Tuzluca

Tuzluca
Tuzluca
İlçe
	; Türkiye'de yeri
	; İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Iğdır
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Salih Çiğdem
• Belediye başkanı	Cemal Kurnaz (CHP)
Yüzölçümü
• Toplam	1.254 km²
Rakım	870 m
Nüfus (2018)
• Toplam	24.560
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	76900
İl alan kodu	0476
İl plaka kodu	76
	Resmî site; http://www.tuzluca.bel.tr/

Tuzluca (Kürtçe: Qulp), Iğdır ilinin bir ilçesidir. 1992'de Iğdır'ın Kars'tan ayrılarak il olmasından önce bu ilçe Kars'a bağlıydı.

Genel Bilgiler

Eski adı Kulp'tur. Tuzluca, ilin batısında yer almaktadır. Yeryüzü şekilleri bakımında dağlar çoğunluktadır. İlçeye bağlı 81 köy bulunmaktadır.

Türkiye'ye İran, Azerbaycan ve Ermenistan'a bağlanan kara yolu Tuzluca'dan geçer. Yaklaşık 1,254 km²'lik bir alana sahip ilçe, Iğdır ili topraklarının (3,539 km²) yaklaşık %35,4'ünü oluşturmaktadır. Bilinen ilk ismi Kulp olan daha sonradan Tuzluca'ya ismini veren, kaya tuzu madenleridir. Tuz mağaraları 35 dönümlük bir araziyi kaplamaktadır. Bu maddenin yıllarca işlenmesinden sonra oluşan tuz mağaralarında astım hastalarına hizmet veren şifa merkezi mevcuttur. İspanyol elçisi Ruy González de Clavijo, burayı seyahatnamesinde şöyle anlatmaktadır:

“	Mayıs 1404'te tekrar Aras Nehri kıyısında ilerlemeye devam ettik. Yol bozuk ve birçok yeri dimdik idi. Ertesi gün yine bir köyde kaldık. Burada dağın tepesine kurulmuş bir kale vardı. Dağ, taş tuz kayalarıyla kaplıydı. Civar köylerden gelenler buradan tuz alıp yemeklerinde kullanıyorlarmış.^[1]	„

Nüfus yapısı

Tuzluca ilçesine bağlı 81 köy yerleşmesi bulunmaktadır. İlçe, göç veren bir konumdadır. Yaz aylarında il dışına giden Tuzlucalılar yayla tatili için gelirler.

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
Tuzluca ilçesi (Bayazıt)
1927^[2]	10.527	1.114	9.413
Tuzluca ilçesi (Kars)
1935^[3]	12.860	1.258	11.602
1940^[4]	15.619	2.366	13.253
1945^[5]	18.053	2.577	15.476
1950^[6]	18.162	1.974	16.188
1955^[7]	21.726	2.434	19.292
1960^[8]	24.137	2.287	21.850
1965^[9]	26.783	3.234	23.549
1970^[10]	30.176	4.270	25.906
1975^[11]	32.757	5.209	27.548
1980^[12]	33.297	6.911	26.386
1985^[13]	34.241	8.104	26.137
1990^[14]	28.886	7.698	21.188
Tuzluca ilçesi (Iğdır)
2000^[15]	25.954	8.827	17.127
2007^[16]	25.682	11.239	14.443
2008^[17]	25.739	9.790	15.949
2009^[18]	25.042	9.203	15.839
2010^[19]	24.996	8.959	16.037
2011^[20]	24.769	8.993	15.776
2012^[21]	24.648	9.177	15.471
2013^[22]	24.393	9.175	15.218
2014^[23]	24.174	9.586	14.588
2015^[24]	23.550	9.782	13.768
2016^[24]	23.402	10.098	13.304
2017^[24]	23.206	9.922	13.284
2018^[24]	24.560	9.764	14.796
2019^[24]	23.937	9.316	14.621
2020^[24]	23.750	9.472	14.278
2021^[24]	23.538	9.575	13.963

Göç Sorunu ve tarih

Uzun yıllar Rus ve kısa süreliğine Ermeni egemenliği altında kalan bu ilçe, 1920 yılında tekrar ana vatana katılmıştır. Yörenin nüfusu ile ilgili ilk bilgiler Rus işgali döneminde yapılan (1908) sayımlardan edinilen bilgilerdir. Bu sayımda Tuzluca ilçesinde sadece erkek nüfus sayılmış ve ilçedeki erkek nüfus sayısı 25.520 kişiden oluşmaktaydı. Bu sayı kadar da kadın nüfusunun olduğu düşünüldüğünde yörenin bu yıllarda ne kadar canlı ve kalabalık olduğu kanısına varılabilir. Sonraki yıllarda cumhuriyet dönemiyle birlikte 1927 yılında yapılan nüfus sayımında nüfusunun 10.527 kadara indiğini görülür. Bu dönemde nüfusun azalmasında Ermeni çetelerinin yörede yaptığı katliamın etkisi vardır. Örneğin 2 Temmuz 1920'de Ermeni çeteleri Tuzluca ahalisinden 300 kişiyi seçerek katletmişlerdi. Kâzım Karabekir, 8 Temmuz 1919 tarihli telgrafla Hasankale'de bulunan Erzurum İngiliz Kaymakamı Rowlinson'a köyde Ermenilerin Müslümanlara karşı yaptığı katliamı bildirmiştir.^[25] Bu yıllardan sonra insanlar toparlamış, hızlı bir gelişme sağlanmış ve nitekim 1950, 1960 ve 1970 yıllarında Tuzluca ilçe merkezinden başka Aliköse, Gaziler, Güzeldere, Güllüce, İnce, Üçkaya gibi köy merkezleri oluşmuş, bu merkez köyler etrafındaki köyler için birer ekonomik, ticaret, sağlık ve eğitim merkezleri olmuşlardır. Yine bu dönemde Iğdır'da, Tuzluca'da satılan eşyaların çoğunluğunu bu köylerde de bulmak mümkündü. 1960 yılında 24.137 kişi olan yöre nüfusu 1980 yılında 33,297 kişiye çıkmış ve çeşitli sebeplerden dolayı 2000 yılında 25.954 kişiye inmiştir. Ve nüfus sürekli bir azalma içerisindedir.

Ekonomik durum

Ekonomi, tarımdan çok hayvancılık, madencilik ve yaylacılığa dayanmaktadır. Tuzluca'da Iğdır'ın meşhur kayısısı ile beraber değişik meyve ve sebzelerin tarımı yapılır. Tuzluca'nın güneyinde Ağrı ili ile arasında sınır oluşturan dağlık kuşak üzerinde Aslanlı, Kırahtin, Hıdık, Güllük, Yassıbulak, Kızılziyaret, Guh (Çıngıl), Davul, Mirgemir, Barbaro, Sinek yaylası gibi birçok yayla bulunmaktadır. Bütün bu yaylalar yaz mevsimi boyunca yeşil çayırlıkların bulunduğu geniş otlaklardan oluşmaktadır. Açık berrak havası ve su kaynaklarının fazla olduğu bu alanlar hayvancılık faaliyetleri için çok cazip imkânlar sunmaktadır.

İlçenin Hayvan Varlığı (2004)
Küçükbaş Hayvan	98,538
Kümes Hayvanı	24,542
Büyükbaş Hayvan	15,527
Arı Kovanı	4,997

Tuğla Fabrikası ve bölgenin bütün tuz ihtiyacını karşılayan Tuz Dağı burada bulunmaktadır.

İlçe Arazisinin Kullanımı (2004)
Çayır/Mera	%35
Tarıma Elverişsiz Alan	%34
Tarıma Elverişli Alan	%31

Yönetim

Belediye başkanlığı

Seçildiği yıl	Belediye başkanları
2024	Cemal Kurnaz (CHP)
2019^[26]	Ahmet Sait Sadrettin Türkan (SP)
2014^[27]	Mehmet Gültekin (BDP)
2009	Ahmet Sait Sadrettin Türkan (AKP)
2004	İsmet Yüce (AKP)
1999	İsmet Yüce (FP)
1994	Abbas Ada (DYP)
1989	Mehmet Emin Türkan (SHP)
1984	Abbas Ada (BĞMSZ)
1977	Mitat Gültekin (AP)
1973	Mehmet Emin Türkan (BĞMSZ)
1968	Abbas Tarak (CGP)
1963	Kahraman Gültekin (BĞMSZ)
1955	Ferit Güryücel (BĞMSZ)
1950	Hüseyin Bayram (CHP)

Genel seçimler

Yıl	Parti	Oy Oranı
1961	AP	%55
1965	AP	%51
1969	AP	%68
1973	CHP	%40
1977	CHP	%49
1983	ANAP	%38
1987	ANAP	%41
1991	DYP	%31
1995	DYP	%41
1999	HADEP	%26
2002	DEHAP	%34
2007	Bağımsız (lar)	%35
2011	Bağımsız (lar)	%35
Haziran 2015	HDP	%64
Kasım 2015	HDP	%57

Ulaşım

Tuzluca ilçesinin bulunduğu alan, ulaşım sistemi açısından çok önemli bir konuma sahiptir. Türkiye'nin üç ülkeye birden ortak sınırı olan Iğdır ilinin diğer il ve bölgelere kara yolu bağlantısı Tuzluca üzerinden geçmektedir. Bunun yanında Kars ilini Ağrı iline bağlayan en kısa kara yolu bağlantısı ve yine Kars üzerinden, Karadeniz limanları (Hopa, Trabzon) ile İran'a, Azerbaycan'a olan kara yolu bağlantısı buradan geçmektedir.

Yerel yönetim

Eylül 2016'da "PKK-KCK'ya yardım ve destek verdiği gerekçesiyle 13 Ekim 2015'te tutuklanan belediye başkanı Mehmet Gültekin' in yerine 1 Eylül 2016 tarihinde yürürlüğe giren 674 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca kaymakam İbrahim Civelek atandı.^[28] 2019 yerel seçiminde yerini yeni seçilen belediye başkanına devretti.^[29]

Kaynakça

^ Ruy González de Clavijo (2007). Timur Devrinde Kadis'ten Semerkand'a Seyahat, Çeviren: Ömer Rıza Doğrul, Kesit Yayınları, İstanbul. ISBN 994432124-9
^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Tuzluca Nüfusu - Iğdır". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Iğdır Tuzluca Nüfusu". nufusune.com.
^ Çetinkaya, Nihat (1996). Iğdır Tarihi (Tarih, Yer Adları Ve Bazı Oymaklar Üzerine). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. s. 112.
^ "2019 Iğdır Tuzluca Yerel Seçim Sonuçları". Sözcü. 6 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021.
^ "Seçim 2014 Iğdır Tuzluca Yerel Seçim Sonuçları". Habertürk. 13 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021.
^ "28 belediyeye kayyum atandı" 12 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Birgün. 11 Eylül 2016. En son 11 Eylül 2016 tarihinde erişildi.
^ Şafak, Yeni (31 Ocak 2021). "Iğdır Tuzluca Seçim Sonuçları – Tuzluca Yerel Seçim Sonuçları". Yeni Şafak. 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021.