Türkiye'de seçim sistemi
| Makale serilerinden |
| Türkiye'de siyaset |
|---|
 |
Türkiye'de seçim sistemi, her beş yılda bir düzenlenen yerel, genel ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde farklı yöntemlerle uygulanır. 1945 yılından itibaren, Türkiye çok partili bir demokrasiye sahiptir. 1923'te kurulan tek parti yönetimini sona erdiren ilk demokratik seçim 14 Mayıs 1950 tarihinde yapılmıştır. Genel seçimlerde uygulanan mevcut seçim sistemi %7 seçim barajına sahiptir.
Aşağıdakiler, her seçim türü için kullanılan seçim sistemlerinin kısa bir özetidir:
- Genel seçimler: nüfuslarına bağlı olarak farklı sayıda milletvekili seçen 87 seçim bölgesinden parlamentoya 600 üye seçmek için parti listeli, D'Hondt yöntemli nispi temsil sistemi.
- Yerel seçimler: Büyükşehir ve İlçe Belediye Başkanları, Belediye ve İl Genel Meclis üyeleri, muhtarlar ve muhtar azaları seçilmektedir. Her büyükşehir ve ilçe belediye başkanı tek isimli tek turlu çoğunluk sistemi ile seçilir.
- Cumhurbaşkanlığı seçimleri: İki turlu seçim uygulanır. Hiçbir adayın halk oylamasının en az %50+1'ini elde edememesi durumunda ilk seçimden iki hafta sonra, birinci seçimde yarışan ilk iki adayın yer aldığı ikinci bir seçim düzenlenmesi gerekir.
Genel seçimler
Türkiye, D'Hondt yöntemli parti listeli nispi temsil sistemi ile beraber yasama organı üyelerini seçer. Bir siyasi parti, kendi başına ya da bulunduğu seçim ittifakının oy oranının bir parçası olarak mecliste temsil edilebilmek için %7'nin üzerinde bir oy almalıdır: bir siyasi parti bölgesel olarak milletvekili çıkartabilecek oy oranını alsa bile, seçim barajını ülke genelinde geçemediklerinde milletvekili çıkartamaz. Türkiye'de 1982'den 2022'ye kadar seçim barajı %10 olarak uygulanmıştır. %10'un altında oy alan partilere verilen tüm oyların boşa gitmesi ve oy oranlarına göre daha fazla milletvekili kazanan partilere oy oranlarına göre daha fazla milletvekili kazandırması nedeniyle bu durum büyük eleştiriler toplamıştır. Örneğin, Türkiye'nin siyasetini temelinden sarsan büyük bir değişim olarak nitelendirilen 2002 seçimlerinde Erdoğan liderliğinde AK Parti, oyların yalnızca %34,28'ini alarak TBMM'de koltukların üçte ikisinden fazlasını kazandı. 1999'da kendisi de seçim barajını aşamayan Baykal liderliğindeki CHP ise oyların yüzde 19,39'u ile ana muhalefet partisi oldu.
2018 genel seçimlerinden önce, seçim ittifaklarını desteklemek için seçim sistemi değiştirildi. Partilerin ittifak olarak seçimlere girmesine izin verildi. İttifakın toplam oyu seçim barajını aştığında, ittifak içindeki partiler için baraj geçersiz kılınır hale geldi, bu da partilerin seçim barajını aşmasına izin verdi. Bu değişikliğin ilk etkisi, dönemde meydana geldi: İYİ Parti, %9.96 oy oranı ile o dönem %10 olan barajın altında kalmasına rağmen, Millet İttifakı sayesinde parlamentoya girmeyi başardı.
Başlangıçta, D'Hondt yöntemi tüm ittifak üyelerine orantılı olarak uygulandı, ancak 31 Mart 2022'de seçim yasasında yapılan değişikliklerden sonra, her bir siyasi parti, kendi başına ya da bir seçim ittifakının bir üyesi olarak, D'Hondt'un hesaplamaları yapılırken her seçim bölgesinde kendi oylarıyla milletvekili çıkartmaya başladı. Değişikliklerden önce milletvekilleri ittifaklara, ardından ittifak içerisindeki siyasi partilere dağıtılıyordu.[1]
Eleştiriler ve öneriler
Mevcut sistemin en büyük eleştiri odağı, bir siyasi partinin mecliste temsil edilebilmesi için gerekli olan ülke geneli seçim barajıdır. Ocak 2015'te CHP, barajı %3'e düşürme konusunda meclis önerilerini yenilemiş ancak nispi temsil sisteminde herhangi bir değişiklik önermemiştir, buna karşılık AK Parti, kapsamlı bir sistem reformu olmadan barajın düşürülmesine karşı çıkmıştır.[2]
Temmuz 2013'te, AK Parti, daha az milletvekili seçen daha küçük seçim bölgeleri oluşturmak için "dar bölge sistemi" olarak adlandırılan yeni seçim sistemi çalışmaları yaptı. Bu önerilere göre baraj %10'dan %7 ya da %8'e düşerken, Türkiye o tarihte bulunan 85 seçim bölgesi yerine 129 seçim bölgesine bölünecekti.[3][4] İstanbul'un kendisi ise 17 veya 20 bölgeye bölünmüş olacaktı.[3] Önerilen düzenlemelerle, sistem en büyük partinin yanı sıra belirli bölgelerde en güçlü olan partilere de fayda sağlayacaktı (AK Parti ve BDP). AK Parti, Aralık 2014'te 550 tek üyeli seçim bölgesi ile reform planlarını açıkladı. Ancak, seçimlerden en az bir yıl önce seçim yasasında herhangi bir değişikliğin meclisten geçmesi gerektiğini düzenleyen yasa maddesi nedeniyle düzenlemeler meclise getirilmedi. Öneriler bazı eleştirmenler tarafından gerrymandering (stratejik taksimat) amaçlı olduğu öne sürülerek eleştirildi.[3]
Seçim barajının gerekliliği, 2018'den bu yana yürütmenin yasamadan ayrılmasından bu yana tartışma konusu olmuştur. 2018 yılından sonra uygulanmaya başlayan seçim ittifakı sistemi, yüksek barajla ilgili eleştirileri önemli ölçüde azalttı. Yeni seçim ittifakı sistemi küçük siyasi partilerin katıldığı ittifakın toplam oy oranının ülke geneli barajı geçmesi durumunda bu siyasi partilerin mecliste temsil edilmesine olanak sağladı. Bununla birlikte, ittifak üyesi olmayan küçük siyasi partiler, seçim barajının hala çok yüksek olmasından ötürü mecliste temsil bulamamaktadır.
Seçim bölgeleri
Türkiye, 87 seçim bölgesine ayrılmıştır ve her bölge toplam nüfusuna oranla parlamenter seçer. 2017'deki anayasa değişikliklerinden sonra toplam 550'den 600'e çıkartılan toplam milletvekili sayısı, her seçim bölgesinin nüfusuna orantılı olarak dağıtılır. Yüksek Seçim Kurulu, her bölgenin nüfusunu inceleyerek, o bölgenin milletvekili sayısını artırabilir veya azaltabilir.
Kronolojik tablo
Türkiye Büyük Millet Meclisi üye sayısının illere göre dağılımı 1920 yılından bu yana aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi değişmiştir:
| Seçim yılları | 20. yüzyıl | 21. yüzyıl | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1920 | 1923 | 1927 | 1931 | 1935 | 1939 | 1943 | 1946 | 1950 | 1954 | 1957 | 1961 | 1965 | 1969 | 1973 | 1977 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2002 | 2007 | 2011 | 2015 | 2015 | 2018 | 2023 | |
| Toplam mv. | 436 | 333 | 335 | 348 | 444 | 470 | 492 | 503 | 477 | 537 | 602 | 450 | 450 | 450 | 450 | 450 | 400 | 450 | 450 | 550 | 550 | 550 | 550 | 550 | 550 | 550 | 600 | 600 |
| Şehir | ||||||||||||||||||||||||||||
| Adana[5] | 7 | 3 | 4 | 4 | 8 | 11 | 10 | 10 | 11 | 13 | 16 | 12 | 13 | 13 | 13 | 14 | 12 | 14 | 14 | 17 | 14 | 14 | 14 | 14 | 14 | 14 | 15 | 15 |
| Adıyaman[6] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 6 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Afyonkarahisar [7] | 8 | 6 | 6 | 7 | 7 | 8 | 8 | 8 | 9 | 9 | 10 | 7 | 7 | 7 | 7 | 6 | 5 | 6 | 6 | 7 | 7 | 7 | 7 | 5 | 5 | 5 | 6 | 6 |
| Ağrı[8] | 5 | 2 | 3 | 3 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 4 | 5 | 3 | 3 | 3 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 |
| Aksaray[9] | - | 3 | 3 | 4 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 3 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 4 | 4 |
| Amasya | 7 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 4 | 4 | 4 | 5 | 6 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 4 | 3 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Ankara | 9 | 7 | 8 | 11 | 15 | 16 | 15 | 18 | 18 | 21 | 22 | 21 | 21 | 24 | 26 | 29 | 23 | 26 | 23 | 28 | 28 | 29 | 29 | 31 | 32 | 32 | 36 | 36 |
| Antalya | 6 | 4 | 5 | 5 | 8 | 8 | 8 | 7 | 7 | 9 | 9 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 8 | 9 | 10 | 12 | 13 | 13 | 14 | 14 | 14 | 16 | 17 |
| Ardahan[10] | 2 | 3 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| Artvin [11] | - | 1 | 2 | 2 | 10 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| Aydın | 7 | 6 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 8 | 5 | 8 | 10 | 8 | 8 | 7 | 7 | 7 | 6 | 7 | 6 | 8 | 8 | 8 | 8 | 7 | 7 | 7 | 8 | 8 |
| Balıkesir [12] | 6 | 8 | 10 | 10 | 12 | 12 | 13 | 14 | 12 | 14 | 15 | 11 | 11 | 10 | 9 | 9 | 7 | 8 | 7 | 9 | 9 | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 | 9 | 9 |
| Bartın [13] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| Batman[14] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 3 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 5 |
| Batum [15] | 5 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Bayburt [16] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 | 1 | 1 |
| Biga[17] | 3 | 3 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Bilecik [18] | 5 | 5 | 4 | 3 | 3 | 5 | 5 | 3 | 3 | 4 | 4 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| Bingöl[19] | 6 | 2 | - | - | - | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Bitlis [20] | 7 | 2 | 3 | - | - | 2 | 2 | 3 | 2 | 2 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 3 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Bolu | 8 | 5 | 6 | 6 | 10 | 8 | 8 | 8 | 7 | 8 | 8 | 6 | 6 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 6 | 5 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Burdur | 7 | 2 | 2 | 2 | 4 | 3 | 4 | 3 | 3 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Bursa | 7 | 6 | 9 | 9 | 12 | 12 | 12 | 13 | 11 | 13 | 14 | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 | 10 | 11 | 12 | 14 | 16 | 16 | 16 | 18 | 18 | 18 | 20 | 20 |
| Çanakkale[21] | - | - | 4 | 5 | 5 | 6 | 6 | 6 | 7 | 8 | 8 | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 |
| Çankırı[22] | 7 | 4 | 4 | 4 | 8 | 6 | 6 | 5 | 5 | 6 | 6 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| Çatalca[23] | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Çorum | 7 | 6 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 8 | 8 | 9 | 10 | 7 | 7 | 7 | 7 | 6 | 5 | 6 | 5 | 6 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 |
| Denizli | 6 | 5 | 6 | 6 | 8 | 9 | 10 | 8 | 7 | 9 | 9 | 7 | 7 | 7 | 6 | 6 | 5 | 6 | 6 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 8 | 7 |
| Diyarbakır[24] | 7 | 7 | 6 | 4 | 8 | 8 | 6 | 7 | 7 | 8 | 9 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 8 | 8 | 10 | 11 | 10 | 10 | 11 | 11 | 11 | 12 | 12 |
| Düzce[25] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Edirne | 5 | 3 | 4 | 4 | 4 | 6 | 5 | 5 | 5 | 6 | 6 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 4 | 4 |
| Elazığ[26] | 7 | 6 | 7 | 7 | 6 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 6 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 5 | 5 |
| Ergani [27] | 11 | 3 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Erzincan | 5 | 3 | 3 | 3 | 4 | 7 | 5 | 7 | 5 | 5 | 6 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 4 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| Erzurum | 10 | 7 | 7 | 7 | 12 | 9 | 6 | 11 | 10 | 12 | 13 | 9 | 9 | 9 | 9 | 8 | 7 | 7 | 7 | 8 | 8 | 7 | 7 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 |
| Eskişehir | 7 | 4 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 7 | 6 | 7 | 8 | 6 | 6 | 6 | 6 | 5 | 5 | 5 | 5 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 7 | 6 |
| Gaziantep[28] | 6 | 5 | 6 | 5 | 10 | 7 | 8 | 7 | 7 | 8 | 10 | 7 | 7 | 7 | 8 | 8 | 7 | 8 | 9 | 9 | 9 | 10 | 10 | 12 | 12 | 12 | 14 | 14 |
| Gelibolu [29] | 1 | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Giresun[30] | - | 5 | 5 | 5 | 7 | 7 | 9 | 9 | 8 | 8 | 8 | 6 | 6 | 6 | 6 | 5 | 5 | 5 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 |
| Gümüşhane | 6 | 4 | 5 | 3 | 5 | 5 | 5 | 6 | 7 | 6 | 6 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| Hakkâri[31] | 6 | 2 | 1 | 1 | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Hatay[32] | - | - | - | - | - | 5 | 5 | 6 | 6 | 8 | 9 | 7 | 7 | 7 | 7 | 8 | 7 | 9 | 8 | 10 | 10 | 10 | 10 | 10 | 10 | 10 | 11 | 11 |
| Iğdır[33] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| Isparta | 6 | 3 | 4 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 |
| İçel [34] | 6 | 2 | 2 | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| İstanbul | 12 | 23 | 17 | 18 | 20 | 19 | 28 | 30 | 25 | 29 | 39 | 31 | 31 | 33 | 38 | 44 | 36 | 45 | 50 | 61 | 69 | 70 | 70 | 85 | 88 | 88 | 98 | 98 |
| İzmir | 8 | 11 | 12 | 12 | 14 | 15 | 17 | 15 | 16 | 20 | 22 | 17 | 17 | 18 | 18 | 19 | 16 | 19 | 19 | 24 | 24 | 24 | 24 | 26 | 26 | 26 | 28 | 28 |
| Kahramanmaraş[35] | 8 | 5 | 5 | 4 | 6 | 5 | 5 | 6 | 7 | 7 | 9 | 6 | 6 | 6 | 7 | 7 | 6 | 7 | 7 | 8 | 9 | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 |
| Karabük[36] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 |
| Karaman[37] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 |
| Kars | 3 | 2 | 6 | 5 | 8 | 10 | 8 | 10 | 10 | 10 | 12 | 9 | 9 | 9 | 8 | 8 | 6 | 6 | 5 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Kastamonu | 8 | 8 | 6 | 8 | 9 | 11 | 9 | 11 | 10 | 10 | 10 | 7 | 7 | 6 | 6 | 5 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Kayseri | 7 | 5 | 6 | 5 | 10 | 8 | 10 | 9 | 9 | 9 | 11 | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 | 7 | 8 | 7 | 9 | 8 | 8 | 8 | 9 | 9 | 9 | 10 | 10 |
| Kırıkkale[38] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 3 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Kırklareli [39] | - | 3 | 3 | 3 | 3 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 6 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Kırşehir[40] | 7 | 5 | 3 | 3 | 4 | 5 | 4 | 4 | 3 | 5 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| Kilis[41] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| Kocaeli[42] | 6 | 6 | 7 | 7 | 10 | 10 | 13 | 10 | 11 | 12 | 5 | 5 | 5 | 4 | 5 | 5 | 5 | 7 | 7 | 9 | 10 | 9 | 9 | 11 | 11 | 11 | 13 | 14 |
| Konya | 10 | 10 | 13 | 14 | 15 | 15 | 15 | 16 | 17 | 19 | 21 | 16 | 16 | 16 | 16 | 16 | 13 | 14 | 13 | 16 | 16 | 16 | 16 | 14 | 14 | 14 | 15 | 15 |
| Kozan[43] | 5 | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Kütahya | 6 | 8 | 7 | 12 | 11 | 10 | 12 | 10 | 10 | 8 | 8 | 6 | 6 | 6 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 6 | 6 | 6 | 6 | 5 | 4 | 4 | 5 | 5 |
| Lazistan[44] | 6 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Malatya | 11 | 5 | 6 | 6 | 9 | 10 | 11 | 12 | 11 | 12 | 9 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 7 | 7 | 7 | 7 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 |
| Manisa[45] | 9 | 10 | 10 | 11 | 12 | 13 | 12 | 12 | 12 | 12 | 14 | 11 | 11 | 11 | 10 | 10 | 8 | 9 | 9 | 11 | 10 | 10 | 10 | 10 | 9 | 9 | 10 | 10 |
| Mardin | 6 | 6 | 5 | 3 | 7 | 8 | 7 | 10 | 7 | 7 | 8 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 5 | 6 | 5 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 |
| Mersin[46] | 7 | 2 | 2 | 3 | 5 | 7 | 8 | 8 | 7 | 8 | 9 | 7 | 7 | 7 | 7 | 8 | 7 | 9 | 9 | 12 | 12 | 12 | 12 | 11 | 11 | 11 | 13 | 13 |
| Muğla[47] | 11 | 3 | 4 | 4 | 6 | 6 | 6 | 5 | 5 | 6 | 7 | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 5 | 5 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 7 | 7 |
| Muş[48] | 7 | 3 | - | 4 | 4 | 2 | 2 | 3 | 2 | 3 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 4 | 3 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 | 4 | 3 |
| Nevşehir[49] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Niğde | 6 | 4 | 4 | 4 | 7 | 7 | 8 | 7 | 8 | 8 | 7 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 3 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Oltu [50] | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Ordu | - | 5 | 6 | 6 | 7 | 8 | 8 | 9 | 8 | 9 | 10 | 8 | 8 | 8 | 8 | 7 | 6 | 7 | 6 | 8 | 7 | 7 | 7 | 6 | 5 | 5 | 6 | 6 |
| Osmaniye[51] | 3 | 2 | 5 | 3 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 |
| Rize [52] | - | 6 | 6 | 6 | - | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Sakarya[53] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 8 | 6 | 6 | 6 | 6 | 5 | 5 | 6 | 6 | 7 | 6 | 6 | 6 | 7 | 7 | 7 | 7 | 8 |
| Samsun[54] | 6 | 3 | 6 | 7 | 9 | 9 | 11 | 10 | 10 | 12 | 14 | 11 | 11 | 11 | 10 | 10 | 8 | 9 | 9 | 11 | 10 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 |
| Siirt | 6 | 2 | 2 | 2 | 6 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Sinop | 6 | 4 | 3 | 4 | 6 | 5 | 5 | 5 | 5 | 6 | 6 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| Sivas | 8 | 7 | 7 | 7 | 11 | 11 | 15 | 12 | 13 | 14 | 15 | 11 | 11 | 10 | 9 | 8 | 7 | 7 | 6 | 7 | 6 | 6 | 6 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Siverek[55] | 6 | 4 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Şanlıurfa[56] | 5 | 6 | 5 | 6 | 7 | 7 | 6 | 7 | 7 | 8 | 9 | 7 | 7 | 6 | 7 | 7 | 5 | 7 | 8 | 9 | 11 | 11 | 11 | 12 | 12 | 12 | 14 | 14 |
| Şebinkarahisar [57] | 5 | 4 | 3 | 3 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Şırnak[14] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 |
| Tekirdağ[30] | - | 2 | 3 | 4 | 5 | 5 | 6 | 6 | 5 | 6 | 6 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 | 6 | 6 | 6 | 7 | 8 |
| Tokat | 7 | 4 | 5 | 6 | 8 | 9 | 8 | 10 | 9 | 9 | 10 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 6 | 6 | 6 | 7 | 6 | 7 | 7 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Trabzon | 11 | 7 | 8 | 9 | 9 | 11 | 11 | 12 | 12 | 12 | 12 | 9 | 9 | 9 | 8 | 8 | 6 | 7 | 6 | 8 | 7 | 8 | 8 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 |
| Tunceli[58] | 6 | 2 | - | - | - | 3 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 1 |
| Uşak[59] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Van | 7 | 3 | 2 | 2 | 3 | 3 | 4 | 3 | 3 | 4 | 5 | 3 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 5 | 6 | 7 | 7 | 7 | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 |
| Yalova[60] | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 |
| Yozgat[61] | 7 | 4 | 5 | 6 | 7 | 7 | 7 | 8 | 7 | 8 | 9 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 5 | 5 | 5 | 6 | 6 | 6 | 6 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 |
| Zonguldak[62] | - | 4 | 7 | 6 | 10 | 10 | 11 | 9 | 10 | 10 | 12 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 8 | 9 | 7 | 6 | 6 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 |
Ankara, İzmir, İstanbul ve Bursa hariç Türkiye'nin kalan 77 ilinin tamamı seçim bölgelerinin adını ve sınırlarını paylaşmaktadır. Seçilen milletvekili sayıları 19 ile 36 arasında olan iller iki seçim bölgesine, 36'dan fazla olan iller ise üç seçim bölgesine ayrılmaktadır. İzmir ve Bursa iki alt bölgeye, Ankara ve İstanbul ise üç alt bölgeye ayrılmıştır. Her seçim bölgesi için seçilen milletvekili sayısı aşağıda gösterilmiştir:[63]
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Değişiklikler
2018-2023
Yüksek Seçim Kurulu (YSK), aşağıdaki on seçim bölgesinin milletvekili sayısını son genel seçimlerde değiştirmiştir:
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2011-2015
2011 genel seçimlerinden bu yana, Yüksek Seçim Kurulu (YSK) sekiz seçim bölgesinde milletvekili sayısını değiştirmiştir. Ankara'nın iki seçim bölgesinin sınırları da bu dönemde değiştirilmiştir:[64]
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
İllere göre milletvekili başına gereken oy sayısı
Verilen örnekte her ildeki seçmen sayısı 17 Mayıs 2015 tarihinde açıklanmıştır.[65] 2015 yılında güncellenen rakamlarda Türkiye'de toplam 53.741.838 seçmen bulunmaktadır, bu da her milletvekiline düşen 97.712 seçmen anlamına gelmektedir. Bununla birlikte, seçim sistemi nedeniyle bu sayı iller arasında eşit değildir. İzmir, milletvekili başına düşen seçmen sayısı 118.669 seçmen ile en yüksek olan il olarak hesaplanmıştır. Bununla birlikte, Bayburt'ta bir milletvekili tarafından temsil edilen 27.089 seçmen bulunmaktadır.
2015 yılında verilen örnekte, iller arasındaki farklılığa iki faktör neden olmuştur:[66] Türkiye'nin en büyük şehirleri ve illeri olan İzmir, İstanbul ve Ankara, özellikle küçük illerin temsiliyetini arttıran seçim yasası nedeniyle seçmen başına en az temsiliyeti elde etmiştir. İkinci olarak, milletvekillerinin illere dağıtımı seçmen sayısına göre değil, toplam nüfusa göre yapılmaktadır, bu durum doğurganlık oranı fazla olan illerde bir oya düşen temsiliyet sayısının değerini arttırmıştır. Örnekler arasında yer alan bazı durumlar: 2015 yılında HDP'nin güçlü olduğu Hakkari'de 154.705 seçmen 3 milletvekili ile temsil edilirken, Yalova'da 166.060 seçmen 2 milletvekili ile temsil edilmiştir. 2015 yılında AK Parti ve HDP, 974.219 seçmenin oy verdiği Şanlıurfa'da toplam 12 milletvekili kazanırken, CHP ve MHP ortalamanın üzerinde oy aldıkları Manisa'da sadece 9 milletvekili ile temsil edilmiştir. TBMM daha önce bu konuya yönelik tasarı sunan Yusuf Halaçoğlu'nun tasarısını reddetmiştir.[67]
Meclis aritmetiği
Bir partinin anayasa değişikliği yapabilmesi için ya beşte üç çoğunluğa sahip olması gerekir ya da üçte iki çoğunluğa sahip olması gerekir, diğer faktörler ise yürütme organına doğrudan etki eden durumları gösterir:
- 301 sandalye – veto edilen yasayı tekrar geçirmek
- 360 sandalye – önerilen anayasa değişikliklerinin referanduma sunulması (beşte üç çoğunluk)
- 400 sandalye – referanduma gerek kalmadan anayasayı değiştirmek (üçte iki çoğunluk)
Yerel seçimler
2013 yerel yönetim reformu
2013'teki yerel yönetim reformunda, belediye meclis üyeleri ve belediye başkanlarının sayıları seçimlerden önce azaltıldı. Yeniden yapılanma sürecinde 1040 belde kaldırıldı. Bu nedenle, 2009'a kıyasla 2014'te seçilen belediye başkanlarının sayısı azaldı.[68]
2009 ve 2014 yıllarında seçilen büyükşehir ve ilçe belediyeleri ile belediye meclis üyeleri aşağıdaki tabloda gösterilmektedir:[69][70][71][72]
| Seçim yapılan | 2009 yılında seçilen | 2014 yılında seçilen | ± |
|---|---|---|---|
| Büyükşehir belediyeleri | 16[69] | 30[73] |  14 |
| İlçe belediyeleri | 2903[70] | 1351[74] |  1552 |
| İl Genel Meclisi üyeleri | 3281[71] | 1251[75] | 2030 |
| Belediye meclis üyeleri | 32.392[72] | 20.500[76] | 11.892 |
| Toplam | 38.592 | 23.132 | 15.460 |
Kaynakça
- ^ "Turkey lowers national threshold to 7% with new election law". Daily Sabah. 31 Mart 2022. 31 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2024.
- ^ "Erdoğan: Barajı biz mi getirdik – Gerçek Gündem". Arsiv.gercekgundem.com. 21 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015.
- ^ a b c "Dar bölge büyük partinin yararına – Hürriyet GÜNDEM". Hurriyet.com.tr. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015.
- ^ "AKP'nin seçim tuzağı hazır: Yüzde 7–8 baraj, daraltılmış seçim bölgesi | soL Haber Portalı | güne soL'dan bakın". Haber.sol.org.tr. 21 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015.
- ^ 1933-1956 arasında Seyhan.
- ^ 1954'e kadar Malatya ilinin ilçesi.
- ^ Şeriye sicillerine göre 1651 yılından itibaren Karahisar-ı Sahip olan ilin adı Afyonkarahisar olarak da kullanılmaya başlanmıştır. Afyon Kocatepe'de dikilmiş bulunan Atatürk Anıtının kaidesinde de Afyonkarahisar vilayeti ibaresi bulunmaktadır. Daha sonra resmi bir karar olmamasına rağmen Afyonkarahisar adı kısaltılarak Afyon biçiminde kullanılagelmiştir. 11.01.2005 tarih ve 25697 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5285 sayılı Kanunla Afyon adı Afyonkarahisar olarak değiştirilmiştir.
- ^ 1938'e kadar Bayazıt
- ^ 1924-1933 arasında il olan Aksaray 1933'ten 1989'a kadar Niğde'ye bağlı bir ilçe olarak kaldı.
- ^ 1926'ya kadar il olan Ardahan, 1926'dan 1992'ye kadar Kars'a bağlı bir ilçe olarak kaldı.
- ^ 1921'de il oldu. 1933-1936 arasında merkezi Rize olmak üzere Rize İli'yle birleşerek Çoruh İli oluştu. 1956'da Artvin adını aldı.
- ^ 1926'ya kadar adı Karesi.
- ^ 1991'e kadar Zonguldak ilinin ilçesi.
- ^ a b 1990'a kadar Siirt ilinin ilçesi.
- ^ 16 Mart 1921'de akdolunan Moskova Antlaşması ile Gürcistan'a bırakılmıştır.
- ^ 1989'a kadar Gümüşhane ilinin ilçesi.
- ^ 1923'te Çanakkale ilinin ilçesi oldu.
- ^ 1926'ya kadar Ertuğrul.
- ^ 1926'ya kadar Genç, 1927-1929 arasında Elazığ ilinin, 1929-1936 arasında Muş ilinin ilçesi.
- ^ 1929-1935 arasında Muş ilinin ilçesi.
- ^ 1923'te il oldu.
- ^ 1925'e kadar Kangırı
- ^ 1926'ya kadar bağımsız bir sancak olan Çatalca, 26 Haziran 1926'da İstanbul iline bağlı bir ilçe durumuna getirildi.
- ^ 1937'ye kadar Diyarbekir.
- ^ 1999'a kadar Bolu ilinin ilçesi.
- ^ 1937'ye kadar Elaziz.
- ^ 1926'da Diyarbakır ilinin ilçesi oldu.
- ^ 1921'e kadar Ayıntab, 1928'e kadar Gaziayıntab.
- ^ 1926'da Çanakkale ilinin ilçesi oldu.
- ^ a b 1921'de il oldu.
- ^ 1933-1936 arasında Van ilinin ilçesi.
- ^ 1938'de Türkiye Cumhuriyeti'ne katıldı, 1939'da il oldu.
- ^ 1992'ye kadar Kars ilinin ilçesi.
- ^ 1933'te Mersin İli'yle birleşti.
- ^ 1973'e kadar Maraş.
- ^ 1995'e kadar Zonguldak ilinin ilçesi.
- ^ 1989'a kadar Konya ilinin ilçesi.
- ^ 1989'a kadar Ankara ilinin ilçesi.
- ^ 1924'te il oldu, 1925'e kadar Kırkkilise.
- ^ 1954-1957 arasında Nevşehir ilinin ilçesi.
- ^ 1995'e kadar Gaziantep ilinin ilçesi.
- ^ 1923'e kadar İzmit.
- ^ 1926'da Adana ilinin ilçesi oldu.
- ^ 1923’te Lazistan Sancağı'nın yerine Rize ili kuruldu.
- ^ 1927'ye kadar Saruhan.
- ^ 2002'ye kadar İçel.
- ^ 1926'ya kadar Menteşe.
- ^ 1925-1929 yılları arasında Bitlis ilinin ilçesi.
- ^ 1954'e kadar Kırşehir ilinin ilçesi.
- ^ 1926'da Erzurum ilinin ilçesi oldu.
- ^ 1924'e kadar Cebel-i Bereket Sancağı, 1933'e kadar Cebel-i Bereket Vilayeti, 1933-1996 arasında Adana iline bağlı ilçe.
- ^ 1924’te Lazistan Sancağı'nın yerine kuruldu, 1933-1936 arasında merkezi Rize olmak üzere Çoruh İli'yle birleşti.
- ^ 1954’e kadar Kocaeli ilinin ilçesi.
- ^ 1926'ya kadar Canik.
- ^ 1926'da Şanlıurfa ilinin ilçesi oldu.
- ^ 1984'e kadar Urfa.
- ^ 1926'ya kadar Karahisar-ı Şarki, 1933'te Giresun ilinin ilçesi oldu..
- ^ 1935'e kadar Dersim, 1926-1936 arasında Elazığ ilinin ilçesi.
- ^ 1953'e kadar Kütahya ilinin ilçesi.
- ^ 1995'e kadar İstanbul ilinin ilçesi.
- ^ 1926'ya kadar Bozok.
- ^ 1924'te il oldu.
- ^ "Yüksek Seçim Kurulu Kararları" (PDF). T.C. Resmî Gazete (31800). 5 Nisan 2022. 4 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Ocak 2023.
- ^ "Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığı" (PDF). ysk.gov.tr. 20 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015.
- ^ "25. Dönem Milletvekili Genel Seçimi İl/İlçe/Mahalle/Köy Seçmen ve Sandık Sayıları" (PDF). Yüksek Seçim Kurulu. 17 Nisan 2015. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Nisan 2015.
- ^ "Bir milletvekili için kaç oy gerekiyor?". Akşam. 9 Haziran 2011. 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2015.
- ^ "'Milletvekili sayısında adaletsizlik var'". Doğan Haber Ajansı. 14 Kasım 2014. 12 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2015.
- ^ "KAPANACAK KÖY ve BELDELER LİSTESİ (BÜYÜKŞEHİRLER), YAYED - Yerel Yönetim Araştırma Yardım ve Eğitim Derneği". www.yayed.org. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2024.
- ^ a b "Official 2009 metropolitan municipal results" (PDF). Supreme Electoral Council of Turkey. 21 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.
- ^ a b "Official 2009 district municipal results" (PDF). Supreme Electoral Council of Turkey. 21 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.
- ^ a b "Official 2009 provincial councillor results" (PDF). Supreme Electoral Council of Turkey. 6 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.
- ^ a b "Official 2009 municipal councillor results" (PDF). Supreme Electoral Council of Turkey. 20 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.
- ^ "Official 2014 metropolitan municipal results" (PDF). Supreme Electoral Council of Turkey. 17 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.
- ^ "Official 2014 district municipal results" (PDF). Supreme Electoral Council of Turkey. 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.
- ^ "Official 2014 provincial councillor results" (PDF). Supreme Electoral Council of Turkey. 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.
- ^ "Official 2014 municipal councillor results" (PDF). Supreme Electoral Council of Turkey. 30 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.
