dağıtıldı.[1][4]

Albay Halil İbrahim Karaoğlanoğlu'nun ölümü

50. Piyade Alay Komutanı, Albay Karaoğlanoğlu saat sabah 03.00'te Yunan Topçu Birliğinden ateşlenen havan mermisi ile ağır yaralanarak hayatını kaybetmiştir. General Bedrettin Demirel'in hatıralarına göre, ateşlenen 3.5 inç roketler M20 Super Bazuka'dan ateşlenmiş gözüküyordu. Yunan kaynaklarında 300 metre olan silahın dost ateşi açılmasıyla olarak Albay'ı öldürmüş olasılığı da belirtilmektedir.[1]

21 Temmuz

21 Temmuz'da Türk kuvvetleri Beşparmak Dağları'na (Pentadaktylos) doğru yaklaşmaya devam etti ve bölge Türk hava kuvvetleri tarafından bombalandı.

Bu sırada, Mersin'de 2. dalga Türk savaş kuvvetleri "Bora Görev Gücü" limandan 39.tümene ait tank taburu ve 49. mekanize piyade alayı ile saat 13.30'da ayrıldı.

22 Temmuz

2.Dalga Türk Kuvvetlerinin adaya varışı

Saat 09.00'da Bora Özel Görev Gücü 17 adet M-47 tankı ile birlikte Pentemili sahiline vardı. 39. Piyade Tümeni Komutanı General Bedrettin Demirel, Bora Özel Görev Gücü komutanı olarak Tuğgeneral Hakkı Borataş'ı atadı.

2. dalganın varışı ile Tümgeneral Demirel'in emrine giren çıkarma birlikleri, 22 Temmuz akşamı öngörülen ateşkesten önce havadan inen birliklerle birleşmek için hızlıca Girne'ye doğru harekete geçme emri aldı.

Bora Tugayı'nın saldırısı, 50. Alay ile birlikte saat 11.00'de başladı.

Rum tarafındaki değişiklikler

Girne'den sorumlu, 3. Taktik Grubu'nun başarısızlığından dolayı, Ulusal Muhafız Üst Komutası, bütün Yunan kuvvetlerinin komutasını Albay Kobokis'e verdi. Kobokis 33.komando taburu, ATS-712 ve 4 adet AT-1 Snapper ile kuvvetlendirilmiş 346. piyade taburunu takviye kuvvet olarak oluşturdu.

20-21 Temmuz arasındaki gece saldırısında ve 22 Temmuz sabahında 306. taburun askerleri Girne'ye ricat etti. Saat 09.00'da 33. komando taburu, 306. taburun olması gereken Agios Georgios köyüne vardı.

Girne Kuşatması

Saat 11.00'de, Türk kuvvetlerinin Girne'ye doğudan hücumu başladı. 2 M47 tankı kayıp verilse de saat 11.00'e doğru Yunan hattı kırıldı. 33. komando taburu çözüldü ve Girne'ye doğru çekildi. Bununla birlikte, 251. ve 306. tabur da Girne'ye çekilmek zorunda kaldı. 241. taburun bir kısmı Girne'de savunma hattı oluşturmak için kalırken, geriye kalanları ve 306. taburun yedekleri futbol sahasında toplandılar. Ek olarak, 3 adet Türk M-47 tankı vurulsa bile 241. taburun konumu aşıldı ve 306. tabur komutanı esir düştü.[4] Kentin Yunan kuvvetlerinden arındırılması 23 Temmuz'un sabahına kadar sürdü.[4] Hücum sırasında Bora Özel Görev Kuvveti Komutanı Tuğgeneral Hakkı Borataş bacağından ciddi biçimde yaralandı ancak görevine devam etti.

General Demirel, Türk Kuvvetlerinin yarısını Girne'de Rum kuvvetlerini temizlemek için bıraktı; diğer yarısını Boğaz'da, sahilde ve Gönyeli'dekiler ile birleştirmek için gönderdi. Saat 17.30'da Bora Tugayı, Kıbrıslı Mücahitler ve Paraşüt Birliği ile Boğaz bölgesinde birleşti. Saat 18.00'da General Demirel, Korgeneral Nurettin Ersin ile Gönyeli'de buluştu.[1]

Ateşkesten sonra da çarpışma hem Girne'de hem de sahilde devam etti.[1]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Genel
  • Sadrazam, Halil (2013), Kıbrıs'ın Savaş Tarihi III: Birinci Harekât, Lefkoşa: Söylem Yayınları 
Özel
  1. ^ a b c d e f g h i Savvas D. Vlassis, O Aporritos Attilas, Athens 2004 ISBN 960-630-211-3
  2. ^ Sadrazam 2013, s. 1128.
  3. ^ Kostas Hatziantoniou, Kypros 1954-1974, Athens 2007 ISBN 978-960-426-451-3
  4. ^ a b c d e f g Georgios Sergis, The battle of Cyprus: July–August 1974, Second Edition (improved), Athens 1999, ISBN 960-302-049-4

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Harekâtı</span> Türkiyenin 1974te Kıbrısa düzenlediği askerî harekât

Kıbrıs Harekâtı, 20 Temmuz 1974'te Başbakan Bülent Ecevit’in emriyle Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs'ta başlattığı askerî harekât. Harekâtın ilk ayağı Yunanistan Hükûmetinin desteğiyle yapılan 15 Temmuz 1974 darbesinin ardından düzenlendi. 14 Ağustos günü başlatılan ikinci harekâtla -Kuzey Lefkoşa da dâhil olmak üzere- adanın yüzde 37'sinin Türk kontrolüne geçmesiyle sonuçlandı. 140 bin ila 200 bin Rum, adanın kuzeyinden; 42 bin ila 65 bin Türk, adanın güneyinden göçmen oldu.

<span class="mw-page-title-main">Zırhlı personel taşıyıcı</span> Cepheye asker taşımak için kullanılan araç

Zırhlı personel taşıyıcı veya kısaca ZPT, piyadeleri cepheye taşımak için üretilen Zırhlı savaş aracıdır. Genellikle Makineli tüfek ile silahlandırılan araçlarda kimi zaman geri tepmesiz top, güdümlü tanksavar füzesi ya da havan topundan yararlanılmaktadır. Bu araçlar doğrudan cephe savaşları için tasarlanmayıp, taşıdıkları askerleri şarapnel ve düşman pusu ateşlerinden korumak içinde üretilmiştir. Yürüyen aksamlarında genellikle tekerlek ve palet kullanılmıştır. Örneğin Birleşik Devletler Ordusuna ait M113'de (palet), Birleşik Krallık Ordusuna ait FV 432'de (palet), Fransız VAB'da (tekerlek), Alman Ordusu GTK Boxerda (tekerlek) ve Sovyet BTR'de (tekerlek) kullanmaktadır. Bu araçlardan daha zırhlı olan Zırhlı Muharebe Araçları (ZMA) ise doğrudan cephede düşmanla çarpışmak için üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bölük (askerî birim)</span>

Bölük, idari bakımdan tam bir birim oluşturan en küçük askeri birimdir. Bölükler, bir bölük karargâhı ve en az iki takımdan oluşur. Koşullara ve ihtiyaçlara göre değişmekle beraber çoğu kez en az 100 askerden oluşan bir askerî birliktir. Komutanı Binbaşı, Yüzbaşı ya da Kıdemli Üsteğmen'dir.

<span class="mw-page-title-main">Birinci İnönü Muharebesi</span> Askeri harekât

I. İnönü Muharebesi, 6 Ocak 1921 tarihinde iki koldan taarruza geçen Yunan kuvvetleriyle İnönü mevzilerinde savunmada olan Ankara Hükümeti kuvvetleri arasında yapılan muharebedir. 6 Ocak 1921 tarihine kadar Uşak ve Bursa bölgesinde hazırlıklarını sürdüren Yunanlar, Türk-Batı Cephesi birliklerinin Çerkez Ethem Kuvvetlerinin Tenkili harekâtı ile meşgul olmasından da faydalanarak, İnönü-Eskişehir istikametinde taarruza başladılar. 6-9 Ocak 1921 tarihleri arasındaki muharebeler, örtme ve emniyet kuvvetleri harekâtı şeklinde cereyan etti. İnönü mevzilerindeki muharebeler 10 Ocak 1921 tarihinde başlamış, Yunan kuvvetlerinin taarruz çıkış hatlarına çekildiği 11 Ocak 1921 tarihine kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Arıburnu Cephesi</span> Çanakkale Savaşının bir parçası olan I. Dünya Savaşı cephesi

Arıburnu Cephesi, 25 Nisan 1915 tarihindeki Arıburnu Çıkarması ile başlayan ve 6 Ağustos 1915 tarihine kadar süren çarpışmaları kapsayan, Çanakkale Savaşı'nın bir parçası olan cephedir. Bu tarihte Müttefik kuvvetlerce üçüncü bir cephe olarak açılan Anafartalar Cephesi ile birleşmiştir. Arıburnu Çıkarması, 25 Nisan 1915 günü Gelibolu Yarımadası’nın Ege Denizi sahillerinde, “Anzak Koyu” olarak bilinecek olan kumsal ve civarına Anzak Kolordusu tarafından yapılan çıkarmadır.

<span class="mw-page-title-main">Seddülbahir Cephesi</span> Çanakkale Savaşında bir cephe

Çanakkale Savaşı'nın bir parçası olan Seddülbahir Cephesi, 25 Nisan 1915 tarihinde Seddülbahir bölgesine beş ayrı noktadan yapılmıştır. Her iki tarafın da ağır kayıpları ile sonuçlanan saldırılar yapılmıştır. Sonuç olarak Haziran ayının sonlarında Osmanlı güçleri ilerlemeyi durdurmuş ve çıkarma başarısız olmuştur, daha sonra bu bölgede savaşın sonuna kadar kısıtlı ve etkisiz siper çatışmaları devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kunu-ri Muharebesi</span>

Kunu-ri Muharebesi, Kore Savaşı'nda Türk Tugayı'nın Çin Halk Kurtuluş Ordusu birliklerine karşı direndiği muharebedir.

Birinci Kirte Muharebesi Çanakkale Savaşı sırasında Seddülbahir Cephesi'nde İngiliz-Fransız kuvvetleriyle Osmanlı tarafı arasında gerçekleşen 28 Nisan 1915 tarihli muharebedir.

Zığındere Çıkarması, Çanakkale Savaşı sırasında Müttefik kuvvetlerce 25 Nisan 1915 sabahı Seddülbahir bölgesindeki beş kumsala yapılan çıkarmalardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Anafartalar Cephesi</span> Çanakkale Savaşında bir cephe

Çanakkale Savaşı'nın üçüncü cephesi olan Anafartalar Cephesi, 6 Ağustos 1915 tarihindeki Suvla Koyu civarında Müttefik kuvvetlerce yapılan çıkarma harekâtıyla başlamış ve hemen ertesinde Arıburnu Cephesi kuvvetleriyle birleşmiştir.

Birinci Anafartalar Muharebesi, Gelibolu'daki Müttefik Kuvvetleri'ne ulaşan takviye kuvvetleri ile gerçekleşen Suvla Koyu çıkarması ardından bu birliklerle Osmanlı kuvvetleri arasında 9 Ağustos 1915 tarihinde gerçekleşen muharebelerdir.

Sarı Bayır Harekâtı veya Ağustos Taarruzları, Çanakkale Savaşı sırasında müttefikler tarafından Arıburnu Cephesi’ndeki çıkmazı sonlandırmak için yapılan son büyük girişim. Taarruzlar, Arıburnu Cephesi’nin kuzey (sol) bölümünden, takviyeli bir Anzak tümeni tarafından gerçekleştirilmiştir. Aynı zamanda güneyden de (sağ) bir Avustralya tümeni bir şaşırtma taarruzu gerçekleştirmiştir. Harekâtın stratejik hedefi, müttefiklerin "Sarı Bayır" olarak adlandırdığı Kılıçbayırı, Düztepe, Conkbayırı ve Kocaçimen Tepe hattının işgal edilmesidir.

Tekketepe Muharebesi, 12 Ağustos 1915 tarihinde Anafartalar Cephesi’nin kuzey –sol– kesiminde, İngiliz kuvvetlerince, Tekketepe’nin kontrolü için girişilen taarruzdur.

Kumkale Çıkarması, Çanakkale Savaşı'nın kara harekâtı başlangıcında, 25 Nisan 1915 günü yapılan Müttefik çıkarmalarından biridir. Çıkarma, diğer çıkarmalar gibi Gelibolu Yarımadası sahillerine değil, Anadolu sahillerindeki Kumkale bölgesine yapılmıştır. İngiliz ve Fransız birliklerinden oluşan Akdeniz Seferi Kuvvetleri'nin Gelibolu Yarımadası'nda altı kumsala yaptıkları çıkarmalardan diğer bir farkı, göstermelik bir çıkarma olmasıdır. Bu çıkarma, Anadolu kıyıları gerisindeki iki Osmanlı tümeninin, Gelibolu'yu takviye etmesini geciktirmek amacıyla yapılmıştır. Çıkarmaya katılan birliklerin, asıl çıkarmaların kritik ilk 24 saati sonrasında geri alınması planlanmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Makin Muharebesi</span>

Makin Muharebesi, Gilbert Adaları'nda bulunan Makin Mercan Adası üzerinde 20 Kasım 1943 ile 24 Kasım 1943 tarihleri arasında gerçekleştirilmiş Pasifik Cephesi'ne dahil edilen bir muharebedir.

<span class="mw-page-title-main">M47 Patton</span> ABD yapımı savaş tankı

M47 Patton, Amerikan yapımı ana muharebe tankıdır. M46 Patton tankının 90 mm'lik tank topu ve yeni tasarlanmış taretle donatılmış halidir. 1950'lerden 1980'lere kadar Amerikan Ordusu'nun standart ana muharebe tankıydı. Diğer Patton serisi tanklar gibi ismini Amerikalı General George Patton'dan almıştır. M46 Patton tankından geliştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Shingle Harekâtı</span> 1944te İtalyada yaşanmış savaş

Shingle Harekâtı, Müttefikler'in Monte Cassino Muharebesi'ndeki birliklerini desteklemek için yaptığı çıkartmadır. Müttefikler Almanlara karşı Monte Cassino için çatışmaya girdiler. Fakat şehir, kurulan Gustav Hattı'nın gerisindeydi ve bu hattı yaramamışlardır. Bu yüzden Wehrmacht askerî gücünü ikiye bölmek ve Roma'ya daha hızlı ulaşabilmek için bu çıkartmayı yapmışlardır.

14. Zırhlı Tugay, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sınırları içinde yer alan Kara Kuvvetleri Komutanlığı'nın Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri'ne bağlı bir askeri tugayıdır. Tunç Kışlası olarak bilinen tugay karargâhı Değirmenlik ile Lefkoşa arasında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Şuaybiye Muharebesi</span>

Şuaybiye Muharebesi, İngiliz Ordusu'nun Kurna'yı işgal etmesinin ardından bölgeye sevk edilen Osmancık Taburu'nun Basra'yı geri almak için gerçekleştirdiği muharebelerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">I. Istabulat Muharebesi</span> 1917 yılında Irak Cephesi muharebesi

I. Istabulat Muharebesi, Birinci Dünya Savaşı sırasında İngiliz İmparatorluğu'nun Bağdat'ı Osmanlı İmparatorluğu'ndan aldıktan sonra stratejik konumunu güçlendirmek için giriştiği Samarra taarruzunun bir parçasıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.