Târgovişte gece baskını

Târgovişte gece baskını
	Eflak Seferi
	; 19. yüzyılda Theodor Aman tarafından yapılan baskın tasviri
Tarih	17 Haziran 1462
Bölge	Târgovişte yakınları, bugünkü Romanya
Sonuç	Osmanlı zaferi Eflak yeniden Osmanlı hakimiyetine bağlandı; II. Mehmed'e suikast girişimi başarısız oldu; III. Vlad'ın kardeşi III. Radu Eflak tahtına geçti; III.Vlad Macaristan'a kaçtı ve hapsedildi;
Taraflar
Eflak Prensliği	Osmanlı İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
III. Vlad	II. Mehmed
Güçler
22.000-30.000	34.000-39.000 asker 15.000 Filibe'de toplanan kuvvet ; 15.000-20.000 Sultan Mehmed'le başkentten gelen kuvvet; 4.000 süvari (Radu'nun Kuvveti);
Kayıplar
Ordunun yarısından daha fazlası öldürüldü. 15.000-23.000 ölü 1.000 esir (Esir edilenlerin tamamı idam edildi) 6.000 asker savaş alanından kaçabildi ( III.Vlad kaçış yolunu güvene alabilmek için geri kalan askerlerini kritik noktalara dağıttı. Osmanlı ordusunun ileri akınlarıyla birlikte 6.000 askerin çoğu öldürülmüş ve dağıtılmıştır.)	Çok az (Dönemin başlıça çağdaş kaynaklarından Kritovulos Osmanlı'nın neredeyse hiç asker kaybetmediğini, daha çok ikmal hayvanlarını kaybettiğini yazar.)

Târgovişte gece baskını (Rumence: Atacul de noapte de la Târgovişte), Eflak bölgesine sefer düzenlemiş olan II. Mehmed komutasındaki Osmanlı birliklerine karşı, 17 Haziran 1462 tarihinde III. Vlad komutasındaki Eflak birlikleri tarafından Târgovişte yakınlarında düzenlenen baskındır. Daha sonra baskını önceden tahmin eden Fatih Sultan Mehmed gizlediği Yeniçerilere Hücum emri vererek baskını savuşturur, ardından Sultan Targovişte'ye yürür ve yeni Eflak Voyvoda'sı III. Radu olur.^{[not 1]}

Osmanlı seferine yol açan anlaşmazlık III. Vlad'ın II. Mehmed tarafından dayatılan cizye vergisini ödemeyi reddetmesiyle patlak verir. III. Vlad Bulgar topraklarına saldırarak 20 bin Türk ve Bulgarı kazığa oturtarak idam eder.^[] Olaylar üzerine II. Mehmed Eflak topraklarına sefer düzenler. Sefer sırasında III. Vlad, Osmanlı kampına geceleyin baskın vererek II. Mehmed'i öldürmeye çalışır. Suikast başarısız olur ve II. Mehmed Eflak başkenti Târgovişte üzerine yürür.

Arka planı

1453 yılında Konstantinopolis'in fethinden sonra II. Mehmed yeni sefer planları yapar. Anadolu'da Trabzon İmparatorluğu, doğuda Uzun Hasan önderliğindeki Akkoyunlular, Arnavutluk'ta ise İskender Bey Osmanlı hakimiyetini kabul etmeyen bölgelerin başındadır. II. Mehmed Tuna Nehri'nin kuzeyinden gelen saldırılara karşı Osmanlı topraklarını korumak için bu bölgeyi denetim altına almak istiyordu. Yaklaşan Osmanlı tehdidine karşı Papa II. Pius yeni bir haçlı seferi oluşturmaya çalışsa da başarılı olamaz. Haçlı seferi girişimlerinin başarısız olduğunu haber alan II. Mehmed derhal harekete geçerek Sırp Despotluğu'nun son bağımsız kenti Semendire'yi ele geçirir. 1460 yılında bölgede ilerleyen Osmanlı Orduları Mora Despotluğu'nu da muharebeye gerek kalmadan ele geçirir.

II. Mehmet’e kadar Osmanlı Devleti Eflak üzerinde tam anlamıyla bir hâkimiyet kurma çalışmasına girişmemiş, devlet Eflak’ın sadece kendisine tabi olmasını yeterli görmüştür. Buna rağmen devlet Eflak’ın ne çok zayıflamasına ne de güçlenmesine izin vermemiştir. Çünkü bu topraklar Osmanlı için kendisiyle Lehistan ve Macaristan arasında tampon bir bölge konumu görmüştür. Eflak voyvodalığına 1456 yılında Osmanlı sarayında yetişen ve iyi bir eğitim alan Vlad^[10], II. Mehmet tarafından tayin edilmiştir. Zeki ve cesur bir kişi olan Vlad^[11], Boğdan’lılara ve Macarlar’a karşı başarılar elde etmiştir. Vlad voyvodalığının ilk yıllarında Osmanlı’ya karşı sadakatini korumuş ve vergisini bizzat kendisi getirip teslim etmiştir.

Daha sonraki yıllarda II. Mehmet’in Trabzon seferinde olmasını fırsat bilen Vlad Macarlar’la anlaşarak Osmanlı topraklarına akınlar düzenlemiş ve pek çok kıyım yapmıştır^[12]. Vlad’ın bu ayrılıkçı tutumu İshak Paşa tarafından II. Mehmet’e bildirilmiş fakat seferde olunması nedeniyle bu sorun tam anlamıyla çözüme kavuşturulamamıştır. II. Mehmet sefer dönüşünde asi voyvodayı cezalandıracağını bildirmiştir. Fakat sefer sonrasında voyvoda Vlad’ın elçi göndererek II. Mehmet’in Trabzon seferini tebrik etmesiyle Eflak üzerine yapılmayı planlanan sefer ertelenmiştir. Buna rağmen devlet bir taraftan da Vlad’ın yerine kardeşi Radul’un getirilmesi düşünülmüştür. Radul’un Vlad yerine Eflak tahtına geçirmek için bahaneler düşünülmüş, vergisini kendisi getirmediği gibi göndermediği de bahane edilerek Katip Yunus Bey elçi olarak Vlad’a gönderilmiş ve İstanbul’a çağrılmıştır^[13]. Vlad bu haber karşısın düşmanlarının çok olduğunu ve kendisinin tahtan ayrılmasıyla Macarlar’ın tahtını ele geçireceğini bahane ederek kendisi dönene kadar tahtını koruyacak birinin gönderilmesini istemiştir. Bunun üzerine Silistre Beyi Yunus Bey ile Niğbolu Beyi Çakırbaşı Hamza Bey Eflâk’a gönderilmiştir. Vlad kendisine karşı gönderilen bu kuvvetleri Tuna nehri kenarında bir gece baskınıyla öldürtmüştür. 1461 yılı Kasım ayında II. Mehmed'e hitaben bir mektup kaleme alan III. Vlad cizyeyi ödeyecek parası bulunmadığını ve ülkeden ayrılması durumunda topraklarının Macaristan Krallığı tarafından işgal edileceğini düşündüğünü bildirir. Komşu ülke topraklarına düzenleyeceği başarılı seferlerin ardından cizyeyi ödeyebileceğini belirten III. Vlad, topraklarına yokluğunda göz kulak olması için bir Osmanlı paşasının gönderilmesi durumunda İstanbul'a gelebileceğini yazar. Bu sırada II. Mehmed, III. Vlad'ın gerçekte Macar kralı Matyas Corvinus ile ittifak halinde olduğunu öğrenir.^[14] III. Vlad ile Yergöğü kentinde buluşmak üzere Epir beyi Hamza Paşa^[15] görevlendirilir. Hamza Paşa'ya III. Vlad'ı pusuya düşürmesi ve derdest ederek İstanbul'a getirmesi talimatı da verilmiştir. Pusuyu haber alan III. Vlad kendi pususunu kurmaya çalışır. Beraberindeki birliklerle ilerleyen Hamza Paşa Yergöğü yakınlarındaki bir geçitte saldırıya uğrar ve beraberindeki tüm maiyetiyle birlikte öldürülür.^[16] Yaklaşacak Osmanlı ordusuna lojistik destek verebilecek bölgelerdeki halka karşı saldırılar düzenleyen III. Vlad, güney Eflak ve Bulgaristan topraklarına saldırarak 23 bin Müslüman Türk ve Bulgar'ı öldürür.^[17] Katliam sırasında ele geçirilen Hristiyan Bulgarlar ise öldürülmez ve Eflak topraklarında yerleşmeleri sağlanır.

Yaşanan olayları duyduğunda II. Mehmed Korint bölgesinde bir kaleyi kuşatmaktadır. Duruma derhal müdahale etmesi için Sadrazam Veli Mahmud Paşa'yı 18 bin kişilik bir orduyla Brăila'ya gönderir. III. Vlad üzerine gönderilen orduyu bozguna uğratır.^[18] Avrupa'da büyük yankı uyandıran bozgunun ardından Korint'teki kuşatmayı kaldıran II. Mehmed bizzat Eflak üzerine yürür.^[19]

Muharebe hazırlıkları

Osmanlı

Sefer kararı aldıktan sonra II. Mehmed tüm ilgililere haber salarak sefer için birliklerin toplanmasını emreder. 1462 yılı Mayıs ayında İstanbul'dan hareket eden II. Mehmed Eflak Prensliği'ni Osmanlı topraklarına katmak için yola koyulur.^[20] Muharip güçlerin sayısı konusunda çok çeşitli iddialar bulunur, Osmanlı Ordusu yeniçeriler, solaklar, sipahiler, azaplar, silahtarlar birliklerinden oluşuyordu. Seferde Osmanlılardan yana olan III. Radu^[21] da 4 bin süvariyle Osmanlı saflarında yer alır. Karadeniz üzerinden Tuna Nehri boyunca ilerleyen Osmanlı donanması da harekâta lojistik destek verir.

Eflak

III. Vlad, Osmanlı seferini öngörerek Macaristan kralı Matyas Corvinus'a yardım için başvurur.^[22] III. Vlad, Macarlar dahil olmak üzere hiçbir ülkeden yardım alamayınca seferberlik ilan ederek her yaştan erkeklerin yanı sıra kadınlar ve çocuk yaştaki gençleri silah altına alır. Eflak silahlı kuvvetlerinin gücü hakkında farklı iddialar olsa da yaklaşık olarak 30 bin seviyesinde olduğu tahmin edilmektedir. Eflak ordusunun çoğu köylülerden oluşmakta, az sayıda süvari birliği de yerel boyarlardan^[23] oluşmaktaydı. III. Vlad'ın özel muhafız birliğinde ise çeşitli uluslardan paralı askerler olduğu bilinmektedir.

Baskın

Bölgeye düzenlenen seferde Tuna Nehri boyunca ilerleyen Osmanlı birlikleri ilk olarak Vidin'de karaya çıkmaya çalışsalar da yoğun ok atışı altında püskürtülürler. Geceleyin öncü yeniçeri birlikleri büyük kayıplara rağmen karşı kıyıda tutunmayı başarır ve Osmanlı Ordusu ana kuvveti çıkartma yapar.^[24] Osmanlı Ordusunun ilerleyişi karşısında III. Vlad yakıp yıkma taktiğini kullanır, su kaynaklarını zehirleyerek kullanılmaz hale getirir. Yedi gün boyunca ilerleyen II. Mehmed ne bir insan ne bir hayvana rastlar, yiyecek ve içecek hiçbir şey bulunmaz. İlerleyiş sırasında III. Vlad vur-kaç taktiğini kullanarak ilerleyiş sırasındaki Osmanlı birliklerine saldırarak yıpratır^[25].

17 Haziran günü Târgovişte'nin güneyinde kamp yapan Osmanlı Ordusu III. Vlad'ın ani baskınına hedef olur.^[26] Vlad, Sultan Mehmed'i öldürmek için girdiği çadırın sultanın olmadığını anladığında Eflak kuvvetleri için taktiksel bir belirsizlikten doğan bir panik ortaya çıktı. Vlad'ın yanlış çadıra saldırmasının sebebi ise, Sultan Mehmed'in bir baskın ihtimaline karşın sahte bir karargah kurdurarak kaldığı yeri ustalıkla gizlemesinden kaynaklanmıştır^[27]. Vlad, yanlış çadıra saldırdığı esnada Sultan Mehmed asıl bulunduğu kamp bölgesini tahkim ettirmiş ve çadırını padişahın kişisel muhafızı olan solak birlikleriyle bir hat kurarak korumaya almıştır. Bunu gören Vlad, kuvvetlerini yeniden toplayarak Sultan'ın bulunduğu bölgeye saldırdı. Eflak kuvvetleri solaklar tarafından sağlanmış çok güçlü bir direnişle karşılaştı ve Sultan'a ulaşamadılar. Bu çatışmalar esnasında tüm Eflak kuvvetleri kampın iç hatlarına kadar girmek durumunda kaldı ve bu tam Sultan'ın istediği bir durumdu. Bunu gören Sultan Mehmed baskın ihtimaline karşın bir diğer aldığı önlem olan, ihtiyat olarak kamp bölgesinin muhtelif yerlerine sakladığı yeniçeri birliklerine hücum emri verdi ve yeniçeriler gizlendikleri yerden çıkıp Eflak kuvvetlerine yoğun bir saldırı başlattılar^[28]. Eflak kuvvetleri bu stratejik tuzak karşısında iki ateş arasında kalarak kamp merkezinde kendilerini kuşatılmış bir halde buldular. Vlad bu durum karşısında bocalamış ve hayatta kalabilen askerleriyle kamp alanından kaçmıştır. Baskının ardından kampı terk eden Eflak kuvvetlerini takip eden Mihaloğlu Ali Bey komutasındaki akıncılar ile III. Vlad'ı kovalayıp Eflak'ın başkenti Targovişte'yi Osmanlı topraklarına kattı.

Sa'de'd-in;

’’Mihaloğlı Ali Beğ dahi her mücib-i ferman’-ı vâcibü’l-iz’an dilaverân-ı şihâ b-şitâb ile ol gürühı girizân ardıb-nca revân oldı’’.

Neşri;

’’Kazıklı güç hal kaçıyor. Mihaloğlu Ali Bey kovalıyor ve erişebildiği düşman askerini kılıçtan geçiriyor.’’

Vlad kendisi takip eden akıncılardan kurtulmak ve can güvenliğini sağlamak için önce Moldovya’ya daha sonra da Macaristan’a sığınmış fakat Osmanlı Devleti ile aralarını bozmak istemeyen bu devletler Vlad’ a destek vermemişlerdir. Hatta Macar Kralı Matyas Korven Vlad’ı yakalatıp hapse attırmıştır. Osmanlı Ordusu Eflak'ın başkenti Targovişte'ye girdiğinde başkenti terk edilmiş ve kapıları ardında kadar açık bulurlar. Ordu şehre girince şehrin içinde kazığa geçirilmiş yaklaşık 20 bin Müslüman Türk ve Bulgarla karşılaşır. Burada ayrıca Osmanlı elçisi Hamza Paşa'nın cesediyle de karşılaşılır.^[29]^[30] II. Mehmed gecelemek için kamp kurdurduktan sonra hendek kazdırarak kampı tahkim eder. Akkerman Kalesini almaya çalışan III. Vlad'ın kuzeni Boğdan prensi III. Ştefan başarısız olacak Osmanlı birlikleri 29 Haziran günü Brăila'yı yakıp yıkacaktır.

Sonrası

Osmanlıların maddi desteğini alan III. Radu Eflaklıları cizye ödeyerek Osmanlı hükümdarlığını kabul etmeye ikna edince III. Vlad ülkeden kaçarak Transilvanya'ya (Erdel) sığınmak zorunda kalacak ve bu dönemde Macar kral Corvinus tarafından 12 yıl boyunca esir tutulacaktır.^[31] 1474 yılında serbest kalan III. Vlad Osmanlı topraklarına saldırarak Eflak egemenliğini genişletir. Bu dönemde Moldova prensi III. Ştefan 1475 yılındaki Racova Muharebesi ile Osmanlılara karşı zafer kazanmıştır. İki kuzen güçlerini birleştirerek Eflak topraklarına hakim olur ve Eflak prensliğine yeniden III. Vlad gelir. Ancak başarı uzun süreli olmayacak, III. Vlad 1476 yılı Aralık ayında Bükreş yakınlarında Balteni'de emrindeki 300 askeri ile Mihaloğlu Ali Bey emrindeki akıncılar tarafından yakalanıp öldürülür.

Geleneği

Fransız yazar Victor Hugo La Légende des siècles adlı şiirinde baskından bahseder.
Bram Stoker'dan Dracula adlı film Eflak bölgesinin 1462 yılındaki Osmanlı işgali sırasındaki baskın sahnesiyle açılır.

Dipnotlar

^ Tarihçi Enverî'ye göre baskın gün batımından üç saat sonra başlamış, sabaha karşı dört sularında sona ermiştir, Florescu s.145

Kaynakça

^ Florescu, McNally. Dracula. s. 141.
^ Necdet Öztürk (2014). Oruç Bey Tarihi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları. ss. 103-104.
^ Akyol, İbrahim; Eliaçık, Muhittin. Fatih Sultan Mehmed Dönemi Kültür ve Edebiyat. s. 42.
^ Aşıkpaşaoğlu, a.g.e., s. 138
^ Jorga, a.g.e., C. II, s. 329-330
^ Hoca Saadettin (1280). Tacû’t-Tevarih. I. İstanbul. s. 485-487.
^ Tursun Beğ (1977). Târîh-i Ebü’l-Feth. İstanbul: (haz: Mertol Tulum) Baha Matbaası. ss. 110-111.
^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2024.
^ Kritovoulos. History of Mehmed. ss. 84-88. II. Mehmed’in daha sonraki dönemlerde Rumlara lütufları için bkz. İnalcık, Halil (1998). "Essays in Ottoman History". The Status of the Greek Orthodox Patriarck. İstanbul. ss. 204-206.
^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı Vlad’a aynı zamanda Kazıklı Voyvoda demektedir. Bkz. Uzunçarşılı, a.g.e., C. II, s. 73
^ Selahattin Tansel; Fatih Sultan Mehmet’in Siyasi ve Askeri Faaliyetleri, MEB Yay., İstanbul 1995, s. 161.
^ Uzunçarşılı, a.g.e., C. II, s.74-75.
^ Neşri, a.g.e., C. II, s. 163. ; Tansel,a.g.e., s. 163-164.
^ Florescu s.131 gizli yazışmalar ele geçirilir
^ Florescu s.131, Sarayın şahincibaşıcısı da olmuştur
^ III. Vlad, Macar kralı Corvinus'a yazdığı 2 Şubat 1462 tarihli mektupta Hamza Paşa'nın yakalandığını yazar
^ Bu seferini de 11 Şubat 1462 tarihli mektubunda anlatır
^ Florescu s.135, verilen emir gereği Brâila'yı ele geçiren Mahmud Paşa Eflak topraklarının içerisine girer ve görev tanımını aşarak yağmalama harekâtına başlar. III. Vlad Osmanlı birliklerinin gerisine sarkarak Osmanlı Ordusunu bozguna uğratır, ordudan geriye 8 bin kişinin kaldığı belirtilmektedir
^ Florescu, s.136
^ Toplam asker sayısıın 150 bin olduğu iddia edilir
^ II. Vlad'ın oğlu ve III. Vlad'ın kardeşidir, Osmanlı kaynaklarında Radu Bey olarak da geçer
^ Hatta III. Vlad'ın Ortodoksluktan Katolikliğe geçmeyi önerdiği bile söylenir
^ Feodal dönemde Bulgarlar, Ruslar, Eflaklar ve Moldovalılar arasında yaygın olan ve yeri prensten sonra gelen unvan
^ Florescu, s.143
^ Chalkokondyles, 9.104; translated by Kaldellis, The Histories, vol. 2 p. 393
^ İddialara göre Türkçeyi çok iyi konuşan III. Vlad kıyafet değiştirerek Türk kılığına girerek kampın içine sızar ve II. Mehmed'in otağının bulunduğu yeri öğrenir
^ 1Solak-Zade Mehmet Hemdemi Çelebi; Solak-Zade Tarihi, Haz. Vahid Çabuk, C.I, KTB Yay. Ankara 1989, s.305.
^ Neşri, a.g.e. s. 164 ; Uzunçarşılı, a.g.e., C. II, s. 76.
^ Rütbesi uyarınca daha yüksek bir yerde kazığa oturtulduğu iddia edilir
^ Gördüklerine inanamayan II. Mehmed'in vatanını bu seviyede savunan bir kişinin topraklarının alınamayacağını söylediği rivayet edilir Florescu, s.148
^ Corvinus, diplomasi gereğince Vlad ile arasındaki yazışmaların sahte olduğunu iddia ederek Osmanlılara şirin görünmeye çalışır

Konuyla ilgili yazılan eserler

Florescu, R. Radu; McNally, T. Raymond, Dracula: Prince of many faces - His life and his times, Little, Brown and Company, Boston, MA, 1989 ISBN 978-0-316-28656-5
Prof. Dr. Necdet Öztürk, Düstûrnâme-i Enverî ISBN 9757321974