İçeriğe atla

Türkiye'de enerji

Türkiye'de birincil enerji arzı kaynaklar bazında dağılımı[1]

Türkiye her yıl birincil enerjisi 6 exajoule tüketiyor,[2] kişi başı 20 megawatt saat (MW/s)'ten fazla. Türkiye'de enerji beşte dört'ten fazla fosil yakıtan:[3] %31 petrol, %28 doğalgaz ve %27 kömür(2016 (2016) itibarıyla).[4] Türkiye'nin enerji politikası fosil yakıtın ithalatını küçültmek ister, çünkü onlar ithalatın ödemelerinden dörtte biri kapsamaktadır. (Şubat 2019 (Şubat 2019) itibarıyla).[5] Enerjisi kaynaklarının fosil yakıt olması yüzünden Türkiye’den sera gazı emisyonları dünyada ortalama kişi başından daha büyük,[6] yılda kişi başına 6 ton'dan fazla gelmektedir.[7]

Enerjinin değişim ve dönüşüme uğramamış haline birincil enerji kaynaklar denilir: Petrol, doğalgaz, kömür, hidrolik, nükleer, biyokütle, gelgit- dalga, rüzgâr ve güneş enerjisi gibi. Birincil enerjinin dönüştürülmesi ile ikincil enerji kaynakları elde edilir: Elektrik, motorin, benzin, kok kömürü, petrokok, hava gazı, LPG gibi.[8]

Kişi başı enerji tüketimi, dünyada 1,87 ton eşdeğer petrol(tep), Türkiye'de 1,59 tep'tür. Kişi başına elektrik tüketimi dünyada 3155 kWh, Türkiye'de 3058 kWh'tir. Dünyada ortalama kişi başına Karbon salınımı 4,88 ton/kişi, Türkiye'de 4,31 ton/yıldır.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre, yılın 7 aylık döneminde 162 milyar 131 milyon 457 bin kilovatsaat elektrik üretildi. Geçen yılın aynı döneminde 169 milyar 34 milyon 33 bin kilovatsaat üretim yapılmıştı. Bu dönemde üretilen elektriğin 100 milyar 651 milyon 208 bin kilovatsaatlik kısmı yerli ve yenilenebilir kaynaklardan elde edildi. Aynı dönemde üretilen elektrikte doğal gazın ortalama payı yüzde 17’de kalırken, ithal kömürün payı yüzde 20.87, yerli kömürün payı yüzde 14.89 oldu. Hidroelektrik santraller ortalama yüzde 33.25 payla üretime en fazla katkı sağlayan kaynak olarak belirlendi. Rüzgar enerjisinin payı yüzde 8.72 oldu. Elektriğin kalan kısmı ise jeotermal, güneş, fuel-oil, biyokütle gibi diğer kaynaklardan üretildi. Böylece, bu yıl ocak-temmuz döneminde üretilen elektrikte yerli ve yenilenebilir kaynakların payı yüzde 62.08 oldu.[9]

Yenilenemez kaynaklar

Ayrıca bakınız: Türkiye'deki elektrik

Petrol

Ayrıca bakınız: Türkiye'de petrol ve doğalgaz

2017 yılında 25,8 milyon ton petrol ithal edilmiştir.[10] Ham petrol Irak, Rusya,Suudi Arabistan,Kuveyt ve Kazakistan'tan geliyor.[11][12]

Kömür

Ana madde: Türkiye'de kömür

Türkiye'deki kömür en çok düşük kaliteli linyitir. Dünya sera gazlarının  %1'i  Türkiye’den sera gazı emisyonları, bunun üçte biri kömürden ortaya çıkıyor[13] fakat Türkiye'nin enerji politikası kömür santrallerini mali olarak destekliyor.[14][15]

Doğalgaz

Türkiye'nin doğal gazda dışa bağımlılığı %98'8'dir. Tüketilen 49,8 milyar m³ doğal gazın ancak 502 milyon m³'ü (%1) Türkiye'de üretilmiştir. Doğal gazın %50'si elektrik üretiminde kullanılmaktadır.[16]

Türkiye 2014 yılında ithal ettiği doğal gazı sırasıyla şu ülkelerden temin etmiştir: Rusya %56,İran %19, Azerbaycan %9, Cezayir %9, Nijerya %7. Türkiye'nin doğal gaz rezervi 5 milyar m³'tür. Yeni kaynaklar bulunmadığı takdirde var olan kuyuların 10 yıllık üretim ömrü vardır.[16]

2020 yılında Türkiye'nin kuzeyinde bulunan Karadeniz'de 320.000.000.000 m3 doğalgaz keşfedildi.[17]





Türkiye'nin doğalgaz ithal ettiği ülkeler ve ithalat oranları

  Rusya (%56)
  İran (%19)
  Azerbaycan (%9)
  Cezayir (%9)
  Nijerya (%7)
  Spot (%1)
  Diğer (%-1)
Bileşen%
Metan (CH4)70-90
Etan (C2H6)5-15
Propan (C3H8) ve Bütan (C4H10)< 5
CO2, N2, H2S, vb.geriye kalanı

Nükleer

Ana madde: Türkiye'de nükleer enerji

Yenilenebilir kaynaklar

Ayrıca bakınız: Türkiye'deki elektrik ve Türkiye'de yenilenebilir enerji

Hidrolik, jeotermal, biyokütle, güneş ve rüzgâr enerjisi yaygın yararlanılan yenilenebilir kaynaklardır. Türkiye'nin yenilenebilir enerji potansiyeli 19 GW olarak belirlenmiştir.

  • Hidrolik enerji: Genellikle yapılan barajlarda biriken suyun gücünden elektrik elde edilmesiyle gerçekleşir. Türkiye'nin hidroelektrik potansiyeli 36.603 MW/yıl hesaplanmıştır. 2011 elektrik üretiminin %22,8'ine karşılık gelen 53 TWh hidroelektrik üretilmiştir. Yeni elektrik santrallerinin doğal gazlı olması nedeniyle hidroelektriğin payı yıllar içinde düşmüştür. 2004 yılında %30,6 olan hidroelektriğin payı 2011'de %22,8'e düşmüştür.
  • Jeotermal enerji: Türkiye jeotermal kapasite acısından dünyada 7. sıradadır. 31.500 MWT olan jeotermal güç 5 milyon konut ısıtabilecek güçtedir. Jeotermal elektrik kapasitesi 4 milyar kWh/yıl olarak belirlenmiştir. 2011 yılında yedi sahada, 114 MW kurulu güce sahip jeotermal elektrik tesisi bulunmaktadır. 400MW kurulu güce sahip 13 sahada çalışmalar devam etmektedir.
  • Biyoenerji: Türkiye'de az miktarda Biyodizel üretimi yapan bir firma vardır. Benzin tüketiminin %7'sini karşılayacak kapasiteye sahip tesisler bulunmasına rağmen, üretim benzin tüketiminin %2'sini karşılamaktadır. Türkiye'de 2608 milyon m³ biyogaz üretim potansiyeli bulunmaktadır.
  • Güneş enerjisi: Güneş pilleri, güneş santralleri ve güneş kolektörleri aracılığı ile güneş enerjisinden yararlanılır. Su ısıtmada kullanılan güneş kolektörleri kurulu gücü sıralaması şöyledir; 118GWt Çin, 9,3GWt Türkiye, 9,2GWt Almanya, 4,0GWt Japonya. Fotovoltaik güneş pilleri elektrik şebekesinin olmadığı alanlarda; deniz feneri, trafik lamba ve işaretleri, park ve otoyol aydınlatma, su motorlarında kullanılmaktadır. Türkiye'de güneş enerjisi Kurulu gücün 5 MW olduğu tahmin edilmektedir.
  • Rüzgâr enerjisi: Türkiye 2011'de 1729 MW güç kapasitesi ile dünyada 17. sıradadır. Kurulu gücün %3,2 sine karşılık gelen rüzgâr santrallerinden 2011'de, toplam üretimin %2,07'sine karşılık gelen 4726 milyar kWh üretim yapılmıştır. Türkiye'de rüzgâr gücünü elektriğe çeviren rüzgâr santralleri Manisa, İzmir, Balıkesir, Hatay, Osmaniye, İstanbul, Çanakkale illerindedir.[]

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "Denge Tablolar - Enerji İşleri Genel Müdürlüğü - T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı". enerji.gov.tr. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021. 
  2. ^ TÜİK rapor (2019), s. 71
  3. ^ OECD (2019), bölüm 1.
  4. ^ "Total Primary Energy Supply (TPES) by source:Turkey". Uluslararası Enerji Ajansı. 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018. 
  5. ^ "Turkey's energy import bill up 2.7 pct in Feb. 2019". Anadolu. 29 Mart 2019. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019. 
  6. ^ "Who emits more than their share of CO₂ emissions?". 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2019. 
  7. ^ "Turkey's greenhouse gas emissions up 4.4% in 2016". Anadolu. 31 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019. 
  8. ^ KOÇ, Prof. Dr.Erdem; ŞENEL, Mahmut Can. "DÜNYADA VE TÜRKİYE'DE ENERJİ DURUMU" (PDF). Mühendis ve Makina sayı:639. 10 Ekim 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2015. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022. 
  10. ^ "Petrol". Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. 18 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019. 
  11. ^ "Türkiye İran'dan ithalatı tamamen durdurdu!". Cumhuriyet. 21 Mayıs 2019. 31 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019. 
  12. ^ "Petrol Piyasası Yıllık Sektör Raporu Listesi". EPDK. 31 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019. 
  13. ^ Şahin (Editör), Ümit. "Kömür Raporu İklim Değişikliği, Ekonomi Ve Sağlık açisindan Türkiye'nin Kömür Politikalari" (PDF). Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi. 17 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019. 
  14. ^ "Türkiye'de Elektrik Üretimi, Isıtma ve Karayolu Taşımacılığında Fosil Yakıt Kullanımının Dışsal Maliyeti – SHURA". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  15. ^ Yükseliş ve Çöküş 2024: Küresel Kömürlü Termik Santral Takibi (PDF). Global Energy Monitor, Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe), Fosil Yakıtların Ötesi (Beyond Fossil Fuels), CREA, E3G, Reclaim Finance, Sierra Club, SFOC, Kiko Network, Bangladeş grupları, Trend Asia, ACJCE, Chile Sustentable, POLEN Transiciones Justas, Iniciativa Climática de México ve Arayara. 14 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2024. 
  16. ^ a b "2014 YILI HAM PETROL VE DOĞAL GAZ SEKTÖR RAPORU" (PDF). enerji.gov.tr. Mayıs 2015. 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mayıs 2016. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Jeotermal enerji</span> jeotermal kaynaklardan ve bunların oluşturduğu enerjiden doğrudan veya dolaylı yollardan faydalanma

Jeotermal yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde birikmiş ısıya verilen genel addır. Jeotermal akışkan ise içerisinde birçok farklı element ve diğer maddeleri içeren sıcak su, buhar ve gazlardır. Jeotermal enerji bu akışkanların sahip olduğu entalpi ve ısının yarattığı enerjinin adıdır. Bu enerji, diğer farklı enerji çeşitlerine çevrilerek ya da direkt ısı enerjisinden faydalanılarak yenilenebilir enerji kaynağı oluşturmaktadır. Jeotermal enerji yeni, yenilenebilir, sürdürülebilir, tükenmez, güvenilir, çevre dostu, yerli ve yeşil bir birincil enerji kaynağıdır. İçinde su bulunmayan sıcak kuru kayalar da jeotermal enerji kaynağıdır.

Türkiye'de her yıl yaklaşık 300 TWsa elektrik üretilmektedir. Burada en önemli santraller listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yenilenebilir enerji</span> Bir enerji türü

Yenilenebilir enerji, güneş ışığı, rüzgar, yağmur, gelgitler, dalgalar ve jeotermal ısı gibi karbon nötr doğal kaynaklardan elde edilebilen ve insan zaman ölçeğinde doğal olarak yenilenen kaynaklardan elde edilebilen enerjiye denir. Bu kaynaklar güneş enerjisi, rüzgâr enerjisi, dalga enerjisi, jeotermal enerji, hidrolik enerjisi, biyokütle enerjisi olarak sıralanabilir. Bu tür bir enerji kaynağı, yenilenmekte olduklarından çok daha hızlı kullanılan fosil yakıtların tam tersidir.

Hidrojen ekonomisi, taşıtların ve elektrik dağıtım şebekesinin dengelenmesi için ihtiyaç duyulan enerjinin, hidrojen (H2) olarak depolandığı, varsayılan bir gelecek ekonomisidir.

Elektrik santralinin net kapasite faktörü (KF), santralin belli bir periyotta ürettiği toplam enerjinin tam kapasitede üretebileceği enerjiye bölümüdür. Kapasite faktörü kullanılan yakıt türüne ve santralin tasarımına bağlı olarak aşırı derecede değişir. Kapasite faktörü, uygunluk faktörü veya verimlilik ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Enerji kaynakları</span> enerji elde edilebilen fiziksel veya kimyasal fenomen

Enerji kaynakları, herhangi bir yolla enerji üretilmesini sağlayan kaynaklardır. Dünya üzerindeki enerji kaynakları, klasik ve alternatif kaynaklar olmak üzere ikiye ayrılabilir. Birincil enerji kaynaklarından kullanım oranları; %33,1 petrol, %30,3 kömür, %23,7 doğalgaz, hidrolik ve diğer yenilenebilir %8, nükleer enerji %5.

<span class="mw-page-title-main">Dünya enerji tüketimi</span> Küresel enerji üretimi ve tüketimi

Dünya enerji tüketimi‭ ‬bütün insan‭ ‬uygarlığı‭ ‬tarafından kullanılan toplam‭ ‬enerji‭yi ‬ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de güneş enerjisi</span> güneşten gelen ısı ve elektrik enerjisi

Enerji Bakanlığı'nca hazırlanan Türkiye'nin Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlasına (GEPA) göre yıllık toplam güneşlenme süresi 2.737 saat, yıllık toplam gelen güneş enerjisi 1.527 kWh/m².yıl olduğu tespit edilmiştir. Türkiye'nin toplam güneş enerjisi kurulu gücü 9.319 MW'dır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de yenilenebilir enerji</span>

Türkiye'de yenilenebilir enerjinin resmi alt yapı kazanması 2005'te çıkartılan Yenilenebilir Enerji Kanunu (YEK)'e dayanmaktadır, ayrıca AB'ye uyum kapsamında 2011-2020 yıllarını kapsayan Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Planı (YEEP) yürürlüğe girmiştir. Plana göre 2023'te Türkiye'de üretilen elektriğin %22'si hidroelektrikten ve %16'sı diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilmesi hedeflendi YEEP'e göre ulaştırma sektörünün %10'u yenilenebilir enerjiden yararlanması planlandı. 2023 yılı sonu verilerine göre yenilenebilir enerji kurulu gücü 59 bin 236 megavat oldu. 2023 yılında yenilenebilir enerjinin kurulu güçteki payı %56, üretimdeki payı ise %42 oldu.

<span class="mw-page-title-main">Elektrik üretimi</span>

Elektrik üretimi, elektrik ve diğer kaynaklardan birincil enerji üretme sürecidir. Elektrik üretiminin temel ilkeleri İngiliz bilim insanı Michael Faraday tarafından 1820'lerde ve 1830'ların başında keşfedildi. Onun temel yöntemi bugün hâlâ kullanılmaktadır: Elektrik, bakır gibi iletken bir telin manyetik bir alan içinde hareket ettirilmesi ile üretilir. Elektrik jeneratörü, bir mıknatıs içinde dönen sarılı iletken tellerin bulunduğu ve bu tellerin mıknatıs içinde dönmesiyle elektrik akımı üreten bir makinedir. Evlerimizde, işyerlerimizde, endüstride gereksinim duyduğumuz büyük miktardaki elektrik enerjisini elde etmek için, elektrik jeneratörlerini döndürecek büyük güç santrallarına ihtiyaç duyarız. Çoğu güç santrali, jeneratörü döndürmek için ısı üretiminde bulunurlar. Fosil yakıtlı santrallar ısı üretimi için doğal gaz, kömür ve petrol yakarlar. Nükleer santrallar da uranyum yakıtını parçalayarak ısı üretirler. Ancak bütün bu değişik tip santrallar ürettikleri ısıyı, suyu buhar haline dönüştürmek için kullanırlar. Oluşan buhar ise elektrik jeneratörüne bağlı olan türbine verilir. Su buharı, türbin şaftı üzerinde bulunan binlerce kanatçık üzerinden geçerken daha önce üretilen ısıdan almış olduğu enerjiyi kullanarak, türbin şaftını döndürür. İşte bu dönme, jeneratörün elektrik üretmek için gereksinim duyduğu mekanik harekettir. Jeneratörde oluşan elektrik ise iletim hatları denilen iletken teller ile kullanılacağı yere gönderilir. Türbinden çıkan, enerjisi diğer bir deyişle basınç ve sıcaklığı azalmış buhar ise yoğunlaştırıcı (kondenser) denilen bölümde soğutulup su haline dönüştürüldükten sonra, tekrar kullanılmak üzere santralın ısı üretilen bölümüne geri gönderilir. Yoğunlaştırıcıda soğutma işini sağlayabilmek için deniz, göl veya ırmaklarda bulunan su kullanılır. Su kaynaklarından uzak bölgelerde ise santralın hemen yanında bulunan ve uzaktan bakıldığı zaman geniş dev bacalara benzeyen soğutma kuleleri kullanılır. Bu kulelerin üzerinde görülen beyaz duman ise su buharıdır.

Türkiye'de hidroelektrik enerjisi, birincil enerji üretiminin %14'ünü, toplam tüketiminin %3,9'unu karşılamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'nin enerji politikası</span>

Türkiye'nin enerji politikası, kaynak ülke ve güzergâh çeşitliliğine gidilmesini, Türkiye'de enerji karışımında yenilenebilir enerjinin payını arttırırken, nükleer enerjiden de yararlanılmaya başlanılmasını, enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik çalışmalarda bulunulmasını ve Avrupa’nın enerji güvenliğine katkıda bulunulmasını amaçlamaktadır. 2019 itibarıyla, Türkiye'nin elektrik enerjisi toplam kurulu gücü 91 gigawatt'tır (GW). Bunun %31'ini hidroelektrik, %29'unu doğal gaz, %22'sini kömür, %8'ini rüzgâr, %6'unu güneş ve %2'sini jeotermal enerjisi oluşturmaktadır.

İsviçre'de enerji sektörü Avrupa'nın diğer gelişmiş ülkelerine benzer özelliklere sahiptir. 2017 yılındaki enerji tüketimi 849.790 Terajoule (TJ)'dür. Hidroelektrik ve biyoyakıt enerji kaynakları dışında fazla yakıt kaynakları yoktur. Petrol, gaz ve nükleer yakıtlar ülke dışından ithal edilir. Toplam ihtiyacın sadece % 15'i yerel kaynaklardan karşılanır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de elektrik</span>

Türkiye'de her yıl yaklaşık 300 TWs elektriği, yani Türkiye'nin birincil enerjisinin miktar karşı beşte bir, kullanılır. Türkiye'de elektriği çok kömür yakıyor, hem yerel hem ital. O yüzden Türkiye'nin sera gaz emisyonlarının en büyük kaynağı Türkiye'nin kömür yakan termik santralleri. Onlar'dan çok hükûmet sübvansiyon veriyor.

<span class="mw-page-title-main">Akıllı şebeke</span>

Akıllı şebekeler, içlerinde çeşitli işlemlerin yürütüldüğü, akıllı sayaçlar ile enerji ölçümlerinin yapıldığı ve yenilenebilir enerji kaynakları ile birlikte diğer verimli enerji kaynaklarının bulunduğu bir çeşit elektrik şebekeleridir. Elektriksel gücü düzenleme, kontrolü ve dağıtımı akıllı şebekelerin önemli özelliklerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Rusya'da enerji</span>

Rusya'da enerji, Rusya'daki enerji ve elektriğin üretim, tüketim ve ihracatını açıklar. Rusya'nın enerji politikası, Rusya siyasetindeki enerji politikasını daha ayrıntılı olarak açıklamaktadır.

Sırbistan'da enerji, Sırbistan'daki enerji ve elektrik üretimi, tüketimi ve ithalatını açıklar.

<span class="mw-page-title-main">Yunanistan'da enerji</span>

Yunanistan'da enerji üretimi, devletin sahip olduğu Kamu Enerji Şirketi'ne aittir. 2009'da KES Yunanistan'daki tüm elektrik enerjisi talebinin %85,6'sını karşılarken, 2010'da bu rakam %77,3'e düşmüştür. KES'in güç üretiminin 2009'da %51,6'sı, 2010'da %48'i linyit kullanılarak üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk'ta yenilenebilir enerji</span>

Arnavutluk'ta yenilenebilir enerji, biyokütle, jeotermal, hidrolik güç, güneş ve rüzgâr enerjisini kapsamaktadır. Arnavutluk çoğunlukla hidroelektrik kaynaklara güvenmektedir, bu nedenle su seviyeleri düşük olduğunda zorlanmaktadır. Arnavutluk'ta iklim Akdeniz'dir, bu nedenle güneş enerjisi üretimi için önemli bir potansiyele sahiptir. Dağ kotları rüzgâr projeleri için iyi alanlar sağlar. Arnavutluk'ta doğal kuyular olduğu için potansiyel olarak kullanılabilir jeotermal enerji de vardır.

<span class="mw-page-title-main">İsrail'de enerji</span>

İsrail'deki enerjinin çoğu fosil yakıtlardan geliyor. Ülkenin toplam birincil enerji talebi, toplam birincil enerji üretiminden önemli ölçüde daha yüksektir ve enerji ihtiyaçlarını karşılamak için büyük ölçüde ithalata dayanmaktadır. 2016 yılında toplam birincil enerji tüketimi 1.037 katrilyon İngiliz ısı birimi (304.000 TWh) veya 26.2 TEP.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.