İçeriğe atla

Türk Silahlı Kuvvetlerinde 29 Temmuz 2011 krizi

Wikinews
Wikinews

Türk Silahlı Kuvvetlerinde 29 Temmuz 2011 krizi, TSK'da 1 Ağustos 2011 tarihinde gerçekleşecek olan Yüksek Askerî Şûra (YAŞ) öncesi Genelkurmay Başkanı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanlarının aynı gün emekliliklerini istemesi ile patlak veren kriz. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Işık Koşaner ile Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Erdal Ceylanoğlu, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Eşref Uğur Yiğit ve Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Hasan Aksay 29 Temmuz 2011 tarihinde emekliliklerini istediler.[1] Genelkurmay Başkanı olacak kişinin daha önce kuvvet komutanlığı yapmış olması gerektiği için, Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Necdet Özel Kara Kuvvetleri Komutanlığına ve Genelkurmay Başkan Vekilliği'ne getirildi.

İstifa ederlerse başbakanın istifaları reddetme ihtimali olması nedeniyle komutanların emekliliklerini istedikleri iddia edildi. Emeklilikler gerek yerli gerek yabancı basında sıklıkla "istifa" olarak aktarıldı.[2][3][4]

Emekliliklere giden süreç

Ayrıca bakınız: Balyoz darbe planı davası

Emeklilik dilekçeleri, aralarında Ege Ordu Komutanı Nusret Taşdeler'in de bulunduğu[4] 22 şüphelinin hükûmetin temellerini sarsmak amacıyla bir internet kampanyası düzenlemekle suçlanmasından birkaç saat sonra verildi.[2] Bahsi geçen olay 2003 yılında hazırlandığı iddia edilen tartışmalı Balyoz darbe planı ile ilgili davanın bir parçası idi.[2] Terfi bekleyen 17 general ve amiral Balyoz davası kapsamında tutuklandılar. Çoğunluğu Balyoz planı davası kapsamında olmak üzere 173 muvazzaf ve 77 emekli askerî personel hapse girdiler.[3] Askerler Balyoz'un bir barış zamanı savaş egzersizi senaryosu olduğunu iddia ediyorlar.[3]

Koşaner Genelkurmay Başkanı atanalı henüz bir sene olmuştu ve görev süresinin dolmasına 2 sene kalmıştı. Koşaner'in Genelkurmay Başkanı olarak atanması Balyoz davası nedeniyle hükûmet ile TSK arasındaki şiddetli gerilimlerden sonra gerçekleşmişti.[2] TSK'nın ilk tercihi olan Hasan Iğsız, Balyoz planlarında adı geçtiği için hükûmet tarafından veto edilmişti.[2]

Kuvvet komutanları ile birlikte silahlı kuvvetlerin zirvesinde olup emekliliğini istemeyen tek komutan olan ve Genelkurmay Başkanı vekili olarak atanan Orgeneral Necdet Özel, emekliliklerden önceki süreçte hükûmet yanlısı medyada anayasal düzenin savunucusu olarak olumlu bir şekilde resmedilmişti.[5]

Işık Koşaner 2016 yılında meclis komisyonuna yaptığı açıklamada “Kimseye istifa edin etmeyin dahi en ufak bir telkinim olmamıştır. Verilen kararlar kendi şahsi kararlardır. ” demiştir. Koşaner, emeklilik talebini ise general, subay ve astsubay kitlesinin yok yere hapiste olduğunu, mahkemelerin ise görevini yapmadığını iddia ederek, askerlerin haklarını korumak zorunda olduğunu öne sürmüş, YAŞ kararlarında bu askerlerin atılma kararlarına imza atmak istemediği için emekliliğini istediğini açıklamıştır.[6]

Genelkurmay Başkanının veda mesajı

Ayrıca bakınız: Işık Koşaner

Genelkurmay Başkanlığı görevinden ayrılan Orgeneral Işık Koşaner veda mesajında, 250 muvazzaf ve emekli askerî personelin tutuklanmasının evrensel hukuk kaidelerine, adalete ve vicdani değerlere uygun olarak yapılmadığını ve yetkili makamlara başvurulmasına rağmen sonuç alınamadığını iddia etti.[7] Haklarında yargı kararı olmadan tutuklu bulundurulan general ve albayların, terfi alamayarak ve hürriyetleri tahdit edilerek yargılanmadan cezalandırılmış olduklarını iddia etti.[7] Koşaner, "...Soruşturma ve uzun süreli tutuklamaların bir amacının TSK'yı sürekli gündemde tutarak, kamuoyu gözünde 'bir suç teşkilatı' olduğu izleniminin yaratılmaya çalışıldığı, bunu fırsat bilen yanlı medyanın da her türlü yalan haber, iftira ve suçlamalarla yüce ulusumuzu kendi silahlı kuvvetlerine karşı tavır almaya teşvik ettiği dikkatlerden kaçmamaktadır..." ifadelerini kullandı.[8] Genelkurmay Başkanı olarak personelinin hak ve hukukunu koruma sorumluluğunu yerine getiremediği için görevi bıraktığını açıkladı.[7]

Tepkiler ve yorumlar

Yaşananlar gerek Türkiye'de gerekse dünyada büyük yankı getirdi. 30 Temmuz günü Başbakanlıktan yapılan bir açıklamada komutanların takdirle anılacakları belirtildi.[9]

Ana muhalefet partisi CHP'nin Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, komutanların emekliliklerini istemesinin ardından tatilini yarıda keserek Ankara'ya döndü.[10]

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli yaptığı yazılı açıklamada olayı "ciddi bir devlet krizine aralanan kapı" olarak tanımlayarak, "...İktidarın, yargının AKP'lileştirilmesinden sonra, gözünü Türk Silahlı Kuvvetlerine diktiği ve bundan kaynaklanan gerilimlerin önlenemez ve yönetilemez bir aşamaya geldiği anlaşılmaktadır," yorumunu yaptı.[11]

İngiliz haftalık siyaset ve ekonomi dergisi The Economist, “Türkiye’de politikacılar ile generaller arasındaki uzun mücadele bitti gibi görünüyor” yorumunu yaptığı analizinde ordudaki istifaların [sic], “ Türkiye’nin katı laikleri için Atatürk’ün cumhuriyetinin aşağılayıcı bir sonu, onları hor görenler açısından ise demokrasi için dönülmez bir zafer” anlamına geldiğini yazdı.[12]

NATO, yaşananlarla ilgili yorum yapmaktan kaçındı.[2]

Reuters Ajansı, Cumhurbaşkanı Gül'ün 30 Temmuz'daki "(Kimse bunu) Türkiye'de herhangi bir kriz, herhangi bir problem devam ediyor gibi görmesin,"[13] yorumunu ve Başbakan Erdoğan'ın banttan yayınlanan 30 Temmuz tarihli mesajında Anayasa ile ilgili gelişmelerden bahsederken komutanlarla ilgili gelişmelere değinmemesini, Türk siyasi liderlerinin "her zamanki gibi" yaptıkları ve ortada bir kriz olduğunu inkâr ettikleri ya da sessiz kaldıkları şeklinde yorumladı.[3] Gelişmelerin hükûmet için utanç verici olmakla birlikte kendini asker ve devlet adamı Atatürk'ün laik cumhuriyetinin hamisi olarak gören TSK'ya karşı nihai bir zafer olduğunu iddia etti.[3] Reuters ayrıca Başbakan Erdoğan'ın bu gelişme ile NATO'nun ikinci büyük ordusu ve Türk siyasetinde baskın bir güç olan TSK üzerindeki kontrolünü artırma fırsatını elde ettiğini iddia etti.[3]

İngilizce yayın yapan sağ eğilimli İsrail gazetesi Jerusalem Post: "İstifalar, zirvedeki komutanların kendi kendilerini -demokratik yöntemlerle seçilmiş hükümetlere karşı- rejimin hamisi olarak atadıkları dönemin sonunun geldiğini işaret etmektedir... Ordunun saygınlığı geçtiğimiz yıllarda hızlı bir düşüş yaşadı... Ordu kılıcını Türk devletini -bazen haklı olarak- anti-demokratik rejimlerini muhafaza etmek için için demokrasiyi sömüren İslamcılardan korumakta kullanıyordu... Türk halkı laiklikten uzaklaşarak popülist tek parti yönetimini baş tacı ediyor... Son gelişmeleri sivil toplumun zaferi olarak algılayanlar, Türkiye'nin aslında tamamem demokratik bir istikamette seyretmediği gerçeği ile yüzleşebilirler," yorumunu yaptı.[14]

Kaynakça

  1. ^ TSK'da yeni dönem! 13 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ntvmsnbc.com. Erişim: 5 Ağustos 2011
  2. ^ a b c d e f Türkiye: Komutanlar toplu halde istifa ettiler 22 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC.co.uk. Erişim: 7 Ağustos 2011
  3. ^ a b c d e f Generaller istifa ettiğinde Türk liderler kriz iddialarını yalanladılar 27 Nisan 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi Uk.Reuters.com. Erişim: 7 Ağustos 2011
  4. ^ a b Hükümetle anlaşmazlık yaşayan komutanlar istifa etti 28 Nisan 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi news.xinhuanet.com. Erişim: 7 Ağustos 2011
  5. ^ Turkish PM eyes chance to pick military high command ChinaDaily Europe. Erişim: 7 Ağustos 2011
  6. ^ "Işık Koşaner neden istifa ettiğini açıkladı". Sözcü. 29 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022. 
  7. ^ a b c Koşaner'in veda mesajı 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Haberturk.com. Erişim 7 Ağustos 2011
  8. ^ Koşaner ve Kuvvet Komutanları'nın emeklilik talebi ve sonrasında neler yaşandı?[] Zaman.com.tr. Erişim: 5 Ağustos 2011
  9. ^ Başbakanlık: Takdirle anılacaklar 22 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ntvmsnbc.com. Erişim: 5 Ağustos 2011
  10. ^ Muhalefetten ilk yorumlar 26 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sabah.com.tr. Erişim 5 Ağustos 2011
  11. ^ Bahçeli'den "emeklilik" yorumu 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Haberturk.com. Erişim: 7 Ağustos 2011
  12. ^ Türk ordusunun borusu artık ötmüyor Radikal.com.tr. Erişim: 5 Ağustos 2011
  13. ^ Gül'den flaş açıklama 7 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kanalahaber.com. Erişim: 7 Ağustos 2011
  14. ^ Terra Incognita: Humbling Turkey’s military 4 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Jpost.com. Erişim: 7 Ağustos 2011

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">12 Mart Muhtırası</span> 1971 yılında III. Demirel Hükûmetini istifaya zorlayan askerî uyarı

12 Mart Muhtırası, 12 Mart 1971 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri Komuta Kademesinin; Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Faruk Gürler, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Celal Eyiceoğlu ve Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur imzasıyla Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'a bir muhtıra vererek 32. Türkiye Hükûmetini istifaya zorladığı askerî müdahaledir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Silahlı Kuvvetleri</span> Türkiye Cumhuriyetinin askerî gücü

Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), yurt dışından gelecek tehdit ve tehlikelere karşı Türk vatanını savunmakla görevli askerî kuvvettir. Görevi caydırıcılık sağlayacak şekilde askerî gücün muhafazasını ve güçlendirilmesini sağlamak, Türkiye Büyük Millet Meclisi kararıyla yurt dışında verilen görevleri yapmak ve uluslararası barışın sağlanmasına yardımcı olmaktır.

Yüksek Askerî Şûra (YAŞ), Türkiye'nin başkentinde yalnız barış zamanında görev yapmak üzere oluşturulan kurul.

<span class="mw-page-title-main">Türk Silahlı Kuvvetleri Şeref Madalyası</span>

Türk Silahlı Kuvvetleri Şeref Madalyası 1967 yılından itibaren Türk Silahlı Kuvvetleri'nin başarılı personeline verdiği madalya. Savaşın sevk ve idaresinde ve kazanılmasında önemli rol oynayanlara altın kaplama; hayatı tehlikede olan kişi ve birlikleri, kendi hayatını tehlikeye koyarak kurtaran Türk ve yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere gümüş kaplama şeref madalyası verilir.

<span class="mw-page-title-main">İrfan Özaydınlı</span> Türk asker, siyasetçi ve eski Türkiye İçişleri Bakanı

İrfan Özaydınlı, Türk asker, siyasetçi, eski Türkiye İçişleri Bakanı.

Sebahattin Işık Koşaner, Türk asker. Türk Silahlı Kuvvetlerinin 27. Genelkurmay Başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Haydar Saltık</span> Türk asker ve diplomat

Ali Haydar Saltık, Türk asker ve diplomat. Eski Türk Kara Kuvvetleri komutanı.

<span class="mw-page-title-main">Türk Kara Kuvvetleri komutanları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu maddede Türk Kara Kuvvetlerinin komutan ve kurmay başkanlarının listesi bulunmaktadır. Türk Kara Kuvvetleri, 1949 yılında kurulmuştur. İlk komutanı Orgeneral Nuri Yamut'tur. Mevcut komutanı 16 Ağustos 2023'ten beri Orgeneral Selçuk Bayraktaroğlu'dir.

Mustafa Muhittin Fisunoğlu Türk asker, iş insanı ve müzisyen. Eski Türk Kara Kuvvetleri Komutanı.

Erdal Ceylanoğlu Türk asker. Eski Türk Kara Kuvvetleri Komutanı.

<span class="mw-page-title-main">Uğur Yiğit</span> Türk asker

Eşref Uğur Yiğit Türk asker. Eski Türk Deniz Kuvvetleri Komutanı.

<span class="mw-page-title-main">Türk Silahlı Kuvvetleri genelkurmay başkanları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türk Silahlı Kuvvetleri genelkurmay başkanları listesi, Türkiye'yi yurt dışından gelecek tehdit ve tehlikelere karşı koruyan Türk Silahlı Kuvvetlerini komuta etmiş genelkurmay başkanlarının listesidir. Türk Silahlı Kuvvetlerinin ilk genelkurmay başkanı Mirliva İsmet Paşa'dır. 16 Ağustos 2023 tarihinden beri genelkurmay başkanı Orgeneral Metin Gürak'tır.

<span class="mw-page-title-main">Necdet Özel</span> 28. TSK Genelkurmay Başkanı

Necdet Özel Türk asker. Türk Silahlı Kuvvetlerinin 28. Genelkurmay Başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de askerî müdahaleler</span> Vikimedya anlam ayrımı sayfası

Türkiye'de askerî müdahaleler, Türk Silahlı Kuvvetlerinin kurumsal olarak ya da bazı subayların kendi başlarına inisiyatif alarak sivil yönetime yaptığı müdahalelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Hulusi Akar</span> Türk asker ve siyasetçi

Hulusi Akar, Türk asker ve siyasetçi. Türkiye 52. Millî Savunma Bakanı. Türk Silahlı Kuvvetlerinin 29. Genelkurmay Başkanı. 28. Dönem Kayseri Milletvekili ve TBMM Millî Savunma Komisyonu Başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Servet Yörük</span> Türk asker

Servet Yörük Türk asker. Eski Jandarma Genel Komutanı.

27 Aralık Muhtırası, 27 Aralık 1979 tarihinde Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Bülend Ulusu, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun'un imzasını taşıyan ve dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'e verilen uyarı mektubudur.

<span class="mw-page-title-main">Metin Gürak</span> 31. TSK Genelkurmay Başkanı

Metin Gürak, Türk asker ve mevcut TSK Genelkurmay Başkanıdır.

Donanma komutanları listesi, Türk Deniz Kuvvetlerine bağlı Donanma Komutanlığında komutanlık yapmış kişilerin listesidir.

Bahtiyar Ersay Türk asker. Azerbaycan Savunma Bakanı Orgeneral Zakir Hasanov'un danışmanlığını yapmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.