İçeriğe atla

Tuzla (coğrafya)

Tamil Nadu, Güney Hindistan Tuzlaları
İnka tuz tavaları, Maras, Peru

Tuzla, güneşten yararlanarak deniz ve göl sularından tuz elde etmek amacıyla kurulan birbirine bağlı veya bağımsız havuzların bulunduğu alandır.[1] Bu sistemin tamamına ve her bir havuza tuzla denir.[2] İnsan beslenmesinde ve kimya sanayinde önemli olan tuz, deniz, göl ve yeraltı sularında eriyik halinde, yer altında kaya tuzu olarak bulunur.

Deniz suyu veya tuzlu göl suları havuzlara kanallar veya pompalar yardımı ile alınır. Kapalı buharlaştırma havuzunda güneş ışınları yardımıyla su buharlaşır, geride tuz çökeltileri kalır. Bu metodun uygulanması için bölgenin iklimi uygun olmalıdır. Çamaltı Tuzlası'nda havuzlarda 9 ay bekletilen deniz suyunun yabancı cisimleri çökertilir. Deniz suyunu tuzluluğu %0,35 iken süre sonunda % 26,5' ulaşır. Su sonra kristalize havuzlarına alınır. Burada suyun rengi Halobacterium kırmızı bakterilerinden dolayı maviden kırmızıya döner. Koyu renk ısınmayı ve buharlaşmayı artırır, tuzluluk %99'a ulaşır ve hasat yapılır.[1]

Tuz Gölü'nde tuzluluk çok yüksek olduğundan tuz temini daha kolaydır. Bazı göllerde potas, sodyum sülfat gibi diğer tuzlardan dolayı tuzluluk oluşabilir. Bu göllerden (Burdur Gölü, İznik Gölü gibi) tuz üretimi imkânsızdır.[3]

Kaynakça

  1. ^ a b TIRAŞ, Doç. Dr. Mehmet. "ÇAMALTI TUZLASI". Doğu Coğrafya Dergisi. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2019. 
  2. ^ İZBIRAK, Reşat (1992). Coğrafya Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. s. 319. ISBN 975-11-0665-6. 
  3. ^ KODAY, Yrd. Doç. Dr Saliha. "Tuz Gölü Tuzları" (PDF). marmara.edu.tr. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tuz</span>

Basit bir kimyasal bileşik olan sodyum klorür (NaCl), diğer adıyla yemek tuzu, yüzyıllardan beri insanlar için büyük bir önemi olan bir gıda maddesidir. Tuzun önemini artıran en büyük özelliği de tarih öncesi zamanlarda besin maddelerini uzun süre saklamak için tuzu koruyucu madde olarak kullanmalarından gelmektedir. Eski zamanlarda et ve balık gibi besinler tuzun içinde kurutulup saklanarak bunların bozulması engellenmiştir. Tuz insan dahil tüm canlıların besin kaynaklarındandır ve ticari bakımdan da önemli bir maddedir. Dünyanın her yerinde rastlanabilen sofra tuzu tarih boyunca önemli bir ihtiyaç ve ticaret maddesi olmuştur.

Hidrografya veya hidrografi, yeraltı ve yer üstü sularının oluşum ve dağılımlarını araştıran ve insan yaşamı üzerine etkilerini inceleyen bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tuz Gölü</span> Türkiyenin İç Anadolu Bölgesinde Ankara, Konya ve Aksaray illerinin sınırının kesiştiği yerde yer alan tuz gölü

Tuz Gölü, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde Ankara, Konya ve Aksaray illerinin sınırının kesiştiği yerde yer alan tuz gölüdür. Türkiye'nin tuz ihtiyacının %40'ı bu gölden sağlanır. Tuz Gölü'nde tuz, meteorolojik suların yer altına süzülerek daha önce oluşmuş tuz domlarını eritmesi ve tektonik hatlar boyunca yüzeye taşımasıyla oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Lut Gölü</span> Dünyadaki en tuzlu üçüncü göl

Lut Gölü ya da Ölü Deniz (İbranice: יָם הַמֶּלַח,

<span class="mw-page-title-main">Kara Boğaz Göl</span>

Kara Boğaz Göl Türkmenistan'ın kuzeybatısında ve Hazar Denizi'nin doğusunda yer alan 18.000 km^2 yüzölçümüne sahip sığ bir lagün ve körfezdir. Dünya üzerindeki en tuzlu su kütlelerinden biridir. Gölün su yüzeyi, Hazar Denizi'nden birkaç metreden birkaç santimetreye kadar değişen seviyelerde daha alçaktır ve bu nedenle Hazar Denizi'nden bu göle sürekli su akışı olmuştur. Tuzluluk oranı yapılan ölçümlere göre 270-300 g/l seviyelerindedir ve doğal olarak göl bünyesinde çeşitli evaporitler oluşmaktadır. Bu tuz kayaçları 1920'lerden bu yana ticari amaçlarla kullanılmaktadır. 1980 yılında Hazar Denizi'nin su seviyesinin düşümünü azaltmak adına bu lagün üzerine baraj kurulmuştur, zira 1977 yılındaki su seviyesi Hazar Denizi'nin son 400 yıllık tarihindeki en düşük su seviyesi olmuştu. Bu insan müdahalesine yanıt olarak, lagün 1983 Kasım'ında tamamen kurumuştur. 1992'de baraj yıkıldı ve yılda 1.7 metrelik bir su miktarıyla lagün yeniden suyla dolduruldu. Lagünün su seviyesi yıllık ve mevsimlik olarak Hazar Denizi'ne benzeyen değişim, dalgalanma gösterir. Lagünün çevresi sert bir karasal iklim etkisiyle yarı çöl özelliği gösterir. Lagünün hidrojeolojik ve hidrokimyasal rejimi Hazar Denizi'nden akan sularla belirlenir ve bu suyun akış miktarıyla lagünün suyunun özellikleri kontrol edilir.

<span class="mw-page-title-main">Urmiye Gölü</span> İranın kuzeybatısındaki tektonik oluşumlu tuz gölü

Urmiye Gölü, İran'ın kuzeybatısında, Batı Azerbaycan Eyaleti ile Doğu Azerbaycan Eyaleti arasında bulunan tektonik oluşumlu tuz gölü.

Çamaltı Tuzlası, İzmir'in Çiğli ilçesinde bulunan bir tuzladır. Gediz Deltası'nda 58 km²'lik alanıyla Türkiye'nin en büyüğüdür. Evliya Çelebi'nin Seyahatnâme adlı eserinde tuzladan "Tuzla-i Melemeniye" olarak bahsedilir. 1863'te İtalyanlar tarafından inşa edilen havuzlar ve tesisler ile tuzlada üretim başlamıştır. 1952'de genişletme çalışmaları yapılmıştır. Çamaltı Tuzlası, 2003 yılı itibarıyla 514.085 ton tuz üretimiyle ülke üretiminin %25'ini karşılamaktadır. TEKEL'in işlettiği tuzla, 2009'da yirmi iki yıllığına özelleştirilmiştir. Ayrıca 205 kuş türünü içinde barındıran İzmir Kuş Cenneti ve Homa Dalyanı da Çamaltı Tuzlası içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Deniz suyu</span>

Deniz suyu, denizlerde ve okyanuslarda bulunan su. Dünyadaki bütün okyanuslardaki ortalama tuzluluk yaklaşık %3.5'tur. Bu oran, her bir kilogram (ya da litre) deniz suyuda yaklaşık 35 gram çözünmüş tuz (çoğunluğu sodyum klorür iyonları olan Na+ ve Cl-) içeriğini belirtir. Deniz suyunun ortalama yoğunluğu su yüzeyinde 1.025 g/ml (1025 kg/m³)'dir. İçeriğindeki tuz taneciklerinin kütlesinden dolayı deniz suyunun yoğunluğu tatlı/saf suyun yoğunluğundan fazladır; (4oC sıcaklıkta 1.000 g/ml). Deniz suyunun donma noktası tuzluluktaki artışla orantılı düşer; %3.5 tuzluluk derecesinde yaklaşık -2oC'dir.

<span class="mw-page-title-main">Tuz gölü</span> Yüksek tuz konsantrasyonuna sahip karayla çevrili su kütlesi

Tuz gölü, deniz suyu gövdesinin kara ile çevrilmesi sonucu oluşmuş tuz oranı yüksek göllerin yaygın adıdır. Tuz gölleri yoğun bir tuz kütlesine sahiptirler. Diğer mineraller de önemli derecede pek çok gölden daha yüksektir. Tuzun her bir litresinde en az 3000 miligram olarak sıklıkla tanımlanır. Pek çok durumda deniz suyundan daha fazla tuz konsantrasyonuna sahiptir.

Abdal Deresi, Samsun yöresindeki Akkuş Yaylalarından doğar ve kuzeybatı yönünde akar. Yeşilırmakın batısı Karaboğaz Gölü'nün doğundan Karadeniz'e dökülen dere 137 km uzunluğundadır. Kaynağını aldığı yer Asarcık ilçesi güneyinde 1000 m rakıma sahip alanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Acı su</span>

Acı su, suyun tuzluluk oranının, tatlı suya nazaran biraz daha tuzlu olması; ancak deniz suyu kadar tuzlu olmaması halidir. Böyle bir durum nehir ağızları, haliçler gibi tatlı suyun, tuzlu su ile birleştiği yerlerde veya hafif tuzlu fosil akiferlerde oluşabilir. Ayrıca insanların faaliyetleri de acı su üretimine neden olabilir. Tatlı su karides yetiştiriciliği için acı su havuzları yapımı veya belirli bazı sivil mühendislik projeleri için su baskınlarına karşı sahillerde açılan hendekler buna örnek olarak verilebilir. Acı su aynı zamanda tuzluluğun, güç değişim derecesi işleminin başlıca atık ürünüdür. Acı su uygun bir yönetim olmadan, çoğu karasal bitki türlerinin büyümesine düşman olduğu için çevreye zarar vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Akvaristlik</span>

Akvaristlik veya akvaryum hobisi, evde veya işyerinde bulunan bir akvaryumda ya da bahçede bulunan bir havuzda veya gölette balık yetiştiriciliği yapılmasına, akvaryum düzenlenmesine odaklı günümüzde popüler bir hobidir. Akvaristlik hobisini yapan kişiye akvarist adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">Bolluk Gölü</span> Konyada tuzlu göl

Bolluk Gölü, Konya ilinde Tuz gölünün batısında yer alan tektonik oluşumlu göldür. Alanı 11.50 km2, denizden yüksekliği 950 m'dir. Suyunda bol miktarda sodyum sülfat bulunduğundan suları tuzludur. Göl Tuz Gölü'nün uydu gölü sayılarak, ekolojik alanı içinde kabul edilir. Çevre nesli tehlikede olan bazı endemik türleri barındırdığı için ÖDA kabul edilir. Alanda tuzcul bozkırlar, sulak çayırlar, nesli tehlikede olan bitkilerden Saponaria halophila, Silene salsuginea yaygındır. Alanda kuluçkaya yatan kuş türleri şunlardır: ince gagalı martı, Akdeniz martısı, gülen sumru. Ayrıca; büyük cılıbıt, kaşıkcı, uzunbacak, kılıçgaga alanda görülen diğer kuş türleridir. Flamingolar büyük gruplar oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Salamura havuzu</span> okyanus havzasında geniş tuzlu su alanı

Deniz tabanında oluşmuş olan geniş salamura birikintilerine salamura havuzu adı verilir. Bu havuzlardaki tuzluluk oranı kendilerini çevreleyen okyanus suyundan üç ila beş kat arası daha fazladır. Okyanus derinlerindeki salamura havuzlarının bulundurduğu tuzun kaynağı yer kabuğundaki tuz çökeltilerinin suda çözülmesidir. Salamura havuzları genelde etrafında yaşayan kemosentetik hayvanlara enerji sağlayan yüksek miktarlar da metan da içerir. Çoğunlukla bu canlılar olağanüstü çevre koşullarında yaşayabilen organizmalardır. Salamura havuzları ayrıca Antartik Sahanlığı'nda, deniz buzu oluşurken dışarı itilen tuzlu suyun etkisiyle de ortaya çıkmaktadırlar. Okyanus dibindeki ve Antarktika'daki salamura havuzlar deniz canlıları için zehirli olabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Pembe Göl</span>

Pembe Göl, Batı Avustralya'nın Goldfields Esperance bölgesinde bulunan bir tuz gölüdür. Esperance'in batısında 3 kilometre kadar uzanır ve doğuda güney sahil karayolu ile sınırlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Okyanus enerjisi</span>

Okyanus enerjisi, denizlerde oluşan dalgalardan, gelgit olaylarından veya deniz rüzgarlarından faydalanarak üretilen enerjidir.

<span class="mw-page-title-main">Gediz Deltası</span> İzmir, Türkiyede bir delta

Gediz Deltası, Gediz Nehri'nin İzmir'in Çiğli, Menemen ve Foça ilçeleri sınırlarında, İzmir Körfezi'nin doğusundan Ege Denizi'ne döküldüğü yerde oluşturduğu deltadır. Pek çok kuş türüne ev sahipliği yapan delta, Ramsar alanı, Önemli Kuş Alanı ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olarak koruma altına alınmıştır. Alanda yoğun tarım ve hayvancılık faaliyeetleri yapılmakta, sanayi tesisleri, kentsel ve kırsal yerleşimler bulunmaktadır. Gediz Deltası ayrıca farklı statülerde doğal ve tarihi sit alanlarına sahiptir. Alandaki en önemli tehditler yapılaşma baskısı, avcılık, kirlilik ve kuraklıktır.

<span class="mw-page-title-main">Çamur banyosu</span> ayrıca bel ağrısı ve ayak mantarına alternatif çözüm olarak kullanılır

Çamur banyosu, çeşitli mineralleri barındıran çamurun vücuda sürülmesi, etki gösterecek süre kadar beklenilmesi ve sonunda soğuk su ile duş alınması şeklinde uygulanan bakım kürüdür.

<span class="mw-page-title-main">Halofil</span> Yüksek tuz konsantrasyonlarında yaşayan organizmalar

Halofiller, yüksek tuz konsantrasyonlarında gelişen ekstremofil organizmalardır. Halofil adı, Yunanca "tuz seven" kelimesinden gelmektedir. Çoğu halofil Arkea aleminde sınıflandırılırken; bakteriyel olan halofiller de vardır. Bir alg türü olan Dunaliella salina ile Wallemia ichthyophaga mantar türü gibi bazı ökaryot halofiller de bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tuzla (tuz üretimi)</span>

Tuzla, deniz suyundan veya diğer tuzlu sulardan tuz çıkarmak için tasarlanmış sığ bir yapay tuz tavasıdır. Tuzlalar sığ ve büyüktür çünkü bu şekilde güneş ışığının deniz suyuna ulaşması daha kolay olmaktadır. Doğal tuz tavaları da suyun buharlaşması ve geride tuz bırakmasıyla oluşan jeolojik oluşumlardır. Bahamalar'daki Büyük Inagua'da veya Mogadişu'nun birkaç kilometre güneyindeki Jasiira'da bulunan, deniz suyunun tutulduğu ve güneşte buharlaşmaya bırakıldığı göletler gibi tuzlalar, doğal hâllerinden çok az farklıdır.