İçeriğe atla

Tutankhamunun Maskesi

Tutankhamunun Maskesi
HammaddeAltın, lapis lazuli, carnelian, obsidyen, turkuaz ve cam macunu[1]
YazıAntik Mısır hiyeroglifleri
Dönem/kültüry. MÖ 1323
Keşfedilme28 Ekim 1925[2]
Runveri kimliğiCarter no. 256a; Journal d'Entrée no. 60672; Sergi no. 220[3]

Tutankamon'un maskesi 18. hanedan dönemine ait altın bir mezar maskesidir. Eski Mısırlı firavun Tutankamon (MÖ 1334-1325 yılları arasında hüküm sürmüştür). Tutankamon'un mezarı 3.000 yılı aşkın bir süre gömülü kaldıktan sonra 1925 yılında Howard Carter tarafından kazılmıştır Krallar Vadisi'ndeki KV62 mezarından çıkarılmıştır ve şu anda Kahire'deki Mısır Müzesi'nde bulunmaktadır.[4] Ölüm maskesi dünyanın en iyi bilinen sanat eserlerinden biridir ve eski Mısır'ın önemli bir sembolüdür.[5]

Mısır'ın ölüm sonrası yaşam tanrısı Osiris'in suretini taşıyan bu maske 54 santimetre (21,3 in) boyunda, 10 kilogram (22 lb) veya 321,5 troy ounces ağırlığındadır ve yarı değerli taşlarla süslenmiştir. Maskenin omuzlarında hiyerogliflerle Ölüler Kitabından eski bir büyü yazılıdır. Maske, 25-kilogram (55,1 lb) örgülü sakalının düşmesi ve müze çalışanları tarafından aceleyle tekrar yapıştırılmasının ardından 2015 yılında restore edilmek zorunda kalmıştır.

Mısırbilimci Nicholas Reeves'e göre maske "sadece Tutankamon'un mezarının en önemli görüntüsü değil, belki de Antik Mısır'ın en iyi bilinen objesidir."[5] 2001 yılından bu yana, bazı Mısırbilimciler bunun aslında Kraliçe Neferneferuaten için tasarlanmış olabileceğini öne sürmektedir.[6]

Keşif

Tutankamon'un mezar odası 1922 yılında Krallar Vadisi'ndeki Theban Nekropolü'nde bulundu ve 1923 yılında açıldı. İngiliz arkeolog Howard Carter başkanlığındaki kazı ekibinin Tutankamon'un mumyasını içeren ağır lahdi açabilmesi için iki yıl daha geçmesi gerekecekti. 28 Ekim 1925'te, yaklaşık 3.250 yıldır ilk kez görülen altın maskeyi ortaya çıkarmak için üç tabuttan en içtekini açtılar. Carter günlüğüne şöyle yazmıştır:

İğneler çıkarıldı, kapak kaldırıldı. Sondan bir önceki sahne ortaya çıktı - genç kralın çok özenle sarılmış bir mumyası, Osiris'i simgeleyen hüzünlü ama sakin ifadeli altın bir maske... Maske bu tanrının özelliklerini taşıyor, ancak benzerlik Tut.Ankh.Amen'inki - sakin ve güzel, heykellerinde ve tabutlarında bulduğumuz aynı özelliklere sahip. Maske hafifçe geriye düşmüştür, dolayısıyla bakışları gökyüzüne doğrudur.[7]

Aralık 1925'te maske mezardan çıkarıldı, bir sandığa yerleştirildi ve 635 kilometre (395 mil) taşınarak Kahire'deki Mısır Müzesi'ne götürüldü ve burada halka açık olarak sergilenmeye devam etti.

Tasvir

Maske 54 cm (21 in) boyunda, 393 cm (155 in) eninde ve 49 cm (19 in) derinliğindedir. Kalınlığı 15-3 mm (0,59-0,12 in) arasında değişen ve 1.023 kg (2.255 lb) ağırlığında iki kat yüksek karat altından yapılmıştır.[8] 2007'de yapılan X-ışını kristalografisi, maskeyi şekillendirmek için kullanılan soğuk işlemeyi kolaylaştırmak için maskenin esas olarak bakırdan alaşımlı 23 ayar altından yapıldığını ortaya çıkardı. Maskenin yüzeyi iki farklı altın alaşımından oluşan çok ince bir katmanla (yaklaşık 30 nanometre) kaplıdır: yüz ve boyun için daha açık bir 18,4 ayar ve maskenin geri kalanı için 22,5 ayar altın.[9]

Yüz firavunun standart görüntüsünü temsil etmektedir ve aynı görüntü kazıbilimciler tarafından mezarın başka yerlerinde, özellikle de koruyucu heykellerde bulunmuştur.[10] Tutankamon'un sırasıyla hem Aşağı Mısır hem de Yukarı Mısır yönetimini simgeleyen kobra (Wadjet) ve akbabadan (Nekhbet) oluşan kraliyet nişanları ile taçlandırılmış bir nemes baş örtüsü giyer. Kulaklar küpe takmak için delinmiştir; bu özellik günümüze ulaşan neredeyse tüm antik Mısır sanat eserlerinde kraliçeler ve çocuklar için kullanılıyor gibi görünmektedir.[11] Eski Mısır Tarihi Eserler Bakanı olan Mısırbilimci Zahi Hawass, Al-Monitor'a verdiği demeçte, "kulak piercingiyle ilgili teorinin temelsiz olduğunu, çünkü 18. Hanedan'ın tüm yöneticilerinin hüküm sürdükleri dönemde küpe taktıklarını" söyledi. "[12]

Maske, lapis lazuli (göz çevresi ve kaşlar), kuvars (gözler), obsidyen (göz bebekleri), akik, amazonit, turkuaz ve fayans dahil olmak üzere renkli cam ve değerli taşlarla işlenmiştir.[3][13][14]

Sakal

1925'te keşfedildiğinde, 25 kg (55 lb)[15] mavi cam kakmalı dar altın sakal,[16] maskeden ayrılmıştı, ancak 1944 yılında ahşap bir dübel kullanılarak çeneye yeniden tutturuldu.[17] Ağustos 2014'te maske temizlenmek üzere vitrininden çıkarıldığında sakalı düştü. Sorumlu müze çalışanları düzeltmek için çabuk kuruyan epoksi kullanmışlar ve sakalı merkezden uzakta bırakmışlardır. Hasar Ocak 2015'te fark edildi ve eski Mısırlılar tarafından kullanılan doğal bir malzeme olan balmumu kullanılarak Alman-Mısırlı bir ekip tarafından onarıldı.[18] Ocak 2016'da, Mısır Müzesi'nin sekiz çalışanının, bilimsel ve profesyonel restorasyon yöntemlerini göz ardı ettikleri ve maskede kalıcı hasara yol açtıkları iddiasıyla para cezasına çarptırıldığı ve disipline sevk edildiği açıklandı. Disipline sevk edilenler arasında müzenin eski bir müdürü ve eski bir restorasyon müdürü de bulunuyordu.[19]

Yazıt

Back of the mask

Sırt ve omuzlara on dikey ve iki yatay çizgi halinde Mısır hiyeroglifleri ile koruyucu bir büyü yazılmıştır.[10] Büyü ilk olarak Orta Krallık'ta, Tutankamon'dan 500 yıl önce maskelerde görülmüş ve Ölüler Kitabı'nın 151. Bölümünde kullanılmıştır.[20]

Sağ gözün (güneş tanrısının) gece kabuğu, sol gözün gündüz kabuğu, kaşların (Tanrıların) Ennead'ı, alnın (Anubis'in), ensen (Horus'un), saç buklelerin (Ptah-Sokar'ın). (Sen) Osiris'in (Tutankamon'un) önündesin. Sana şükrediyor, onu iyi yollara yönlendiriyorsun, onun için Seth'in işbirlikçilerini eziyorsun, böylece Heliopolis'teki büyük Prens Kalesi'nde Tanrıların Ennead'ının önünde düşmanlarını devirebilsin ... Yukarı Mısır Kralı Nebkheperure [Tutankamon'un taht adı] Osiris, Re tarafından hayat verilen merhum.[21]

Osiris Mısır'ın ölümden sonraki yaşam tanrısıydı. Eski Mısırlılar Osiris'in suretinde korunan kralların Ölüler Krallığı'nı yöneteceğine inanırlardı. Bu kült hiçbir zaman tam olarak eski güneş kültünün yerini almamış, ölü kralların vücudu altın ve lapis lazuli'den yapılmış güneş tanrısı Re olarak yeniden canlandırılacağı düşünülmüştür. Eski ve yeni inançların bu birleşimi, Tutankamon'un lahdi ve mezarı içinde bir amblem karışımına yol açmıştır.[22]

Boncuk kolye

Maske sergilenirken genellikle çıkarılsa da, lotus çiçeği uçları ve uraeus tokaları olan altın ve mavi fayans disk boncuklardan oluşan üç ipli bir kolyesi vardır.[23]

Olası değişiklik ve yeniden kullanım

Tutankamon'un mezarındaki nesnelerin birçoğunun, kendisinden önceki kısa hükümdarlık dönemlerinde yaşamış iki firavun için yapıldıktan sonra Tutankamon'un kullanımına uyarlandığı düşünülmektedir: Muhtemelen Nefertiti olan Neferneferuaten ve Smenkhkare. Mısırbilimci Nicholas Reeves maskenin bu nesnelerden biri olduğunu savunmaktadır. Delinmiş kulakların maskenin bir kadın firavun için tasarlandığını gösterdiğini, Neferneferuaten'in de bu firavun olduğunu; yüzün altındaki alaşımın biraz farklı bileşiminin (23,2 karat) maskenin geri kalanından (23,5 karat alaşım) bağımsız olarak yapıldığını gösterdiğini; ve maskenin üzerindeki kartuşların Neferneferuaten'in adından Tutankamon'un adına değiştirildiğine dair işaretler gösterdiğini söyler. Reeves, maskenin nemes-baş örtüsü, yakası ve kulaklarının Neferneferuaten için yapıldığını, ancak ayrı bir metal parçası olarak yapılan ve Tutankamon'un diğer tasvirlerine uyan yüzün, muhtemelen Neferneferuaten'i temsil eden orijinal bir yüzün yerine sonradan eklendiğini savunmaktadır.[24][25] Ancak 2015 yılında restorasyonu gerçekleştiren metal konservasyon uzmanı Christian Eckmann, yüzün maskenin geri kalanından farklı bir altından yapıldığına ya da kartuşların değiştirildiğine dair herhangi bir işaret bulunmadığını belirtmektedir.[26]

Galeri

Ayrıca bakınız

  • Mısır Firavunları
  • Mısır Tanrıları
  • Piramitler

Kaynakça

  1. ^ Gâdiuță, Corina (2005). Egyptian Museum Cairo. Editura Adevărul holding. s. 106. ISBN 978-606-539-203-8. 
  2. ^ Christiane Desroches-Noblecourt (1965). Tutankhamen: Life and Death of a Pharaoh. Doubleday. s. 55. ISBN 978-0-1400-2351-0. 
  3. ^ a b "Tutankhamun: Bir kazının anatomisi, Howard Carter arşivleri". The Griffith Institute. University of Oxford. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2015. 
  4. ^ Reeves 2015, s. 511.
  5. ^ a b Reeves 2015, s. 522.
  6. ^ Marianne Eaton-Krauss (2015). The Unknown Tutankhamun. Bloomsbury Academic. s. 111. ISBN 978-1-4725-7561-6. 
  7. ^ "Howard Carter'ın kazı günlükleri (transkriptler ve taramalar)". University of Oxford. 14 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2016. 
  8. ^ Reeves 2015, s. 512.
  9. ^ Uda, M.; Ishizaki, A.; Baba, M. (2014). "Tutankhamun's Golden Mask and Throne". Kondo, Jiro (Ed.). Firavunların Rüyalarının Peşinde: Studies in Honour of Sakuji Yoshimura. Kahire: Ministry of State for Antiquities. ss. 149-177. 14 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2021. 
  10. ^ a b Reeves 2015, s. 513.
  11. ^ James Seidel (26 Kasım 2015). "Tutankhamun'un maskesi: Silinmiş bir ismin kanıtı, sapkın Kraliçe Nefertiti'nin kaderine işaret ediyor". News.com.au. News Corp Australia. 22 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2015. 
  12. ^ Hagar Hosny (28 Temmuz 2021). "Egyptologists refute British theory doubting King Tut's mask". The New York Times. 11 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2021. 
  13. ^ Alessandro Bongioanni; Maria Sole Croce (2003). The Treasures of Ancient Egypt from the Egyptian Museum in Cairo. Rizzoli. s. 310. ISBN 978-0-7893-0986-0. 
  14. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Uda et al 20142 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  15. ^ Nevine El-Aref (22 Ekim 2015). "Alman konservatör Christian Eckmann ile röportaj". Ahram Online. 9 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2023. 
  16. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Uda et al 20143 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  17. ^ "Does King Tut have a new barber?". Dr Zahi Hawass. Laboratoriorosso. 22 Şubat 2015. 7 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2015. 
  18. ^ Liam Stack (16 Aralık 2015). "Repaired King Tut mask back on display in Egypt". The New York Times. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2015. 
  19. ^ "8 çalışan Tutankamon maskesine verilen zarar nedeniyle mahkemeye sevk edildi". Daily News Egypt. 23 Ocak 2016. 24 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2016. 
  20. ^ "Tut sergisi: Tutankamon'un altın ölüm maskesi". Tour Egypt. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2015. 
  21. ^ Trustees of the British Museum (1972). Treasures of Tutankhamun. Thames & Hudson. ss. 154-156. ISBN 978-0-7230-0070-9. 
  22. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; britishmuseum2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  23. ^ Reeves 2015, s. 514.
  24. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; newscorp2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  25. ^ Reeves 2015, ss. 519-523.
  26. ^ Forbes, Dennis C. Tombs, Treasures, Mummies, Book Four: Tutankamon'un Mezarı (KV62), Gözden Geçirilmiş Baskı. KMT İletişim, 2018. s. 363

İlgili Araştırma Makaleleri

Amon, Hermopolitan Ogdoad'ın bir üyesi olarak görünen önemli bir eski Mısır tanrısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tutankhamun</span> 18. Hanedanlığın on ikinci firavunu

Tutankhamun veya Tutankamon, Mısır tarihinin Yeni Krallığı sırasında 18. hanedanlığın sonunda, kraliyet ailesinin sonuncu lideri olan ve MÖ 1332 – MÖ 1323 yılları arasında hüküm sürmüş Mısır firavunudur. Babası, KV55 mezarında mumyalanmış olarak bulunan firavun Akhenaton'du. Annesi, DNA testi yoluyla KV35'te bulunan Genç Kadın olarak anılan ve mumyalanmış olarak bulunan babasının üvey kız kardeşidir.

<span class="mw-page-title-main">Nefertiti</span> Antik Mısır Kraliçesi, Akhenaton un Eşi

Neferneferuaten Nefertiti (Nfr nfrw itn Nfrt jy.tj) veya yaygın haliyle Nefertiti, Mısır kraliçesi, Mısır Firavunu IV. Amenhotep'in eşidir. Adının tam hâli "Aten'in güzeller güzeli, güzel geldi" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Ankhesenamen</span> Tutankhamunun eşi, Akhenaton ve Nefertitinin kızı

Ankhesenamun Mısır 18. Hanedan döneminde firavun Akhenaton'un ve muhtemelen Nefertiti'in kızıdır. Sonradan Tutankhamun'un Büyük Kraliyet Eşi olmuştur. Ankhesenpaaten doğumlu Mısır Firavunu Akhenaten ve Büyük Kraliyet Karısı Nefertiti'nin bilinen altı kızından üçüncüsüydü. Üvey kardeşi Tutankhamun'un Büyük Kraliyet Karısı oldu. Adındaki değişiklik, babasının ölümünden sonra yaşadığı süre boyunca eski Mısır dinindeki değişiklikleri yansıtıyor. Gençliği, ebeveynlerinin saltanatının antik kabartmalarında ve resimlerinde iyi belgelenmiştir. Ankhesenamun ve kocası Tutankhamun aynı babayı, ancak farklı anneleri paylaştılar. Tutankhamun'un annesinin mumyasının, babası Akhenaten'in öz kız kardeşi ve büyükbabası Amenhotep III'ün kızı olduğu DNA analizi ile tespit edildi. Şimdiye kadar annesinin adı belirsizdir, ancak mumyası bilim insanları tarafından gayri resmi olarak Genç Hanımefendi olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Akhenaton</span> Mısır Firavunu

Akhenaton ya da IV. Amenhotep olarak da bilinir. Mısır yeni dönem 18. hanedanının bir firavunudur. Kraliçe Tiye ve III. Amenhotep'in genç olan çocuğudur. Büyük kardeşi Thutmosis babasından önce ölünce tahta önce ortak oldu, sonra da MÖ 1353-1336 ya da MÖ 1352-1334 yılları arasında 17 yıl firavunluk yaptı. Eşi Nefertiti'ydi.

<span class="mw-page-title-main">Eski Krallık</span>

Eski Krallık MÖ 3. bin yıllık döneme verilen addır. Mısır ilk defa bu dönemde medeniyet gelişmişliği ve başarıları açısından devamlı zirvededir. Bu dönem "Krallık" dönemleri olarak adlandırılan üç dönemden ilkidir, bunlar Nil Vadisi'nde medeniyetin en yüksek olduğu dönemlerdir. Eski Krallık genellikle Mısır'ın Üçüncü Hanedan'dan Altıncı Hanedan'a kadar yönetildiği zaman aralığından bahseder. Ayrıca birçok mısırbilimci, Memphisli yedinci ve sekizinci hanedanları Memphis merkezi idari yapılanmasının devamı olması nedeniyle Eski Krallık içinde sayar. Eski Krallık dönemini, mısırbilimciler tarafından Birinci Ara Dönemi olarak adlandırılan ayrılık ve göreli kültürel düşüş dönemi takip eder.

Mısır tarihi'nin Dördüncü Hanedan‘ı içinde yer alan bilinen yöneticiler.

<span class="mw-page-title-main">Krallar Vadisi</span>

Krallar Vadisi ya da Firavunlar Vadisi, Mısır'da bulunan MÖ 16. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar yaklaşık 500 yıllık bir süre boyunca 18. ve 20. Hanedanlık döneminde Yeni Krallık'ın firavunları ve dönemin ileri gelenleri için inşa edilen mezarların bulunduğu vadidir. Vadi, Luksor'un batı tarafında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Horemheb</span> 18. Hanedanın son firavunu

Horemheb, Antik Mısır'da yaklaşık milattan önce 1319 ila 1292 yılları arasında hüküm sürmüş 18. hanedanın son firavunudur.

<span class="mw-page-title-main">Howard Carter</span>

Howard Carter, İngiliz arkeolog ve Mısırbilimci. Mısır'ın Luksor kentindeki ünlü Krallar Vadisi'nde firavun Tutankamon'un mezarını keşfetmesi ile ün kazanmıştır. Buna rağmen Mısır'dan çok uzakta ölmüş ve cenazesine sadece Lady Evelyn katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Zahi Havas</span> Arkeoloji uzmanı

Zahi Hawass Mısır arkeolojisi uzmanı, akademisyen, yazar ve araştırmacıdır. 2011 yılında Mısır'da baş gösteren halk ayaklanması ve takiben Hüsnü Mübarek rejiminin devrilmesinin ardından Askeri Konsey tarafından Kültür İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı olarak kurulan yeni kabinede Bakanlık görevine getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tiye</span> III. Amenhotepin eşi ve Akhenatonun annesi

Tiye, III. Amenhotep'in eşi ve Akhenaton ya da IV. Amenhotep'in annesi olan Mısır kraliçesidir. Annesi Tuya, babası Yuya'dır. Eşinin ölümünden birkaç yıl sonra oğlunun hükümdarlığı döneminde öldü. Tiye, Luvi halkındandı. Nitekim İsviçreli jeoarkeolog Eberhard Zangger, “Luvi Uygarlığı Ege’nin Bronz Çağındaki Eksik Halka" adlı eserinde (s.16), o dönemin en zengin ve en güçlü hükümdarı olan Firavun III. Amenhotep'in bir Luvi prensesiyle evlenmek istediğini belirtir. Tiye, Anadolunun en eski halkından Luvilerin kadim inancına bağlıdır ve bu inancı Mısır'a taşır. Oğlu Akhenaton'un Mısır'ın hakim inancına aykırı bir biçimde getirdiği gök Tanrıcılık anlayışında payı vardır. Tiye'nin mezarı Krallar Vadisi'nde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Abidos (Mısır)</span> Antik Mısırın mirası

Abidos Antik Mısır'ın en eski kentlerinden biri ve Yukarı Mısır'ın 22 bölgesinden biri olan Ta-wer bölgesinin de başkenti. Nil nehrinin 11 km. batısında, şimdiki Sevhac yakınlarındadır. Abidos adı, kentin eski Mısırca'daki adı olan Abdju adından gelmiştir ve "kutsal emanetlerin veya sembollerin tepesi" anlamına gelmektedir. Buradaki "kutsal emanetler" Tanrı Osiris'in kesik başının içinde olduğu kutsal emanetlere yapılan bir göndermedir.

Amon Baş Rahibi veya Amon'un İlk Kahini, eski Mısır tanrısı Amon'un en yüksek rütbeli rahibiydi. İlk Amon başrahipleri, Onsekizinci Hanedanlığın başlangıcında Yeni Krallıkta ortaya çıktı.

Mısır'ın Yirminci Hanedanı, MÖ 1189'dan MÖ 1077'ye kadar süren Eski Mısır Yeni Krallık döneminin üçüncü ve son hanedanıdır. 19. ve 20. Hanedanlar ayrıca Ramsesler dönemi olarak bilinen bir çağı oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Yuya</span> 18. Hanedanlığın Mısırlı veziri

Yuya. On sekizinci Krallık döneminde güçlü bir eski Mısırlı saray mensubuydu. IV. Thutmose'nin atadığı vezirdi..

<span class="mw-page-title-main">Hedju Hor</span>

Hükümdarlığının MÖ 3250 civarında olduğu sanılmaktadır, ancak Nil Deltası bölgesinde bulunan yazıtlardan ve Tura'dan gelen çanak çömlek parçalar haricinde hakkında neredeyse hiçbir şey bilinmemektedir. Aşağı Mısır'ın ilk firavunu veya sonuncusu olduğu tahmin edilmektedir; ya da 0 Hanedanı üyesi olduğu düşünülmektedir.

Ankhkheperure-Merit-Neferkheperure/Waenre/Aten Neferneferuaten Onsekizinci Hanedanlık döneminde Amarna Dönemi'nin sonlarına doğru hüküm süren bir kadın firavuna atıfta bulunmak için kullanılan bir isimdir. Cinsiyeti, adında ve sıfatında bulunan kadınsı izlerle doğrulanır. Kendinden önceki firavun Smenkhare de Ankhkheperure ön adını kullandığı için Neferneferauten'e ait kalıntılarda karmaşa yaşanır. Ancak daha sonra Neferneferauten'in kartuşlarında Ankhkheperure'nin yanında Neferneferatuen'i de kullanmasıyla, kalıntılar bir önceki firavun Smenkhare'den ayırt edilmiş oldu. Meritaten ya da daha büyük olasılıkla firavun Akhenaton'un eşi Nefertiti olduğu ileri sürülür. Eğer bu kişi tek firavun olarak hüküm süren Nefertiti ise, Mısırbilimci ve arkeolog Dr. Zahi Hawass tarafından, Amarna'nın düşüşü ve başkentin geleneksel Thebes şehrine geri taşınmasıyla onun saltanatının damgasını vurduğu teorisi öne sürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Firavunizm</span> Mısırlı ideolojisi

Firavuncu hareket veya Firavunculuk, 1920'lerde ve 1930'larda Mısır'da öne çıkan bir ideolojidir. Mısır'ın (𓈎𓅓𓏏𓊖)İslam öncesi geçmişine baktı ve Mısır'ın daha büyük bir Akdeniz medeniyetinin parçası olduğunu savundu. Bu ideoloji, Nil Nehri ve Akdeniz'in rolünü vurguladı. Firavunluğun en önemli savunucusu Taha Hüseyin'di.

<span class="mw-page-title-main">Tuya</span> Yuyanın eşi ve Kraliçe Tiyenin annesi

Thuya Mısırlı soylu bir kadın ve kraliçe Tiye'nin annesi ve aynı zamanda Yuya'nın eşiydi. Akhenaten'in büyükannesi ve Tutankhamun'un büyük büyükannesidir.