İçeriğe atla

Turgut Reis

Turgut Reis
1485 – 23 Haziran 1565
Doğum yeriTurgutreis, Karatoprak, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm yeriMalta, Akdeniz
Hizmet yılları1500 - 1565
Harekât üssüAkdeniz
Savaşları/ÇatışmalarıPreveze Deniz Muharebesi
Cerbe Deniz Muharebesi
Malta Kuşatması

Turgut Reis (d. 1485 - ö. 23 Haziran 1565), Osmanlı İmparatorluğu donanmasında amirallik yapmış, Trablusgarp fatihi olarak anılan Türk denizcisidir.[1] Beylerbeyi olarak görev yapmış, ayrıca Trablus Beyi olmuştur.

Hayatı

İlk yılları

Anadolu’da Bodrum yakınlarında bugün Turgutreis olarak bilinen Karabağ köyü’nde Alfara Mevkiinde dünyaya geldi. Dönemin kaynaklarına göre Turgut Reis'in babasının adı Veli'dir.[1] 12 yaşında bölgedeki Osmanlı askerleri tarafından mızrak ve ok kullanmaktaki kabiliyetinden dolayı dikkat çekince orduya alınır. Ordu bünyesinde başarılı bir denizci ve topçu haline gelir. Bağlı bulunduğu birlik 1517 yılında Memlûk Sultanlığı seferine katılır. Kahire’de bulunduğu sırada Sinan Paşa komutasındaki donanmaya katılır. Deniz topçuluğundaki başarılarıyla dikkat çekmeyi başarır. Zamanla denizcilikte de gelişme gösterince bir guletin komutasını alır. Çok sayıda başarılı seferden sonra artık bir hafif kadırganın sahibi ve kaptanı olur. Bu dönemde Doğu Akdeniz bölgesinde özellikle Venedik Cumhuriyetinin topraklarına ve ticari hatlarına saldırılar düzenler. 1520 yılında Barbaros Hayreddin Paşa donanmasına katılır. Turgut Reis Barbaros Hayreddin Paşa ile dostluğunu ilerletirken rütbesi de yükselecektir. 1526 yılında Sicilya’daki Capo Passero kalesini ele geçirir. 1526-1533 yılları arasında Sicilya Krallığı ile Napoli Krallığı korsanlık yapar. Bu dönemde Barbaros Hayreddin Paşa ile birlikte Adriyatik kıyılarını yağmalayacak, Girit’teki Kandiye’yi ele geçirecektir.

Preveze Deniz Muharebesi

Preveze Deniz Muharebesi sırasında Osmanlı donanmasının merkezinde 30 kadırgaya komuta eden Turgut Reis, Giambattista Dovizi komutasındaki Papalık Devleti kalyonunu ele geçirerek Dovizi ve mürettebatını esir edecektir. Bu dönemde Venedik gemileri ve topraklarına saldırılarını artırır.

Cerbe valisi

1539 yılında Sinan Paşa, Kanuni Sultan Süleyman tarafından Kızıldeniz’deki donanmanın komutasına atanınca onun yerine Cerbe valisi olarak atanır. Bu dönemde Sicilya, İspanya ve İtalya kıyılarında çeşitli kentlere saldıracak, Gozo, Palasca ve Capraia’yı yağmalayacaktır.

Esaret

Korsika’nın batı sahillerinde gemilerinin bakımını yapmak için mola verdiği sırada Cenevizli komutanlar Giannettino Doria, Giorgio Doria ve Gentile Virginio Orsini tarafından esir edilir. Dört yıl boyunca Ceneviz gemilerinde forsa olarak çalışmak zorunda kalır. Barbaros Hayreddin Paşa tarafından Cenevo’ya yapılan fidye teklifleri reddedilir. 1544 yılında Toulon’da kışlayan Barbaros dönüş yolunda Cenova açıklarına güçlü bir donanmayla gelerek Turgut Reis’in serbest bırakılması için pazarlık yürütür. Bizzat Andrea Doria ile görüşen Barbaros 3500 düka altın karşılığında Turgut Reis’in serbest kalmasını sağlar. Özgürlüğüne kavuşan Turgut Reis, Korsika ve Sicilya bölgesindeki Cenova hakimiyetine karşı saldırılara başlar. Malta’daki Malta Şövalyeleri de bu saldırılardan payını alır.

Osmanlı donanması komutanı

Barbaros’un 1546 yılındaki ölümünden sonra Turgut Reis, Akdeniz’deki Osmanlı donanmasının başına geçer. 1547 yılı Temmuz ayında 23 parça kadırga ile Malta’ya saldırır. Buradan sonra Sicilya ve Korsika üzerine seferler düzenler. 1548 yılında Cezayir Beylerbeyi ilan edilir. 1548 yılında çıktığı İtalya seferi sırasında Napoli’ye saldırır. Bu dönemde Malta’nın kontrolünde olan Trablus’un savunmasının güçlendirilmesi için toplanmış olan 70.000 duka altına el koyar. 1550 yılında Tunus kıyılarını ele geçirir. Sardinya ve İspanya kıyılarına saldırır. 1551 yılında İstanbul’a giderek padişahın huzuruna çıkan Turgut Reis emrine verilen 112 parça kadırga ve 12 bin yeniçeri ile Adriyatik Denizindeki Venedik topraklarına saldırır. Aynı yıl Malta’ya çıkarak Birgu ve Senglea kalelerini muhasara altına alsa da bir süre sonra iyi korunan kaleleri alamayacağını anlayarak geri çekilir. 1551 yılı Ağustos ayında Libya’daki Trablus’a saldıracak ve 1530 yılından beri Malta Şövalyelerinin denetimindeki şehri ele geçirecektir. Başarılarının ardından Kanuni tarafından bölgeye Sancak Beyi atanır. 1552 yılında Kanuni, II. Henry ile yapmış olduğu ittifak kapsamında İtalya’ya gönderilen Osmanlı donanmasının başına Turgut Reis’i getirir. Sinan Paşa komutasındaki diğer donanmayla buluşur. Papalık Devleti ile Napoli Krallığı denetimindeki topraklara saldıran Osmanlı donanmaları kıyıdaki kentleri yağmalar. Bunun üzerine harekete geçen Cenova donanmasının başındaki Andrea Doria 5 Ağustos 1552 tarihindeki Ponza Deniz Muharebesi'nde yenilir.

Beylerbeyi

Turgut Reis'in Bodrum'daki heykeli
Turgut Reis'in İstanbul Deniz Müzesi'ndeki büstü

Bu zaferin ardından Turgut Reis, Akdeniz Beylerbeyi görevine getirilir. Bu dönemde İtalya, Korsika ve Sicilya kıyıları yağmalanacak, Osmanlıların müttefiki olan Fransa için bazı topraklar ele geçirilecektir. 1554 yılında İstanbul’a gelir, sonrasında Sakız Adasında kış mevsimini geçirir. Buradan Adriyatik kıyılarına geçerek Ragusa Cumhuriyeti topraklarına saldırır. 1556 yılında Trablus Paşası ilan edilir. Burada şehrin savunmalarını güçlendirecektir. 1558 yılında Piyale Paşa komutasındaki donanmayla birleşerek Cerbe Adasını ele geçirir. Daha sonra Minorka’ya saldırırlar. 1559 yılında Cezayir’e yapılan bir İspanyol saldırısını püskürtürken, Trablus’ta çıkan yerli ayaklanmasını bastırır. Bu dönemde Trablus’u ele geçirmeye çalışan İspanyol İmparatorluğu kralı II. Felipe’nin girişimleri Cerbe Deniz Muharebesindeki yenilgiyle son bulur. 1563 yılında Granada açıklarında karaya çıkar, sonra Málaga’ya devam eder.

Ölümü

Turgut Reis'in ölümü (1565)
Turgut Reis'in ölümü (1565)

Kanuni, 1565 yılında Malta Kuşatması için Turgut Reis’e Piyale Paşa birliklerine katılma çağrısı yapınca yaklaşık 1600 askeriyle sefere katıldı ve Mayıs ayında adaya çıktı. St. Elmo Kalesi kuşatması sırasında diğer kalelerden açılan top ateşi sonucu ağır yaralandı, bir hafta sonra da 23 Haziran 1565 günü öldü. Kuşatma başarısızlıkla sonuçlandıktan sonra naaşı Kılıç Ali Paşa tarafından Trablus’a götürülür ve orada toprağa verildi.

Geleneği

Cumhuriyet döneminde, Doğduğu Karabağ köyünün bağlı olduğu beldeye Turgutreis adı verilmiştir. Bugün, beldenin kıyısında adını taşıyan bir gezi parkı ve bu parkın içinde Turgut Reisi bir kadırganın burnunda, kılıcıyla ufku gösterir vaziyette tasvir eden bir anıt vardır.

Dragut

Dragut, Güney Avrupalıların Turgut Reis'e taktığı lakaptır. Turgut Reis'in, Akdeniz'in Hristiyan topraklarına yaptığı seferleriyle yarattığı etki, Dragon (Ejderha) ve Turgut arasındaki ses benzerliğinden yararlanarak Dragut kelimesinin doğmasına yol açmıştır. Batılı kaynaklar, kendisini hâlâ Dragut Rais [2] olarak anmaktadır.

Ayrıca bakınız

  • Korsika Baskını

Turgut Reis CamisiSidi Darghut Mosque veya Jama Sidi Darghut Libya, Trablus'ta bir camidir. 1560'larda Turgut Reis tarafından yaptırılmıştır.[3]

Ayrıca bakınız

  • Korsika Baskını

Kaynakça

  1. ^ a b Cihan Yemişçi, Turgut Reis'in Nereli Olduğu Meselesi 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1. Turgut Reis Türk Denizcilik Tarihi Sempozyumu, 2011, Turgutreis, Bodrum, sayfa 28-32
  2. ^ ""Dragut Rais"". 19 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pîrî Reis</span> Türk denizci ve kartograf (1465–1553)

Pîrî Reis, Türk denizci ve kartograf. Asıl adı Muhyiddin Pîrî Bey'dir. Künyesi Ahmed ibn-i el-Hac Mehmed El Karamanî'dir. Amerika'yı gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla tanınmıştır. Ayrıca Hadikat'ül Bahriye, Bilad-ül Aminat ve Eşkalname gibi eserleride bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Süleyman</span> 10. Osmanlı padişahı (1520–1566)

I. Süleyman, Osmanlı İmparatorluğu'nun onuncu padişahı ve 89. İslam halifesidir. Batı'da Muhteşem Süleyman, Doğu'da ise adaletli yönetimine atfen Kanûnî Sultan Süleyman olarak da bilinmektedir. 1520'den 1566'daki ölümüne kadar, yaklaşık 46 yıl boyunca padişahlık yapan ve 13 kez sefere çıkan I. Süleyman, saltanatının toplam 10 yıl 1 ayını seferlerde geçirmiştir. Süleyman böylece imparatorluğun hem en uzun süre hüküm süren hem en çok sefere çıkan hem de en uzun süre sefer yapan Osmanlı Sultanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Barbaros Hayreddin Paşa</span> Osmanlı denizcisi ve kaptan-ı deryâsı (1478–1546)

Hızır Reis veya bilinen adıyla Barbaros Hayreddin Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk kaptan paşası ve 25. kaptan-ı deryâsı olan denizci ve askerdir. 16. yüzyılın ilk yarısında gerçekleştirdiği askerî seferlerle Akdeniz'de Osmanlı egemenliğini pekiştirdi. Ayrıca Osmanlı Devleti'nin deniz politikasına ve Tersane-i Amire'ye nizam verdi.

<span class="mw-page-title-main">Preveze Deniz Muharebesi</span> Osmanlı İmparatorluğu ve Kutsal İttifak arasında meydana gelen deniz savaşı

Preveze Deniz Muharebesi, 28 Eylül 1538 tarihinde Yunanistan'ın kuzeybatısındaki Preveze'de Osmanlı Donanması ve Papa III. Paulus'ün çabalarıyla bir araya gelen Haçlı donanması arasında gerçekleşen deniz muharebesi. Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması, Amiral Andrea Doria komutasındaki Haçlı Donanması'nı imha etti. Bu deniz muharebesi sonucunda Akdeniz'de Osmanlı Donanması'na karşı koyabilecek bir donanma kalmadı ve Türk hakimiyeti başlamış oldu.

<span class="mw-page-title-main">Andrea Doria</span> Cenevizli amiral (1466 - 1560)

Andrea Doria, Cenevizli amiral ve condottieri. 1538'deki Preveze Deniz Muharebesi'nde Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması'yla savaşan Kutsal İttifak donanmasına komuta etmiştir.

Seydi Ali Reis; 1498-1562 tarihlerinde yaşayıp Mısır Kapudanlığı da yapmış olan Türk amirali. Coğrafya, matematik, astronomi bilgini.

<span class="mw-page-title-main">Cerbe Deniz Muharebesi</span> 1560 yılında gerçekleşen deniz savaşı

Cerbe Deniz Muharebesi 1560 yılının Mayıs ayında Tunus'un Cerbe Adası açıklarında Kaptan-ı Derya Piyale Paşa kumandası altındaki Osmanlı Donanmasıyla İspanyol kuvvetlerinin başını çektiği bir Haçlı Donanması arasında yapılmış bir deniz savaşıdır. Osmanlıların büyük bir zafer kazandığı bu savaşta Haçlı gemilerinin yarısı batırılmıştır.

(Hollanda doğumlu olup, daha sonra Müslüman olarak Osmanlı İmparatorluğu hizmetine giren Murat Reis ile karıştırılmamalıdır.)

<span class="mw-page-title-main">Malta Kuşatması</span> Osmanlı İmparatorluğunun 1565te Maltayı Kuşatması

Malta Kuşatması ya da Malta Seferi, 1565 yılında Malta adasının Osmanlı İmparatorluğu kuvvetleri tarafından kuşatılması ve Hospitalier Şövalyeleri tarafından adanın savunulması sürecidir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı donanmasının Toulon'da kışlaması</span>

Osmanlı Donanması'nın Toulon'da kışlaması, 1543-44 kış aylarında Osmanlı İmparatorluğu donanmasının Nice Kuşatması sırasında Toulon'da bulunduğu dönemi anlatır.

<span class="mw-page-title-main">Kılıç Ali Paşa</span> Kapudan Paşa

Kılıç Ali Paşa, Uluç Ali ya da Uluç Ali Reis olarak da bilinen, 1571 ile 1587 yılları arasında 16 yıl kaptan-ı derya olarak görev yapmış Osmanlı denizcisidir. İtalyan asıllı olup, Müslüman olmadan önceki adı "Giovanni Dionigi Galeni"dir. İtalyan kaynaklarında Occhiali adıyla geçer. Müslüman olduktan sonra hızla yükselmiş ve Osmanlı donanmasının önemli komutanlarından biri olmuştur. Özellikle, İnebahtı Savaşı sırasında gösterdiği başarı ile bilinir. Karısının adı Selime Hatun'du ve hiç çocukları olmamıştı.

Cezayir'in ele geçirilmesi, II. Fernando'nun ölümünden (1516) faydalanarak Barbaros kardeşlerinin Cezayir şehrinin yardımına yetişmek için yapılan sefer. Oruç Reis ve Hızır Reis'in, ağabeyleri İshak'ın da kendilerine katılmasından sonra korsanlıkla yetinmeyip Kuzey Afrika'da toprak edinmeye başladılar. 1516-1517'de İspanyollara karşı savaştılar ve Tenes, Tilimsan ve Oran kentlerini ele geçirerek Cezayir'i denetimlerine aldılar. Oruç Reis Cezayir hükümdarı ilan edildi. İspanyollar ertesi yıl Cezayir'i geri almak için Araplarla birleşerek saldırıya geçti. Bu savaşta Hızır Reisin ağabeyleri olan İshak Reis ve Oruç Reis öldürüldü. Hızır Reis, Yavuz Sultan Selim adına para bastırıp hutbe okutarak ona bağlılığını bildirdi. Yavuz Sultan Selim de Hızır Reis'i Cezayir Beylerbeyliğine atayarak koruması altına aldı. Bunun üzerine önce Tunus ve Tilimsan Beyleri birleşerek Cezayir'e yürüdüler. Cezayir şehri dışındaki toprakları alıp, Cezayir içindeki halkı ayaklandırdılar. Ayaklanmayı bastıran Hızır Reis beyleri durdurdu. 1519'da Cezayir'e gelen İspanyol donanmasını mağlup etti. Ama Cezayir halkının durumu ve Tunus Beyi ile yapılan savaşın iyi netice vermemesi üzerine gemileri ve kendine bağlı Reislerle Cezayir'i bırakıp yaklaşık 90 km batıdaki Şerşel’e çekildi.

<span class="mw-page-title-main">Cezayir Deniz Seferi (1541)</span>

Cezayir Deniz Seferi, (1541) yılında Kutsal Roma Cermen İmparatoru V. Karl'ın Osmanlı İmparatorluğu denetimindeki Cezayir'i ele geçirmek için düzenlediği başarısız askeri sefer ve kuşatma.

<span class="mw-page-title-main">Cezayir Adası'nın Fethi</span> Cezayir açıklarındaki adanın 1529da kuşatılması ve Fethiye sonuçlanan süreç

Cezayir Adası'nın Fethi, Osmanlıların elindeki Cezayir kentinin açıklarında bulunan ve 1510 yılından beri İspanyol İmparatorluğu'nun işgalindeki Cezayir Adası'nın 1529 yılında Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki Osmanlı birliklerince kuşatılıp ele geçirilmesiyle sonuçlanan askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Girolata Deniz Muharebesi</span>

Girolata Deniz Muharebesi, Korsika adasının batı kıyısındaki Girolata Körfezi'nde 15 Haziran 1540 yılında Ceneviz, İspanyol ve Osmanlı gemileri arasında Kutsal Roma İmparatoru V. Karl ve Osmanlı Padişahı I. Süleyman arasındaki savaşların devamı niteliğindeki bir deniz harekâtıdır. Cenevizli Gianettino Doria ve İspanyol Berenguer de Requesens liderliğindeki 21 kadırgalık bir İspanyol filosu, bir yıl önce Adriyatik Denizi'ndeki zaferlerinin ardından İtalyan kıyılarına baskın yapmak amacıyla bölgede bulunan Osmanlı Kaptan-ı deryası Barbaros Hayreddin'nin emrindeki Osmanlı amirali Turgut Reis'in liderliğindeki Girolata'da demirlemiş 11 kadırgalık bir Osmanlı filosunu şaşırttı. Osmanlı savaş gemilerinin mürettebatı karaya çıkıp son baskınlardan gelen ganimetleri dağıtırken İspanyol-Ceneviz filosu onları kolayca ele geçirerek 11 Osmanlı kadırgası ve 1.200 esiri alıp Cenova'ya götürüldü veya Doria'nın gemilerinde kürek mahkûmu olarak çalıştılar. Bu savaşta Turgut Reis de esir edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">1515-1577 Osmanlı-İspanya Savaşı</span>

1515-1577 Osmanlı-İspanya Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile İspanyol İmparatorluğu'nun 16. yüzyılda Akdeniz hakimiyeti için yürüttükleri büyük çaplı savaş.

<span class="mw-page-title-main">Lipari Deniz Muharebesi</span>

Lipari Deniz Muharebesi, 1515-1577 Osmanlı-İspanya Savaşı'nda evre.

<span class="mw-page-title-main">Gozo'nun İstilası</span>

Gozo'nun İstilası, Sinan Paşa ve Turgut Reis komutasındaki Osmanlı donanmasının 1551 yılında Malta Şövalyeleri yönetimindeki Gozo'yu istila etmesiyle sonuçlanan askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Cerbe Vakası</span>

Cerbe Vakası, 1551 Nisan'ında Turgut Reis komutasındaki Osmanlı filosunun Andrea Doria komutasındaki Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu filosu tarafından Cerbe adasının güneyindeki lagünde sıkıştırılmasına rağmen taktiksel bir manevrayla kurtulmasını tanımlayan askerî gelişme.

<span class="mw-page-title-main">Akdeniz Seferi (1552)</span>

Akdeniz Seferi, 1515-1577 Osmanlı-İspanya Savaşı ve İtalya Savaşı'nda (1551-1559) evre.