İçeriğe atla

Türkiye'de Kürtlerin inkârı

Türkiye'de Kürtlerin inkârı, Kürtlerin bir halk olduğunu reddeden ve bunun yerine Türklerin bir alt grubu olduklarını iddia eden[] Türkiye hükümetlerininin onlarca yıldır resmi devlet politikasıydı ve Kürt ve Kürdistan kelimeleri devlet kurumları tarafından yasaklanmıştı.

1920'ler - 1960'lar

Kürtler için "Dağ Türkleri" örtmecesi General Abdullah Alpdoğan tarafından icat edildi ve başlangıçta dağlarda yaşayan, kendi dilini değil, bir Türk lehçesini konuşan bir halkı tanımlamak için kullanılmıştır.[1] 1925-1938 yılları arasında Türk dışişleri bakanı olan Tevfik Rüştü Aras, Kürtlerin ABD'deki Kızılderililer gibi yok olması fikrini savundu.[2] Kurtuluş Savaşı'nda Türk Ordusu eski komutanı olan Kâzım Karabekir, Dersim'deki Kürtlerin aslında asimile edilmiş Türkler olduğunu ve Türklüklerinin hatırlatılması gerektiğini söyledi.[3] Adalet Bakanı Mahmut Esat Bozkurt, Türkiye'de Türk ırkından başka hak iddia edebilecek başka bir millet olmadığını, Türk olmayanların ancak kulluk veya kölelik hakkına sahip olacağını belirtti.[1]

Daha sonra Kürtler ve Kürdistan kelimelerinin basit bir şekilde anılması yasaklandı ve sırasıyla "Dağ Türkleri" ve " Doğu" gibi terimlerle değiştirildi.[4] Yasak ayrıca yabancı dillerdeki metinleri de içeriyordu.[5] Türk Tarih Tezi'ne göre Kürtlerin geçmişte Turan Orta Asya'sından göç ettiklerine inanıldığından, bir Kürt ulusunun var olduğu inkâr edilmiştir.[4][6] 1920'ler ve 1930'larda tüccarlar kullandıkları her Kürtçe kelime için ayrı ayrı para cezasına çarptırılırdı.[4] Okulda Kürtçe konuşurken yakalanan öğrenciler cezalandırılıyordu ve 1960'larda öğrencileri Kürt akrabalarından[7] ayırmak ve Kürt nüfusu Türkleştirmek için Türkçe yatılı okullar açıldı.[8]

1960'lar - 1980'ler

"Dağ Türkü" tabiri 1961'de daha yaygın kullanılmaya başlandı. Türkiye Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, Londra'da düzenlediği basın toplantısında ve Diyarbakır'da yaptığı konuşmada Türkiye'de Kürtlerin varlığını yalanladı.[9] Gürsel, Mehmet Şerif Fırat'ın Varto ve Doğu Vilayetleri Tarihi adlı kitabına yazdığı önsözde, Fırat'ın Kürtlerin Türklüğüne bilimsel deliller getirdiğini[10] överek Kürtlerin gerçekte Türk olduklarına dair ve "Dağ Türkleri" olduklarına dair hiçbir şüpheye yer bırakmayacak bilimsel çalışmalar talep etti.[11] Üniversite öğretim üyeleri, öğrenciler ve gazetecilere ücretsiz olarak sunulan kitap, eğitim kurumlarının kütüphanelerine de girdi.[11]

Cemal Gürsel ayrıca, konuyla ilgili birkaç kitap yayınlayan, o zamanlar yeni kurulan Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü (TKAE)[12] ile de yakından bağlantılıydı.[11] Ayrıca Gürsel, "Sana Kürt diyenin yüzüne tükür" ifadesinin kullanılmasını teşvik etti.[13] 1971 Muhtırası'ndan sonra Devrimci Doğu Kültür Ocaklarına (DDKO) karşı açılan davalarda[14] iddia makamı, Kürtlerin gerçekte var olmadığını ve dillerinin gerçekte Türkçenin bir lehçesi olduğunu savundu.[15] Ayrıca 1980 Darbesi'nin ardından askeri cuntanın başı olan Kenan Evren, Kürt etnik kökeninin varlığını inkâr ederek, Kürt kelimesinin karın üzerinde yüründüğünde çıkardığı sesten kaynaklandığını iddia etmiş ve Kürtçe kullanımını kısıtlamıştır.[16] "Dağ Türkü" terimi, 1980'de resmi olarak yeni örtmece "Doğu Türkü" ile değiştirildi.[17] PKK'nın ortaya çıktığı 1980'lerde olduğu gibi, üyeleri Doğu Türklerini Kürt olduklarına ikna etmeye çalışmakla suçlandı.[11]

21'inci yüzyıl

Akademide sansür

İsmail Beşikçi Vakfının Türkiye'deki Kürt araştırmalarında var olan sansür üzerine 2020 tarihli bir raporu olan rapor, cezalandırılma korkusuyla Kürtler ve onların tarihi, coğrafyası, kültürü ve dili hakkında yazarken hem sansürün hem de otosansürün sık görüldüğünü ortaya koydu. "Kürdistan", "sömürge" ve "sömürge karşıtı" gibi kelimeler de Kürtler hakkında yazarken bir tabu olmaya devam ediyor.[18]

Devlet sansürü

Mart 2021'de Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı, Kürtlerin çoğunlukta olduğu Diyarbakıri ili hakkında Kürtlerden veya Kürt dilinden hiç bahsetmeyen bir okul kitabı yayınladı. Diyarbakır'da konuşulan dilin Azerbaycan'ın Bakü şehrinde konuşulan Türkçe lehçesine benzediği de iddia ediliyor.[19] Ağustos 2021'de yetkililerin Kilis'te 17. yüzyıldan kalma bir caminin adını "Kürtlerin camisi" iken "Türklerin camisi" olarak değiştirilmesi Kürt toplumunun eleştirilerine yol açtı.[20]

Mücahit Bilici, Erdoğan'ın Kürt söylemi üzerine şunları yazıyor:[21]

Erdoğan'ın dilinde ve aslında tüm İslamcı muhatapların Kürtlere yaklaşımında net bir kalıp var. Öncelikli amaç, Kürtlerin Müslümanlığını ön plana çıkararak Kürtlüğünü en aza indirmek ve görünmez kılmaktır. “Kürt” kelimesinin kendisinden kaçınılır ve sadece çok stratejik olarak kullanılır. Çoğu zaman, bir etnik kökenler listesinin -Lazlar, Çerkesler, Gürcüler, Araplar, Boşnaklar, Arnavutlar- tüm özgüllükleri sahte çeşitlilikle boğulmuş bir parçası olarak ortaya çıkar. Kürtler ancak İslam'ın hizmetkarları ve savunucuları olarak meşruiyet ve önem kazanabilirler. Kürt şehirleri, derin dinsel ikametgâhlar olarak yeniden sunuluyor. Örneğin Urfa şehri hep “peygamberler şehri”, Diyarbakır ise “sahabe (Hz. Muhammed'in) şehri” olarak anılır. Amaç Kürtçe bir şeye salt Kürt muamelesi yapmaktan kaçınmaktır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Sagnic, Ceng (July 2010). "Mountain Turks: state ideology and the Kurds in Turkey". Information, Society and Justice. 3 (2). ss. 127-134. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022. 
  2. ^ Yilmaz, Özcan (26 Kasım 2015). La formation de la nation kurde en Turquie (Fransızca). Graduate Institute Publications. s. 66. ISBN 978-2-940549-28-3. 23 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022. 
  3. ^ Bayir, Derya (22 Nisan 2016). Minorities and Nationalism in Turkish Law (İngilizce). Routledge. s. 134. ISBN 978-1-317-09579-8. 
  4. ^ a b c Hassanpour, Amir (1992). Nationalism and Language in Kurdistan, 1918-1985 (İngilizce). Mellen Research University Press. ss. 132-133. ISBN 978-0-7734-9816-7. 3 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022. 
  5. ^ Hassanpour, Amir (1992). s.135
  6. ^ Poulton, Hugh (1997). Top Hat, Grey Wolf, and Crescent: Turkish Nationalism and the Turkish Republic (İngilizce). C. Hurst & Co. s. 121. ISBN 0-81476648-X. 
  7. ^ Hassanpour, Amir (1992). p.133
  8. ^ "SEÇBİR Konuşmaları-41: Bir Asimilasyon Projesi: Türkiye'de Yatılı İlköğretim Bölge Okulları | Haberler / Duyurular Arşivi | İstanbul Bilgi Üniversitesi". www.bilgi.edu.tr. 10 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2021. 
  9. ^ Deschner, Günter (1989). Die Kurden Das betrogene Volk. Straube. s. 111. ISBN 3927491020. 
  10. ^ De Bellaigue, Christopher (2010). Rebel land : unraveling the riddle of history in a Turkish town. Internet Archive. New York : Penguin Press. ISBN 978-1-59420-252-0. 
  11. ^ a b c d Scalbert-Yücel, Clémence; Ray, Marie Le (31 Aralık 2006). "Knowledge, ideology and power. Deconstructing Kurdish Studies". European Journal of Turkish Studies. Social Sciences on Contemporary Turkey (İngilizce), 5. doi:10.4000/ejts.777. ISSN 1773-0546. 23 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022. 
  12. ^ Aytürk, İlker (8 Kasım 2017). "The Flagship Institution of Cold War Turcology". European Journal of Turkish Studies. Social Sciences on Contemporary Turkey (İngilizce), 24. doi:10.4000/ejts.5517. ISSN 1773-0546. 23 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022. 
  13. ^ Gunter, Michael (2000). "The continuing Kurdish problem in Turkey after O¨calan's capture" (PDF). Third World Quarterly. 21 (5). ss. 849-869. doi:10.1080/713701074. 8 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Aralık 2022. 
  14. ^ Beşikçi, İsmail (2004). International Colony Kurdistan (İngilizce). Parvana. ss. 84-88. ISBN 978-1-903656-31-0. 
  15. ^ Orhan, Mehmet (16 Ekim 2015). Political Violence and Kurds in Turkey: Fragmentations, Mobilizations, Participations & Repertoires (İngilizce). Routledge. s. 40. ISBN 978-1-317-42044-6. 
  16. ^ Jones, Gareth (2 Mart 2007). "Turkey's ex-president Evren probed for Kurd remarks". Reuters. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ "Turkey - Linguistic and Ethnic Groups". 27 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ "'Censorship and self-censorship in Kurdish Studies in Turkey's universities'". Bianet. 31 Aralık 2020. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  19. ^ "'Baku Turkish' spoken in Kurdish-majority Diyarbakır, according to Ministry". Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi. 19 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021. 
  20. ^ "'Kurds Mosque' changed to 'Turks Mosque' due to restoration, says gov't". Ahval. 15 Ağustos 2021. 22 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2021. 
  21. ^ Bilici, Mucahit (2022). "Turkish Islam and Kurdish difference". HAU: Journal of Ethnographic Theory. 12 (1). ss. 33-38. doi:10.1086/718932. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

Musa Anter, Kürt asıllı Türk yazar, şair ve gazeteci.

<span class="mw-page-title-main">Ağrı Cumhuriyeti</span> Türkiye topraklarında kurulan kısa ömürlü De facto devlet

Ağrı Cumhuriyeti, Ağrı Kürt Cumhuriyeti veya Ağrı Millî Hareketi, Ağrı isyanları sırasında Türkiye'nin kuzeydoğu bölgesinde Hoybun Merkez Komitesi tarafından ilan edilen; fakat hiçbir devlet tarafından tanınmayan Kürt yönetimi.

Üçüncü Ağrı Harekâtı ya da Üçüncü Ağrı Ayaklanması, 11 Haziran 1930'da Türk ordusu ayaklanmaya karşılık verdi. Hoybun örgütü bu ayaklanma için diğer Kürtlerin acilen destek çağrısında bulundu. Bu ayaklanma çoğunluğu Kırmanci Kürtlerinden olanlar tarafından yapılmıştır. Kirmancilerin sayısı Dersimlilerin sayısından fazlaydı. Çünkü Hoybun'un çağrısına Türk askeri Iğdır, Sipan Dağı, Van civarında ani karşılık vermiştir ve destek çok küçük bir alanda olmuştur. Türkler geçici olarak Ağrı'ya yaptıkları hücumu durdurmuşlardır. İsyancılar çok fazla sayıda olan Türk askerlerince bertaraf edilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Selim Sadak</span>

Selim Sadak, Kürt asıllı Türk politikacı. Kürt milliyetçi önderlerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Kürtleri</span> Türkiyede yaşayan Kürtler

Türkiye Kürtleri, Türkiye sınırları içinde yaşayan ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan en büyük ikinci etnik ve kültürel gruptur. Çeşitli tahminlere göre Kürtler, Türkiye nüfusunun %15 ila %20'sini oluşturmaktadırlar ve toplam sayıları 12,5 milyon ila 15 milyon arasındadır. Yoğun olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde olmakla birlikte, ülkenin çeşitli illerinde Kürtler yaşamaktadır. Bazı Kürtler tarafından bu bölgeler Kuzey Kürdistan olarak adlandırılsa da, bu adlandırma çeşitli tartışmalara sebep olmakta ve resmî olarak kabul edilmemektedir.

Rusya'daki Kürtler, Rusya'da yaşayan Kürt azınlıklar tahminen[kim?] sayıları 100.000'i geçen Rusya'daki Yezidi ve Şii Kürtler, 1940'larda Josef Stalin tarafından Ermenistan ve Karabağ'dan Rusya'nın değişik bölgelerine sürgün edilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kürt milliyetçiliği</span> siyasal ideoloji

Kürt milliyetçiliği, Kürtlerde, halk olma bilincinin kültürel ve siyasal eyleme yönlendirilmesini ifade eden kavramdır. Kürtlerin çoğunluk olduğu toprakları Kürdistan olarak tanımlayan ve bağımsız bir Kürt devleti kurulmasını savunan siyasi hareket olmakla birlikte, Kürtlerin yaşadıkları topraklarda diğer etnik gruplar ile eşit haklara sahip olmasını, Kürtçenin resmî dil ve eğitim dili olmasını savunan siyasi görüştür.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Demokrat Partisi/Kuzey</span> yasa dışı parti

Kürdistan Demokrat Partisi/Kuzey (PDK/Bakur), Türkiye'de yasa dışı siyasi partiler listesinde bulunan, Türkiye Kürtlerinin bağımsızlığını savunan Kürt milliyetçisi parti.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de yerleşim isimlerinin değiştirilmesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye'de yerleşim isimlerinin değiştirilmesi, 1913'ten günümüze Türk hükûmetlerinin Türkçe olmayan yer isimlerine karşı devam ettirdiği bir politika. Osmanlı İmparatorluğu ve sonradan Türkiye Cumhuriyeti'ndeki binlerce yer ismi bu politikayla resmî kayıtlardan silindi ve Türkleştirme çabası sonucunda daha çok kullanılan tarihsel isimler terk edilerek bilinen veya yeni düzenlenmiş Türkçe isimlerle değiştirildi. Hükûmetler bu tür isimlerin "yabancı veya bölücü" olduğu iddiasıyla isim değişikliklerini gerçekleştirdi. Değiştirilen isimler genellikle Arapça, Bulgarca, Ermenice, Gürcüce, Kürtçe, Çerkesçe, Lazca, Süryanice, Yunanca ve Zazaca dillerindeydi.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Kürtleri</span> Etnik grup

Suriye Kürtleri, Suriye'de doğmuş veya ikamet eden Kürtlerdir. Kürtler, Uluslararası Azınlık Hakları Grubu, CIA The World Factbook ve hükûmet yanlısı kaynaklara göre ülke nüfusunun %10 ila %15'ini oluşturan Suriye'deki en büyük etnik azınlıktır. Suriye Kürtleri, hükûmet tarafından rutin bir ayrımcılığa ve zorbalığa maruz kaldılar.

Kürt karşıtlığı veya Kürdofobi, Kürt diline, Kürt kültürüne ve Kürt halkına karşı duyulan nefret, ön yargı, düşmanlık, aşağılama ve benzeri duygulardan beslenen ırkçılıktır. Kürt halklarının yaşadığı Türkiye, İran, Irak ve Suriye gibi yoğunluklu olarak Kürt azınlığa ev sahipliği yapan belli başlı ülkelerin yürüttüğü yasak ve asimilasyon politikalarında ve bu politikalara bağlı olarak medyada ve günlük yaşamda Kürt karşıtlığına rastlanması şeklinde tanımlanır.

Türkiye'de Kürtlere yönelik insan hakları ihlâlleri, Türkiye'de yaşayan Kürtlere karşı işlenmiş olan insan hakkı ihlallerini incelemektedir.

Kürt kültürü, Kürtler tarafından uygulanan farklı kültürel özellikleri ifade eder. Kürt kültürü, modern Kürtleri ve toplumlarını şekillendiren eski halkların mirası niteliğindedir.

Türkiye'deki 2011–2012 Kürt protestoları, ülkedeki Kürt azınlık haklarının kısıtlanmasına karşı BDP liderliğinde Türkiye'de yapılan protestolardır. Türkiye'deki Kürtlerin uzun protesto eylemlerin sonucu olarak, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da da protestolar olmuştur. Hürriyet gazetesi, Mısır ve Tunus'ta devrimlere neden olan ve "Arap Baharı" olarak adlandırılanın kalkınmanın, Ortadoğu'nun kuzey kesimlerinde bir "Kürt Yazı"na yol açabileceğini öne sürdü. Protestocular hem İstanbul'da hem de Türkiye'nin güneydoğusunda sokaklara döküldü. Bazı gösteriler de Anadolu ve İzmir'de yapıldı.

Devrimci Doğu Kültür Ocakları, Türkiye'de ağırlıklı olarak Kürt öğrencilerin oluşturduğu bir dernekti. 1969 yılında kuruldu ve 1971 Muhtırası'ndan sonra kapatıldı.

Roger Lescot (1914–1975), Kürt dili üzerine yaptığı araştırmalarla tanınan Fransız oryantalist ve diplomattı.

Beytüşşebap İsyanı, Türkiye Cumhuriyeti'ndeki ilk Kürt isyanıydı. İsyan, Cibran aşiretinden Halid Bey Cibran tarafından yönetildi. İsyana İhsan Nuri, Yusuf Ziya Bey ve Kürt Fuad Paşa'nın bulunduğu diğer önemli komutanlar da katılmıştır. 3 Mart 1924'te halifeliğin kaldırılması, Kürt kimliğine yönelik baskıcı Türk politikaları, Kürtçenin halka açık olarak kullanılmasının ve öğretilmesinin yasaklanması ve Kürt toprak sahiplerinin ve aşiret reislerinin ülkenin batısında yeniden yerleştirilmesi isyanın başlıca nedenlerindendir. Türk ordusunun çok sayıda subayı isyancılara destek vermek için firar etti. İsyan, Ağustos 1924'te Beytüşşebap garnizonunun Türk hükûmetine karşı ayaklanmasıyla başladı. İsyan başarısız oldu ve başladıktan kısa bir süre sonra sona erdi. Yusuf Ziya Bey, 10 Ekim 1924'te tutuklandı ve bildirildiğine göre Halid Bey Cibran'ı da isyana karışmakla suçladı. Halid Bey Cibran Aralık 1924'te Erzurum'da yakalandı. Her ikisi de Bitlis'te askeri mahkemeye çıkarıldı. İsyan bastırılmış olsa da, bir başka Kürt ayaklanması, Şeyh Said İsyanı kısa bir süre sonra patlak verecekti.

<span class="mw-page-title-main">Dersim Dağ</span>

Dersim Dağ, Kürt asıllı Türk siyasetçi ve TBMM 27. dönem Halkların Demokratik Partisi Diyarbakır milletvekilidir. Seçildiğinde 22 yaşındaydı ve en genç milletvekillerinden biriydi.

Arap Kemeri, Suriye Baas hükümetinin Haseke Valiliği'nin kuzeyindeki Kürt bölgelerini Araplaştırma projesidir. Projenin temel amacı bölgenin etnik yapısını Araplar lehine çevirmek ve diğer etnik grupların, özellikle de Kürtlerin aleyhine çevirmekti. Proje Esad Gölü'nün oluşturulması ile yerlerinden edilen Arapların Kürt bölgelerine yerleştirilmesiyle arazilerin ele geçirilmesini içeriyordu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.