İçeriğe atla

Türkiye'deki CIA faaliyetleri

Türkiye'deki CIA faaliyetleri, Amerika Birleşik Devletleri Merkezi İstihbarat Teşkilatı'nın (CIA) Türkiye'deki faaliyetlerini içerir. Soğuk Savaş boyunca ABD, Türkiye'de komünizme karşı esas olarak Gladyo'nun Türkiye'deki şubesi olduğu iddia edilen kontrgerilla ile operasyonlar yürüttü. Suriye İç Savaşı, son yıllarda Türkiye'deki CIA faaliyetlerinin yeniden canlandığını gördü.

U-2 keşif uçuşları

1950'lerden itibaren Lockheed U-2 keşif uçuşları Türkiye'de İncirlik Hava Üssü'nden kalkmaktaydı. Francis Gary Powers tarafından kumanda edilen ve Mayıs 1960'ta Sovyetler Birliği tarafından düşürülen bir U-2 u.ağı, Power'ın Ulusal Havacılık Danışma Komitesi'nin Hava Gözlem Filosu'nun himayesinde çalışan birimi gibi İncirlik'ten havalanmıştı. Birim, CIA tarafından Sovyetler Birliği ve diğer önemli yerler üzerinde yüksek irtifa keşif misyonları uçurmak için işe alınan pilotlardan oluşmaktaydı. Yine, Süveyş Krizi sırasında Akdeniz üzerinden keşif uçuşları yaptılar.[1]

1970'ler

Soğuk Savaş sırasında, CIA Türkiye'de gizli bir "stay behind" ordu ağı kurduğu iddia edilmektedir. Bu ağ ile gerekirse sabotaj ve casusluk operasyonları yürütmeleri amaçlandı. Gladyo olarak bilinen bu tür ağlar birçok NATO üyesi Avrupa ülkesinde ve Avrupa'daki resmi olarak tarafsız ülkelerde kurulurken, Türkiye'deki bu ağ kontrgerilla olarak adlandırıldı, unsurları daha sonra işkence yapmakla suçlandı.[2] Kontrgerillanın Türkiye'deki varlığı 1973'te Başbakan Bülent Ecevit tarafından açıklandı.[3]

Sağ-Sol Çatışması sırasında Türkiye'de kontrgerilla ve Milliyetçi Hareket Partisi'nin gençlik kolu olan Ülkü Ocakları olmak üzere CIA ile ilişkili olduğu iddia edilen iki örgüt bulunmaktaydı.[4] CIA'nin Ülkü Ocakları'na mensup kişileri sol örgüt mensuplarına saldırmak için kullanıldığı iddia edilmektedir.[5]

1977 yılında Millî İstihbarat Teşkilatı müsteşar yardımcısı ve CIA işe alımcısı Sabahattin Savaşman tarafından da kabul edildiği üzere, CIA'nin Millî İstihbarat Teşkilatı içinde bir köstebek kadroya sahip olduğu düşünülmektedir.[6]

CIA "olağanüstü hükümlü" uçuşları

Türkiye'nin gizli CIA uçuşlarına suçlamalarının Türkiye Dışişleri Bakanlığı tarafından reddedilmesinden sonra, WikiLeaks tarafından yayınlanan bir ABD diplomatik ağı bu uçuşların gerçekleştiğini ortaya koydu. 8 Haziran 2006 tarihli bir ağ, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin İncirlik Hava Üssü'nün 2002 yılından bu yana tutuklu taşıma operasyonları için yakıt ikmali olarak kullanılmasına izin verdiğini belirtti.[7][8]

Suriye

Seymour Hersh tarafından aktarılan istihbarat kaynaklarına göre, CIA 2012 yılının başlarında Türkiye ile işbirliği içinde, “Rat Line” olarak adlandırılan, vekilleri ve ön şirketleri kullanarak, Libya'dan Güney Türkiye üzerinden Suriye'deki gruplara silah taşımak için gizli bir operasyon ağı kurdu. CIA'nın operasyondaki rolünün, 2012 Bingazi saldırısından sonra Libya'nın Bingazi kentindeki Amerikan konsolosluğundan CIA ajanlarının toplu olarak boşaltılması sonucu sona erdiği bildirildi.[9] Hersh'e göre, operasyon David Petraeus tarafından yürütüldü ve CIA operasyonun varlığını ABD Kongresi istihbarat komitelerine bildirmekten kaçınabilir, çünkü Türkiye'nin katılımı bunun bir irtibat misyonu olarak sınıflandırılmasına izin verdi.[10]

Kaynakça

  1. ^ Glenn P. Hastedt, "Spies, Wiretaps, and Secret Operations", 2011
  2. ^ Glenn P. Hastedt, "Spies, Wiretaps, and Secret Operations", 2011. Page 741-742
  3. ^ Üstel, Aziz (14 Temmuz 2008). "Savcı, Ergenekon'u Kenan Evren'e sormalı asıl!". Star. 6 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020. Türkiye'deki gizli ordunun adı kontr gerilladır. 
  4. ^ Pacal, Jan (4 Nisan 1997). "The Short and Bloody History of Ulkucus". Turkish Daily News. Hürriyet. 19 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020. Ulkucus, the ultranationalists, were the lead players of the Turkish Gladio ... 
  5. ^ Celik, Serdar (Şubat–Mart 1994). "Turkey's Killing Machine: The Contra-Guerrilla Force". Kurdistan Report. Cilt 17. 7 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020. 
  6. ^ "THE NAME OF THE WAR AGAINST THE PEOPLE: THE CONTRA-GUERRILLA". Özgür Politika. 11 Şubat 1997. 14 Şubat 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020. 
  9. ^ Patrick Cockburn "MI6, the CIA and Turkey's rogue game in Syria 21 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", The Independent, 12 Nisan 2014
  10. ^ Seymour Hersh, "The Red Line and the Rat Line 8 Nisan 2014 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi", London Review of Books, 17 Nisan 2014.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">CIA</span> Amerika Birleşik Devletlerinin ulusal istihbarat teşkilatı

CIA, Birleşik Devletler federal hükûmetinin sivil bir dış istihbarat servisidir ve resmî olarak dünyanın dört bir yanındaki ulusal güvenlik bilgilerini, öncelikle insan istihbaratını (HUMINT) kullanarak toplamak, işlemek ve analiz etmekle görevlendirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Millî İstihbarat Teşkilatı</span> Türkiye Cumhuriyetinin ulusal istihbarat teşkilatı

Millî İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı (MİT), Türkiye'nin Cumhurbaşkanlığına bağlı resmî istihbarat örgütüdür. MİT'in mevcut merkezi, Ankara'nın Etimesgut ilçesindeki KALE binasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gladio</span> askeri operasyon

Gladio, II. Dünya Savaşı sonrasında Batı Avrupa'da gelecekte olması beklenen bir Varşova Paktı işgaline cephe gerisinde bir direniş başlatmak amacıyla İtalya'da NATO tarafından gizli olarak örgütlenen kontrgerilla (stay-behind) operasyonunun kod adı. Gladyo, özel olarak NATO cephe gerisi direniş organizasyonun İtalyan kolunu belirtse de bazen "Gladyo operasyonu" NATO'nun bütün cephe gerisi (stay-behind) operasyonlarının gayriresmî adı olarak kullanılır ve bazen "Süper NATO" adıyla da anılır.

<span class="mw-page-title-main">İncirlik Hava Üssü</span> Türk Silahlı Kuvvetlerine ait hava üslerinden biri

İncirlik Hava Üssü, Türkiye'nin Adana şehrinin İncirlik semtinde bulunan, 3320 dönümden biraz daha büyük bir Türk hava üssüdür. Üs, 1,7 milyon nüfuslu bir kentsel alan içerisinde, şehir merkezinin 10 km (6 mi) doğusunda ve Akdeniz'den 32 km (20 mi) içeride yer almaktadır. Hava üssünün başlıca kullanıcıları Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri ve Türk Hava Kuvvetleri olmakla birlikte, zaman zaman Kraliyet Hava Kuvvetleri ve Suudi Arabistan Hava Kuvvetleri tarafından da kullanılmaktadır. Aynı zamanda İspanyol Ordusu'nun 74. Uçaksavar Topçu Alayı'na da ev sahipliği yapmaktadır. Üs, üzerindeki tüm tesislerle birlikte Türkiye Cumhuriyeti'ne aittir.

<span class="mw-page-title-main">Mossad</span> İsrail ulusal istihbarat teşkilatı

Mossad veya resmî adıyla HaMossad leModiʿin uleTafkidim Meyuḥadim, İsrail'in ulusal istihbarat teşkilatıdır. Askerî istihbarat teşkilatı Aman ve iç güvenlik teşkilatı olan Şin Bet ile birlikte İsrail İstihbarat Topluluğundaki birimlerden biridir. Kurumun ana mantalitesi, kuruluşundan bugüne değin yalnızca İsrail'i değil, yeryüzündeki tüm Yahudi topluluklarını olası bir saldırı veya katliam girişimine karşı koruyup kollamaktır.

<span class="mw-page-title-main">Domuzlar Körfezi Çıkarması</span> ABD´nin desteğini arkasına alan sürgündeki Kübalıların, Fidel Castro rejimini yıkmak için gerçekleştirdikleri başarısız işgal girişimi

Domuzlar Körfezi Çıkarması, 1961 yılında ABD´nin desteğini arkasına alan sürgündeki Kübalıların, Fidel Castro rejimini yıkmak için gerçekleştirdikleri başarısız işgal girişimi. Adını, çıkarmanın yapıldığı körfez olan Playa Giron'dan almıştır.

Stay-behind, NATO bünyesindeki ülkelerde sol örgütlenmeye karşı oluşturulan yasa dışı silahlı kuvvetler. Soğuk Savaş sırasında Sovyetler Birliği'nin işgal ihtimali öne sürülerek oluşturulan gizli örgütlenmeler kuruldukları ülkelerde siyasi hayatı şekillendirmek için kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Özel kuvvetler</span>

Özel kuvvetler ya da özel harekât kuvvetleri, düşmanın güvenlik güçlerine ve silahlı birliklerine keşif harekâtı, gözetleme, düşman birliklerinin durumu, sayısı gibi özel taktik beceri gerektiren görevleri üstlenen; çok yönlü ve çevik bir silahlı birliktir. Özel operasyonlar ve karşı saldırı yapmak için eğitilirler.

<span class="mw-page-title-main">Dış Güvenlik Genel Müdürlüğü</span>

Dış Güvenlik Genel Müdürlüğü,, Fransa'nın dış istihbarat teşkilâtıdır. İngiltere'nin MI6 ve Amerika Birleşik Devletleri'nin CIA'inin Fransız eşdeğeri DSGE, Fransa Savunma Bakanlığı başkanlığında etkinlik gösteren ve istihbarat ve casusluk korunmasını sağlayan, iç muadili DGSI ile birlikte çalışan, özellikle yurt dışında milis ve karşı istihbarat operasyonlarını gerçekleştirerek ulusal güvenlik sağlayan bir kurumdur. Diğer çoğu istihbarat örgütleri gibi, etkinlikleri ve örgütlenme detayları gizlidir.

Gizli servis, istihbarat teşkilatları için kullanılan bir tanımlamadır.

Kontrgerilla, kelime anlamıyla gerilla güçlerine karşı kurulmuş güçtür. Bir diğer anlamı ise NATO bünyesindeki ülkelerde sol örgütlenmeye karşı oluşturulan yasa dışı örgütlenmenin Türkiye'deki adı ve ayağıdır. Türkiye'deki yapılanması ise Amerika tarafından Ankara'da bulunan Amerikan Askerî Yardım binasında kurulmuş ve başlarda CIA tarafından fonlanmıştır. 1970 ila 1991 yılları arasında etkin olarak faaliyet gösteren yapılanmanın yasal statüsü yoktur, gizli silah depoları ve kayıt dışı mensupları vardır. Ülkü Ocakları tarafından kurulan Ülkücü komando kampları; Kontrgerilla örgütü için paramiliter üyeler yetiştirmiştir. 20. Yüzyılda özellikle de Soğuk Savaş döneminde Türkiye'de ve birçok NATO ülkesinde tartışmalı olaylarda etkisi olduğu düşünülen bu organizasyon; 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılması ve Soğuk Savaşın sona ermesiyle birlikte birkaç yıl içinde etkisini kaybetmiştir.

<i>Operasyon: Argo</i> Amerikan yapımı film

Argo, 2012 yılı ABD yapımı, yönetmenliğini Ben Affleck'in yaptığı dramatik gerilim filmidir. Filmde, 1979 yılında İran İslam Devrimi esnasında Tahran'da meydana gelen rehine krizi olayında, ABD büyükelçiliğinde bulunan ve Kanada Büyükelçiliğine kaçan altı Amerikalı diplomatın İran'dan kaçırılması olayı dramatize edilmektedir. Kaçırılma operasyonunun adı Canadian Caper olarak adlandırılmıştır. Hikâye 2007 yılında CIA operasyon sorumlusu olan Tony Mendez'in yazdığı "The Master of Disguise" isimli kitap ve Joshuah Berman'ın konu hakkında Wired isimli dergide yazdığı "The Great Escape" isimli makale ile açığa çıkmıştır.

Servislerarası İstihbarat için Direktörlük veya bilinen adıyla Servislerarası İstihbarat kısa adıyla ISI, Pakistan İslam Cumhuriyeti'nin ana istihbarat teşkilatıdır. Görevi kritik ulusal güvenlik operasyonları ve istihbarattır. ISI ilk olarak 1947 Hindistan-Pakistan Savaşı sırasında İstihbarat Bürosu ve Askeri İstihbarat arasındaki koordinasyonu sağlamak için kurulmuştur. Ancak diğer iki teşkilatın zayıflaması ve ISI'ın Sovyet-Afgan Savaşı sırasında CIA ile birlikte Mücahitlere verdiği destek ve Afgan İç Savaşı sırasında Hint-İran destekli Kuzey İttifakı'na karşı Taliban'a verdiği destek ile büyük bir güç kazanmış ve Pakistan'ın en büyük istihbarat teşkilatı haline gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Avustralya Gizli İstihbarat Servisi</span>

Avustralya Gizli İstihbarat Servisi Avustralya ulusal dış istihbarat kuruluşudur. Hem karşı istihbarat dahil olmak üzere diğer ülkelerin istihbarat örgütleri ile bağlantıya geçmek hem de deniz aşırı istihbarat toplamadan sorumludur. ASIS, İngiliz Gizli İstihbarat Servisi (MI6) ve Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA) ile karşılaştırılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Araştırma ve Çözümleme Kanadı</span>

Araştırma ve Çözümleme Kanadı Hindistan'ın başlıca dış istihbarat kuruluşudur. Bu İstihbarat Bürosu tarafından üstlenilen istihbarat toplama boşluklarına maruz kalarak 1962 Çin-Hint Savaşı ve 1965 Hint-Pakistan Savaşı sonrasında oluşturuldu. Bu uzmanlaşmış, bağımsız ajans yabancı istihbarat toplama için gerekli olan durumlarda Hindistan Hükûmeti'ni ikna etmiştir. Böylece R&AW ilk Direktörü Rameshwar Nath Kao gözetiminde Eylül 1968 yılında kuruldu.

Savunma İstihbarat Füzyon Merkezi Cambridgeshire RAF Wyton'da yer almakta olan. Büyük ölçüde Ulusal Görüntü Kıymetlendirme Merkezi'nin ve daha sonra Savunma Coğrafi İstihbarat Merkezi gibi yıllardır bilinen personelinden oluşturulan bu Sydney Cotton, Dünya Savaşı'nın başında geri gizli keşif operasyonlarıyla kendi geçmişini izleyebilir ve MI6 ve ardından MI4 ve RAF Medmenham Müttefik Merkezi Yorumlama Birimi oluşumudur. Bugün, DIFC rolü sadece Görüntü İstihbaratı ötesinde artmıştır. Savunma İstihbaratı içinde Müşterek Kuvvetler İstihbarat Grubu (JFIG) Bölümü olan DIFC birincil görevi Savunma planlama, cari işlemler ve istihbarat değerlendirme süreçlerini desteklemektir. DIFC hala silahlı kuvvetler ve diğer Birleşik Krallık Hükûmeti ortakları için disiplinlerarası istihbarat füzyonu yürüten aynı zamanda uzman görüntüleriyle istihbarat sağlamaktır. Birlikte diğer gelişmiş teknolojileri ile, DIFC kullanım verilerine ve çeşitli kaynaklardan raporlamalara, Görev Grupları'nda bütünleşik disiplinlerarası, taktik, işletimsel ve stratejik karar vericilere önemli bilgiler ve aşırı izlemler sağlamaktır. DIFC bir RAF Grubu Kaptanı komutasındaki bir ortak hizmet ve sivil bir örgütlenmedir.

<span class="mw-page-title-main">Özel Aktiviteler Merkezi</span>

Özel Aktiviteler Merkezi veya önceden Özel Aktiviteler Bölümü, Amerika Birleşik Devletleri Merkezi İstihbarat Teşkilatı'nın (CIA) gizli ve paramiliter operasyonlardan sorumlu bölümüdür. SAC, taktik paramiliter operasyonlar için SAC/SOG ve gizli siyasi eylem için SAC/PAG olmak üzere içinde iki ayrı gruba ayrılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Phoenix Programı</span>

Phoenix Programı (İngilizce özgün adıyla: The Phoenix Program Amerika Birleşik Devletleri Merkezi İstihbarat Teşkilatı tarafından Vietnam Savaşı sırasında tasarlanan ve koordine edilen, Amerikan, Güney Vietnam ve Avustralya askerleri arasındaki işbirliğini içeren bir programdı.

<span class="mw-page-title-main">Özel operasyonlar</span> Kolluk kuvvetleri tarafından yapılan operasyonlara verilen ad

Özel operasyonlar, silahlı kuvvetler, güvenlik ajansı, istihbarat teşkilatı ve polis yapıları dahil olmak üzere kolluk kuvvetleri tarafından yapılan operasyonlardır. Askeri operasyonların bir alt türü olup, polis ve operasyonel hizmetler tarafından yürütülen bir tür operasyonel faaliyetlerdir. Askeri özel operasyonlar genellikle özel kuvvetler tarafından yürütülür. Özel operasyonlar keşif, geleneksel olmayan savaş ve mafya, organize suç ve terörle mücadele eylemlerini içerebilir.

Siyah operasyon, bir devlet kurumu, askeri birim veya paramiliter bir organizasyon tarafından yapılan gizli operasyondur. Özel şirketlerin veya grupların faaliyetlerini içerebilir. Siyah operasyonun temel özellikleri, gizli olması ve onu gerçekleştiren organizasyona atfedilemez olmasıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.