İçeriğe atla

Turan Emeksiz

Turan Emeksiz
Doğum1940
Gündüzbey, Yeşilyurt, Malatya
Ölüm28 Nisan 1960 (19-20 yaşlarında)
Beyazıt Meydanı, İstanbul
Ölüm sebebiPolis şiddeti
Defin yeriCebeci Askerî Şehitliği, Ankara
MilliyetTürk
VatandaşlıkTürkiye
Tanınma nedeni28 Nisan 1960 Beyazıt Olayları'nda polis kurşunu sonucu aort damarından vurularak öldürülmesi.[1]

Turan Emeksiz (1940, Gündüzbey, Yeşilyurt, Malatya - 28 Nisan 1960, Beyazıt Meydanı, Fatih, İstanbul), Demokrat Parti tarafından önerilen Tahkikat Komisyonu'nun kurulmasına dair kanunun kabul edilmesi üzerine 28 Nisan 1960 sabahı İstanbul Üniversitesi bahçesinde düzenlenen protesto mitingi sırasında öldürülen üniversite öğrencisidir.

Üniversite öğrencilerinin düzenledikleri bu miting sırasında, polislerin okul bahçesine girmeleri üzerine olaylar büyümüş ve Beyazıt Meydanı'na kadar genişlemiştir. Bu sırada polisler tarafından öğrencilere ateş açılmış ve Malatya doğumlu İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi öğrencisi 20 yaşındaki Turan Emeksiz öldürülmüştür. Memleketi Malatya'da ismi bir caddeye ve bir liseye verilmiştir. Ancak 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında bu caddenin ismi Milli Egemenlik Caddesi, lisenin adı ise Malatya Lisesi olarak değiştirilmiştir. Caddenin adı yoğun istek üzerine 2013 yılında yeniden Turan Emeksiz yapılmış ancak, Lisenin adı Malatya Lisesi olarak kalmıştır.

İstanbul Üniversitesi öğrenci yemekhanesine ismi verilmiştir. Ayrıca İstanbul'da şehir hatları vapuruna ismi verilmiştir. Bu vapur Mudanya'da restoran olarak kullanılmaktaydı. Tekrar İstanbul'a dönerek müzeye çevrilmesi düşünülüyor. Ayrıca İstanbul Üniversitesi Beyazıt kampüsünde anıtı, Cağaloğlu'ndaki Eminönü Halk Eğitim Merkezi önünde mermer bir büstü ile Malatya'da bir büstü bulunmaktadır. Ayrıca Gaziantep'te bir mahalleye, Ankara'da Irak ve Kanada Büyükelçiği önündeki sokağa ve Elazığ'ın Maden ilçesinde bir sokağa da ismi verilmiştir. Turan Emeksizin Malatya Atatürk Anıtı yakınında bulunan büstü, 12 Eylül öncesinde TÖB-DER ve sol görüşlü kişilerin yaptığı bir yürüyüş sonunda Atatürk Anıtı önündeki saygı duruşu sırasında az sayıdaki ülkücünün provokasyonu ile polisin kitleye müdahalesi sonucu çıkan karışıklıkta parçalanmış ancak yerine yenisi konmamıştır.

Kültürel etkileri

  • Enver Gökçe - Turan Emeksiz (daha sonradan Ahmet Kaya tarafından "Katlime Ferman" adıyla bestelenmiştir)
  • Nâzım Hikmet, Mayıs 1960'ta yazdığı "Beyazıt Meydanındaki Ölü" başlıklı şiiriyle Emeksiz'i anmıştır.
  • Cahit Külebi, 1960'ta yazdığı "28 Nisan" başlıklı şiirinde bu olaylardan bahsetmiştir.[2]
  • Tarık Zafer Tunaya, Türkiye'nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri isimli akademik kitabını "Atatürk Devrimi'ni hayatları pahasına korumayı bilmiş olan, yeni bir devrin öncüsü, şerefli bir neslin temsilcileri"[3] olarak tanımladığı 28 Nisan gençlerine ithaf etmiştir.
  • A. Kadir, Mutlu Olmak Varken adlı kitabının Dört Pencere adlı şiirinde "Turan Emeksiz'i anarak" şeklinde belirtmiştir.[4]
  • Kulüp dizisinin 2. sezonunun 8. bölümünde Turan Emeksiz'in ölümüne değinilmiştir.[5]

Kaynakça

  1. ^ Kılıç, Sultan. "Turan Emeksiz'i daha kaç kez kurşunlayacaksınız?". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2015. 
  2. ^ ""28 Nisan"". 17 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2020. 
  3. ^ Türkiye'nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, Tarık Zafer Tunaya, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, ISBN 975-6857-92-7
  4. ^ Mutlu Olmak Varken, A. Kadir, Can Sanat Yayınları, ISBN 978-975-510-492-8
  5. ^ "Kulüp'ün ikinci sezonu: 6-7 Eylül'den sonra zengin olanlar". bianet.org. 22 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023. 

Konuyla ilgili yayınlar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Üniversitesi</span> İstanbulda kurulu devlet üniversitesi

İstanbul Üniversitesi (İÜ), ana yerleşkesi İstanbul'un Fatih ilçesinde bulunan, Türkiye'nin en eski devlet üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sıddık Sami Onar</span> Türk hukukçu

Sıddık Sami Onar, Türk hukukçu.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi</span>

İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, İstanbul Üniversitesi'ne bağlı, 1979'da Siyasal Bilimler Fakültesi adı altında eğitim vermeye başlayan bir fakülte.

<span class="mw-page-title-main">Tarık Zafer Tunaya</span> Türk hukukçu, akademisyen ve yazar

Tarık Zafer Tunaya,, Türk anayasa hukukçusu.

<span class="mw-page-title-main">Orhan Şaik Gökyay</span> Türk edebiyat tarihi ve dil araştırmacısı, şair, öğretmen (1902 - 1994)

Orhan Şaik Gökyay, Türk edebiyat tarihi ve dil araştırmacısı, şair, öğretmen.

<span class="mw-page-title-main">Kızılay Meydanı</span> Ankara Yenişehirde meydan

Kızılay Meydanı ya da 15 Temmuz Kızılay Millî İrade Meydanı, Türkiye'nin başkenti Ankara'nın merkezindeki kent meydanı. Doğudan Ziya Gökalp Caddesi, batıdan Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, kuzey-güney ekseninde ise Atatürk Bulvarı yollarının kesişimindedir. Ankara'nın her tarafından ulaşımı oldukça kolay olan meydanda hem metro hem de Ankaray istasyonu bulunmaktadır. Çok sayıda büro, mağaza, kafe ve park bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Gezer</span> Türk yontucu

Hüseyin Gezer, Türk heykeltıraş.

<span class="mw-page-title-main">Ali Hadi Bara</span> Türk heykeltiraş

Ali Hadi Bara, Türk heykeltıraş.

<span class="mw-page-title-main">Halil İbrahim Karaoğlanoğlu</span> Türk subay

Halil İbrahim Karaoğlanoğlu, Türk asker. Kıbrıs Harekâtı'nda Kıbrıs'a ilk çıkan Türk Silahlı Kuvvetleri 50. Piyade Alayı'nın komutanı.

555K; 5 Mayıs 1960 tarihinde, Ankara'da, Demokrat Parti aleyhtarı öğrencilerin yaptığı protesto eylemi. Adını 5. ayın 5. günü saat 5'te Kızılay'da düzenlenmesinden alan eylem cumhuriyet tarihinin ilk "sivil itaatsizlik" eylemi olarak da anılır.

<span class="mw-page-title-main">Fethi Gemuhluoğlu</span>

İrfan Fethi Gemuhluoğlu,, İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde İstanbul'un muhafazakâr çevrelerinde etkili olmuş fikir adamı, mutasavvıf.

<span class="mw-page-title-main">Halâskârgazi Caddesi</span> Yaklaşık 1,3 km uzunluğundaki Harbiye kavşağından başlayarak Şişli Camiine kadar uzanan cadde

Halâskârgazi Caddesi, Harbiye kavşağından başlayarak Şişli Camii'ne kadar uzanan cadde.Yaklaşık 1,3 km uzunluğunda olup üzerinde iş merkezleri, bankalar, çarşılar, müzeler ve lokantalar bulundurmaktadır. Kenter Tiyatrosu bu cadde üzerindedir.

Yavuz Görey, Türk heykeltıraş.

Turan Emeksiz Anıtı, 28 Nisan 1960’ta İstanbul'da Beyazıt Meydanı’ndaki öğrenci olayları sırasında hayatını kaybedenlerin anısını yaşatmak için olayların geçtiği meydana dikilmek üzere heykeltıraş Semahat Acuner tarafından bronzdan yapılmış soyut bir açık hava heykelidir.

Mehmet Şadi Çalık, Türk çağdaş heykel sanatının öncülerinden.

28-29 Nisan Olayları, Demokrat Parti (DP) tarafından hazırlanan ve 27 Nisan 1960 tarihinde Mecliste büyük çoğunlukla kabul edilen Tahkikat Komisyonu'nu protesto etmek amacıyla 28 Nisan 1960'da İstanbul, 29 Nisan 1960'da ise Ankara'da üniversite öğrencileri tarafından yapılan üniversitelerde öğretim görevlisi olarak çalışan akademisyenlerin de desteklediği gösteriler. Polislerin olaya müdahale etmesiyle 2 öğrenci polis ateşi sonrası ölmüş, 100 civarı öğrenci yaralanmış, aralarında İstanbul Üniversitesi rektörü Sıddık Sami Onar da olmak üzere akademisyenler polis tarafından tartaklanmıştır. İstanbul'da emniyet güçleri ve vali; öğrencileri dağıtmak için takviye maksadıyla ordu birliklerini çağırmış, fakat askerlerle öğrenciler arasında arbede çıkmamış, bölgeye gelen askerler öğrencilere müdahale etmemiştir. Hatta, polisin gözaltına alıp askere teslim ettiği öğrenciler, askerler tarafından serbest bırakılmıştır. Gösterilerden yaklaşık bir ay sonra, Millî Birlik Komitesi emir komuta zinciri dışında gerçekleştirdiği askeri müdahale ile DP iktidarını devirmiştir.

A. Kadir Paksoy, Türk öğretmen, şair ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nda sosyalizm</span>

Osmanlı İmparatorluğu'nda sosyalizm hareketi II. Meşrutiyet sonrasındaki siyasi atmosferde cereyan etmeye başladı. İmparatorluk zayıflayıp çöküş sürecine girdiğinde tıpkı Osmanlı liberalleri ve diğer düşünce akımlarına haiz olanlar gibi sosyalistler de "bu ülke nasıl kurtulur" sorusuna kendi içlerinde cevap aradılar. Çeşitli fikir cereyanlarında sosyalistler en zayıf görünümde olanlardı. İlk sosyalist parti olan Osmanlı Sosyalist Fırkası 1910 yılında kurulmuştu. İştirak dergisi sosyalistlerin fikirlerini beyan ettikleri bir dergiydi. Aynı zamanda sosyalizm eğiliminde kısa ömürlü birçok yayın organları da bulunmaktaydı. Dr. Refik Nevzat da Beşeriyet'i çıkardı.

<span class="mw-page-title-main">Anıtkabir'de düzenlenen miting ve protestolar</span>

Türkiye'nin başkenti Ankara'da bulunan ve Mustafa Kemal Atatürk'ün naaşının yer aldığı anıt mezar olan Anıtkabir, inşasının tamamlanmasından beri birtakım miting ve protestolara ev sahipliği yaptı. 2524 sayılı Anıtkabir Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun'un 2. maddesi maddesi uyarınca hazırlanan ve 9 Nisan 1982'de yürürlüğe giren yönetmelikle birlikte Anıtkabir'de, Atatürk'e saygı amacı dışındaki her türlü tören, gösteri ve yürüyüş yapılması yasaklandı.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Üniversitesi Atatürk ve Gençlik Anıtı</span>

İstanbul Üniversitesi Atatürk ve Gençlik Anıtı, İstanbul Üniversitesi'nin simgelerinden birisi olan, 19 Mayıs 1955 tarihinde tamamlanarak açılışı yapılmış bronz anıt.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.