İçeriğe atla

Tuya Kalesi

Koordinatlar: 41°30′54″K 42°47′07″D / 41.51500°K 42.78528°D / 41.51500; 42.78528
Tuya Kalesi
Harita
Genel bilgiler
TürKale
KonumYurtbekler, Posof
Koordinatlar41°30′54″K 42°47′07″D / 41.51500°K 42.78528°D / 41.51500; 42.78528
TamamlanmaOrta Çağ
Yükseklik
MimariGürcü mimarisi
Teknik ayrıntılar
MalzemeTaş, kireç harcı

Tuya Kalesi (Gürcüce: ტუიას ციხე), tarihsel Samtshe bölgesinin Türkiye'de kalan bölümünde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Caki olan Yurtbekler köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir.[1][2]

Tarihçe

Tuya Kalesi, bugün Yurtbekler adını taşıyan Caki köyünün 1 kilometre güneybatısında bulunmaktadır. Caki köyünün yer aldığı Samtshe ise, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde üç ayrı köy olarak kaydedilmiş olan Caki köyünün nüfusu Gürcülerden oluşuyordu.[3][4][5] Tuya Kalesi'nin de bu dönemden kaldığı anlaşılmaktadır. Nitekim arkeolog Sami Patacı Tuya Kalesi'nin Orta Çağ'da inşa edildiğini belirtmiştir. Kale, 2014 yılında birinci derece arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir.[1] Kalenin adı, Yunancadan Gürcüceye girmiş olan mazı anlamındaki "tuya" (ტუია) kelimesinden geliyor olabilir.[6]

Mimari

Tuya Kalesi, bu bölgede bulunan Caki Kalesi’den daha küçük bir yapıdır. İki kalenin de bölgenin güvenliğini sağlama ve gözetleme işlevine sahip olduğu tahmin edilmektedir. Doğu kanadındaki daralmaya rağmen dikdörtgen planlı (16,6x13,9 m) olarak değerlendirilen Tuya Kalesi, küçük ve orta boyutlu taşlarla kireç harcı kullanılarak inşa edilmiştir. Kalenin duvarları genel olarak toprak seviyesine kadar yıkılmıştır. Bununla birlikte güneydoğu duvarının yüksekliği 2,5 metreyi bulur. Ancak kuzey yöndeki duvarların bir kısmı toprak altında kalmıştır.[7]

Kaynakça

  1. ^ a b Sami Patacı, Ardahan Kale ve Kuleleri, Ardahan, 2016, s. 87. 25 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-605-030-254-7
  2. ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 74. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
  3. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 455-456". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024. 
  4. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 312-313, 317". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024. 
  5. ^ "" 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023. 
  6. ^ "ტუია", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
  7. ^ Sami Patacı, Ardahan Kale ve Kuleleri, Ardahan, 2016, s. 87-88. 25 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-605-030-254-7

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Akkiraz, Çıldır</span>

Akkiraz, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Kuzukaya, Çıldır</span> Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köy

Kuzukaya, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Saymalı, Çıldır</span>

Saymalı, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Sazlısu, Çıldır</span> Çıldır ilçesinde bir köy

Sazlısu, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Alabalık, Posof</span>

Alabalık, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Yurtbekler, Posof</span>

Yurtbekler, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Sulakyurt, Ardahan</span>

Sulakyurt, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Şeytan Kalesi</span>

Şeytan Kalesi, tarihsel Palakatsio bölgesinde, günümüzde Ardahan iline bağlı Çıldır ilçesinin Yıldırımtepe köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Bazı kaynaklarda Çıldır Kalesi olarak da anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Caki Kalesi</span>

Caki Kalesi, tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı Yurtbekler köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir. Kale, Samtshe-Saatabago prensliğini yöneten Gürcü hanedanı Cakelilerin ikametgâhıydı ve hanedanın adı da buradan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan</span> Osmanlı İmparatorluğundaki bir tahrir defteri

Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan, Osmanlı Devleti tarafından 1595 yılında, hazine gelirlerini tespit etmek amacıyla, Gürcistan’dan ele geçirilmiş toprakların tahririyle oluşturulmuş mufassal defterdir. Tahrir defteri, Osmanlıların ele geçirdiği Samtshe-Saatabago topraklarının 16. yüzyılın son çeyreğindeki toplumsal ve ekonomik, siyasal tarih ve tarihsel coğrafya konularında araştırma yapanlar için eşsiz bir kaynaktır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Vilayeti</span>

Gürcistan Vilayeti, Osmanlı Devleti'nin 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirdiği topraklara erken dönemde yaptığı tahrirlerde verdiği isimdir. Nitekim Osmanlı Devleti'nin Gürcülerden ele geçirdiği topraklar 1574 ve 1595 tarihli tahrir defterlerinde "Gürcistan Vilayeti'nin mufassal defteri" anlamında Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan kayda geçirilmiştir. Bununla birlikte tahrir defterlerinin tutulduğu dönemden önce Gürcülerden ele geçirilen veya Osmanlı Devleti'nin sınrındaki Gürcü topraklarına da "Gürcistan Vilayeti" dendiği İbrahim Peçevi'nin tarihinden de anlaşılmaktadır. Sonraki dönemde Gürcistan Vilayeti yerine Çıldır Eyaleti adı kullanılmıştır. Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği topraklar uzun tarih dilimi boyunca "Osmanlı Gürcistanı", "Türk Gürcistanı", "Müslüman Gürcistan" şeklinde de adlandırılmıştır.

Harosman Mağaraları veya Harosmani Mağaraları ve Mağaro Mağaraları olarak da bilinir, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı Çayağzı köyü sınırlarında bir mağara kompleksidir. Tzkarosmani Mağaraları olarak da bilinir.

Lelusi Manastırı, tarihsel Palakatsio bölgesinde, günümüzde Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı Taşbaşı köyünün sınırları içinde eski Gürcü manastırıdır. Manastırın adı, ortadan kalkmış olan Lelusi köyünden gelir.

Petre-Pavle, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Komki olan Tepeler köyünün sınırları içinde eski bir köy ve bu köye ait kalıntılardır.

Heosmani Kilisesi, tarihsel Samtshe bölgesinin Türkiye tarafında, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı Yurtbekler köyünün sınırları içinde eski bir Gürcü kilisesidir. Ortadan kalkmış olan Heosmani köyünün kilisesi olduğu için bu adla anılmaktadır.

Sakire Kilisesi, tarihsel Samtshe bölgesinin bugün Türkiye tarafından kalmış kısmında, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Sakire olan Çambeli köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Kagari Kilisesi, tarihsel Palakatsio bölgesinde, günümüzde Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı ve eski adı Kagari olan Kakaç köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kiliseydi. Köyün mevcut adından dolayı Kakaç Kilisesi olarak da bilinir.

Mşehi Kilisesi veya Muşeh Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Mşehi olan Aydoğdu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kilise, Aydoğdu köyünün eski adından dolayı bu şekilde adlandırılmıştır.

Petrisi Kalesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Akkiraz köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Petresi Kalesi olarak da bilinir. Adını, ortadan kalkmış olan Petrisi (Petresi) köyünden alır.

<span class="mw-page-title-main">Yıldırımtepe, Çıldır</span>

Yıldırımtepe, Ardahan iline bağlı Çıldır ilçesinin idari merkezi olan Çıldır kasabasında bir mahalledir. Eskiden bir köyken, sonradan mahalle haline getirilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.