Turaç
| Turaç | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Francolinus francolinus Linnaeus, 1766 |
Turaç, dürrâc[1] veya çil kuşu[2] (Francolinus francolinus), sülüngiller (Phasianidae) familyasından bir kuş türü.
Afrika dışında bir sahaya sahip olan az sayıda Francolinus türünden biridir. 8-18 beyaz-lekeli soluk kahverengi yeşilimsi yumurtayı koyduğu yalın bir yer kazımasında yuva yapar. Bitki ve böceklerden oluşan geniş bir yiyeceği vardır. Çil keklik-boyutlarındaki erkek, çoğunlukla siyahtır, arkada ve böğürlerde beyaz lekeler vardır. Bacaklar kırmızıdır. Kestane rengi bir boyun yakası, beyaz yanak yamaları ve kahverengi kanatları vardır. Dişi, çoğunlukla kahverengidir ama boyun arkası kestane rengidir.
Erkek ve dişisinde farklılıklar görülmektedir. Erkek Turaç genelde yer yer beyaz ama ağırlıklı olarak siyah renkte yanaklara, parlak kestane renkli bir gerdana ve beyaz noktalı bir böğüre sahiptir. Sırtı ve kanatları altın kahverengi benekli olan, uca yakın kısmı sarımsı kahverengi parlaklıkta bantlı ve uç kısmı solgun bir renge, ince beyaz çizgileri bulunan siyah bir kuyruğa sahiptir. Dişi Turaç; üst tüyleri, kanatları ve kuyruğunun görünüşü itibarıyla erkek Turaç'a' benzemesine rağmen, erkeğin sırtının alt kısmındaki siyah renkler, dişide yerini kahverengi benekler ve kahverengi çizgilere bırakır ve ayrıca dişilerin kuyruklarının daha geniş olduğu görülür. Boyu 35 cm'dir. Ötüşü uzaklardan duyulur. Flüte benzer sesle öter. Çok sıkıştığı zaman dikine havalanır ve kanat gererek kısa kanat vuruşları ile süzülür. Turaç da diğerleri gibi uçmaktan çok yürümeyi yeğler.
Bu kuşların yetiştiği doğal ortam Kıbrıs'ın güneybatısı ve Karpaz Yarımadası'yla sınırlı görünse de, Hindistan Yarımadası, Çin, Kuzey Afrika, hatta Pasifik'te Hawaii adalarında da görülür. Farklı coğrafyalarda, renk kombinasyonunda farklılıklar görülür. Örneğin Hawaii'de siyah iken, Hindistan'da gri ağırlıklıdır.
Kültüre yansıması
Türk halk şiirinde Hasan Hüseyin Korkmazgil'in şu dizeleri ile yer bulur:
- Sivas'lardan inmedim mi kar sularıyla
- Ekmek deyip sarmadım mı göçümü turaç
- Bir tencere can aşını bölüşmedim mi
- Bakma turaç, bakma bana el gibi.
Aynı şiir, Ahmet Kaya tarafından bestelenmiştir.
Karacaoğlan'ın bir şiirinde şu şekilde yer alır:
- Ötme, turaç, ötme; işin var senin.
- Şahan salıp avlanacak yer değil.
- Vardım, gördüm, ağyar göçmüş yurdundan;
- Vatan tutup eğlenecek yer deyil.
Kaynakça
- ^ Kübra Eskigün. "Klasik Türk Şiirinde Efsanevi Kuşlar" (PDF). kutuphane.ksu.edu.tr. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2009.
- ^ "Büyük Türkçe Sözlük". TDK. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2009.[]
BirdLife International (2004). Francolinus francolinus. Tehlike altında olan türlerin 2006 IUCN Kırmızı Listesisi. IUCN 2006. 11 Mayıs 2006 tarihinde alınmıştır. birdbase.hokkaido-ies.go.jp/rdb/rdb en/frangula.pdf 28 Mart, 2011 tarihinde erişilmiştir.
