Tuva Cumhuriyeti idari yapılanması
Tuva Cumhuriyeti idari yapılanması (Tuva Türkçesi: Тывa республикaзынын кожууннaры, Rusça: Административно-территориальное деление Тывы ) — Sovyetler Birliği devrinden kalma bir yönetim birimi olan rayon denilen ilçe tipi idari yapılanma görülür. Sumon köy tipi yerleşimlerdir.
İdari bölünüşün dizimi
- Baytayga
- Batı Hemçik
- Doğu Hemçik
- Küçük Hem
- Başkent Kızıl
- Gümüş Tayga
- Övür
- Biihem
- Sütgöl
- Tandı
- Teregöl
- Teshem
- Toju
- Büyük Hem
- Yenigöl
- Yedigöl
- Ersin
- Cumhuriyetin büyük şehirleri:
- Kızıl (Кызыл) (başkent)
- Ak Toprak (Ак-Довурак)
- İlçeler (kojuunlar):
- Barıın-Hemçik
- 9 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Bay-Tayga
- 7 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Çaa-Höl
- 4 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Çedi-Höl
- Şehir-tipi yerleşimler ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Hovu-Aksı
- 5 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Şehir-tipi yerleşimler ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Doğu-Hemçik
- Şehir ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Çadaana (Чадаана)
- 11 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Şehir ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Erzin
- 6 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Kaa-Hem (Каа-Хемский)
- 11 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Kızıl
- Şehir-tipi yerleşimler ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Kaa-Khem, Kızıl (Каа-Хем)
- 9 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Şehir-tipi yerleşimler ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Möngün-Tayga (Мөңгүн-Тайга)
- 2 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Övür
- 6 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Biy-Hem (Бии-Хем)
- Şehir ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Turan (Туран)
- 7 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Şehir ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Süt-Höl (Сүт-Хөл)
- 7 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Tandı (Таңды)
- 8 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Tere-Höl
- 1 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Tes-Hem
- 8 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Toju (Тожу)
- 6 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Uluğ-Hem
- Şehir ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.:
- Şagaan-Arıg (Шагаан-Арыг)
- 9 tane sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
- Şehir ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.:
- Barıın-Hemçik
Son idari yapılanma ve istatistikleri
| № | İdari bölgenin adı | Tıva Türkçesindeki adı (Kiril alfabe) | ОКТМО | Yüzölçüm, km²![1] Nüfus yoğunluğu, kişi./km² | Merkez (Kiril harfle) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| I | Kızıl şehri | Кызыл | 93 701 000 | 200,37 | 558,9 | |
| II | Ak-Dovurak | Ак-Довурак | 93 703 000 | 48,69 | 278,4 | |
| 1 | Baytayga | Бай-Тайга кожуун | 93 605 000 | 7922,82 | 1,33 | Тээли |
| 2 | Barıın Hemçik | Барыын-Хемчик кожуун | 93 610 000 | 6259,66 | 2,03 | Кызыл-Мажалык |
| 3 | Çöön Hemçik | Чөөн-Хемчик кожуун | 93 615 000 | 6484,56 | 3,03 | Чадан |
| 4 | Kaa Hem | Каа-Хем кожуун | 93 620 000 | 25726,04 | 0,47 | Сарыг-Сеп |
| 5 | Kızıl bölgesi | Кызыл кожуун | 93 622 000 | 8526,65 | 3,31 | Каа-Хем |
| 6 | Möngün Tayga | Монгун-Тайга кожуун | 93 625 000 | 4414,20 | 1,28 | Мугур-Аксы |
| 7 | Övür | Өвүр кожуун | 93 630 000 | 4522,50 | 1,52 | Хандагайты |
| 8 | Biy Hem | Бии-Хем кожуун | 93 635 000 | 8194,12 | 1,22 | Туран |
| 9 | Sütgöl | Сүт-Хөл кожуун | 93 638 000 | 6691,25 | 1,19 | Суг-Аксы |
| 10 | Tandı | Таңды кожуун | 93 640 000 | 5091,70 | 2,54 | Бай-Хаак |
| 11 | Teregöl | Тере-Хөл кожуун | 93 643 000 | 10050,02 | 0,19 | Кунгуртуг |
| 12 | Tes Hem | Тес-Хем кожуун | 93 645 000 | 6687,23 | 1,22 | Самагалтай |
| 13 | Toju | Тожу кожуун | 93 650 000 | 44757,49 | 0,14 | Тоора-Хем |
| 14 | Ulug Hem | Улуг-Хем кожуун | 93 654 000 | 5335,40 | 3,58 | Шагонар |
| 15 | Çaa göl | Чаа-Хөл кожуун | 93 656 000 | 2903,10 | 2,07 | Чаа-Холь |
| 16 | Çedi göl | Чеди-Хөл кожуун | 93 657 000 | 3706,32 | 2,05 | Хову-Аксы |
| 17 | Erzin bölgesi | Эрзин кожуун | 93 658 000 | 11081,45 | 0,74 | Эрзин |
Tarih
18. asırda Tuva ülkesini işgal eden Çin, ülkeyi 4'e ayırdı ve her birine kojuun (bölge, ilçe, rayon) adlandırması verdi. Oyun boyunun bölgesi (Tesingol, Oyunnar), Toju boylarının bölgesi (Toju koşun), Salçak boyunun bölgesi (Hemgol[2]) ve Hasut boyunun bölgesi (Hubsugol). 1808 yılında Heçik koşun (kojuun) kuruldu. 1878 yılında Hubsugol koşun Kuzey Moğolistan'da kaldı. 20. yüzyıl başlarında bölünüm 7'ye ulaştı: Beyse (Бейсэ-хошун), Daa (Даа-хошун), Maadı (Маады), Oyunlar (Оюннар), Salçaklar (Салчак), Tojulular (Тоджинский) ve Çoodu(Чооду). 20. yüzyıl başlarında Tuva ülkesi Kuzey Moğolistan'ın genel idaresine bağlandı. Koşun (Kojuun) denilen ilçe şeklindeki yönetimler sumon adlı büyük köy şeklindeki yönetimlere ayrılırken, sumonlar da arban adlı küçük köylere ayrılır.[3]
Ayrıca bakınız
- Tuva Cumhuriyeti şehirleri
Kaynakça
- ^ Земельный фонд Республики Тыва по категориям в разрезе районов. Годовой отчет по Республике Тыва о наличии земель и распределении их по формам собственности, категориям, угодьям и пользователям по состоянию на 1.01.2008 года[]
- ^ Hem, Tuva Türkçesinde akarsu demektir. Gol, Moğolcada akarsu demektir. Buradaki anlam Hem akarsuyu boyları gibidir.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2014.
