İçeriğe atla

Tur Abdin

Süryani köyleri ve manastırlarını gösteren Tur Abdin haritası

Tur Abdin (Süryaniceܛܘܼܪ ܥܒ݂ܕܝܼܢ, Arapça: طور عبدين, Kürtçe: Tûrabdîn / Tor), Türkiye'nin güneydoğusundaki Midyat ve çevresini içine alan tepelik bir bölgedir. Süryanicede "kulların dağı" anlamına gelen Tur Abdin, Süryani Ortodokslar için önemli bir bölge olup dinî ve kültürel merkezleridir.[1] Bölgenin çok eski bir tarihi geçmişi vardır. Yeryüzünde ayakta kalmış en eski Süryani Ortodoks Manastırı olan Mor Gabriel Manastırı da (Deyrulumur) bu bölgededir.

MÖ 9. yüzyılda Yeni Asur İmparatorluğu kralı II. Aşurnasirpal tarafından Diyarbakır'da dikilen Kurkh stelinde "Kaşiyari Dağları" olarak geçmektedir. Bu dağdaki geçit Nairi ülkesine düzenlenen harekâtta kullanılmıştır. İsmi, stel üzerinde iki kez şu şekilde geçmektedir: “Kaşiyari Dağı’nı geçtikten sonra ikinci kez Nairi ülkelerine girdim. Sigişu kentinde kamp kurdum ve geceyi geçirdim (...) Tupusu oğlu Lapturu’nun yönettiği, Kaşiyari Dağı üzerindeki iyi tahkim edilmiş altmış kenti yıktım, yaktım, harabeye çevirdim."

Bölgede bulunan Mor Sobo Kilisesi, Meryem Ana Kilisesi, Deyrüzzaferân Manastırı, Mor Gabriel Manastırı, Mor Abai Manastırı, Mor Loozor Manastırı, Mor Yakup Manastırı, Mor Kuryakos Kilisesi ve Mor İzozoel Kilisesi, 2021 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edildi.[2]

Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Aphram I. Barsoum; Ighnāṭyūs Afrām I (Patriarch of Antioch) (2008). The History of Tur Abdin. Gorgias Press. ISBN 978-1-59333-715-5. 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2016. 
  2. ^ "Late Antique and Medieval Churches and Monasteries of Midyat and Surrounding Area (Tur 'Abdin)" (İngilizce). UNESCO. 30 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Midyat</span> Mardin şehrinin bir ilçesi

Midyat, Mardin ilinin bir ilçesidir. Midyat, dinlerin ve dillerin buluşma noktasıdır. MÖ 9. yüzyıl Asur tabletlerinde Matiate olarak tanımlanır. "Matiate", Aramice/Süryani bir isimdir ve "mahallesim", "vatanım", demektir. Asur kralı II. Asur Nasırpal Tur Abidin'in Aramileri talan ettikten sonra, bu savaşın tarihi tablalar yazılmıştır. Midyat'taki ilk Süryani Hristiyanlar da mağaralarda yaşardı. Midyat tarih boyunca birçok kere kuşatılıp talan edilmiştir. Son olarak I. Dünya Savaşı'nın karanlık günlerinde, "Ferman" yılında, kasaba sakinlerinin üçte ikisi yaşamını kaybetmiştir. Ancak 1930 yılından sonra kasaba yeniden canlanmış: Kiliseler, evler ve bazı mekanlar onarılmıştır. Ondan sonra yerleşim düzeni zamanla oturmaya başlamıştır. Bazı film ve diziler Midyat'ta çekilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Süryani Ortodoks Kilisesi</span> Antakya Süryani Ortodoks Kilisesi

Süryani Kadim Kilisesi ya da Süryani Ortodoks Kilisesi Doğu Hristiyan mezhebidir ve Orta Doğu'da yaşayan Hristiyan Semitik bir halk olan Süryaniler’in çoğu bu mezhebe üyedir.

<span class="mw-page-title-main">Dargeçit</span> Mardinin bir ilçesi

Dargeçit, Mardin'in ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Nusaybin</span> Mardinin ilçesi

Nusaybin, Mardin iline bağlı Suriye sınırında Kamışlı'ya komşu ovada kurulmuş bir ilçedir.

Yusuf Çetin, Süryani Ortodoks Kilisesi, İstanbul Metropoliti. "Mor Filüksinos" unvanı ile anılır.

<span class="mw-page-title-main">Aksum</span> batı Etiyopyada bulunan bir şehir

Aksum, batı Etiyopya'da bulunan bir şehir. Tigray'ın Mehakelegnaw Bölgesi'nde, Adwa dağlarının yamaçlarında bulunan şehrin enlemi ve boylamı 14°07′N, 38°44′E'dir. İsa'nın doğumundan sonra ortaya çıkan ve 7. yüzyıldan sonra bilinmeyen sebeplerden dolayı, büyük bir olasılıkla Etiyopya İmparatorluğu'nun iktidarı ülke merkezine taşımasından sonra, çöküş gösteren Aksum Krallığı'nın merkezi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Süryaniler</span> Sami kökenli etnik grup

Süryaniler, Mezopotamyalı Sâmî kökenli bir etnik gruptur. Baskın bir diaspora nüfusuna sahip olan halk, ikamet ettikleri ülkelerdeki birincil dillerin yanı sıra Neo-Aramice veya Süryanice konuşur. Bazen kendilerini ''Asurlu", "Arami" veya "Keldânî" olarak isimlendirirler ve tarihleri Dünya'nın en eski medeniyetlerinden biri olarak görülen Asur İmparatorluğu'na ve Kuzey Levant'daki Aramilere dayanır. Süryaniler, İngilizcede de Asurlular ile aynı anlamı taşıyan kelimeyle ifade edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye'de yirmi bir tane UNESCO Dünya Mirası bulunmaktadır. İlk olarak 1985'te İstanbul'un Tarihî Alanları, Göreme Millî Parkı ve Kapadokya ile Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, son olarak da 2023'te Gordion ile Anadolu'nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Hipostil Camileri listeye dâhil edildi. Listedeki varlıklardan on dokuzu kültürel, ikisi karma alandır. Türkiye'nin Dünya Mirası Geçici Listesi'nde ise yetmiş dokuz tane varlığı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Güngören, Midyat</span>

Güngören, Mardin ilinin Midyat ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Harmanlı, Midyat</span>

Harmanlı, Mardin ilinin Midyat ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Bethkustan, Midyat</span> Midyat mahallesä

Bethkustan, Mardin ilinin Midyat ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Deyrüzzaferân Manastırı</span> Mardinde bir manastır

Deyrüzzaferân Manastırı Mardin'in 3 km doğusunda, 5. yüzyılda yapılan bir Süryani manastırı ve Süryanilerin önemli merkezlerinden biridir. Mor Hananyo Kilisesi, Azizler Evi, Meryem Ana Kilisesi ve Güneş Tapınağı manastırın önemli yapılarını oluşturur. Manastırın içinde tarihi bir Süryanice İncil ve kutsal taş bulunmakta, ilk tıp fakültesinin burada kurulduğu söylenmektedir. Kurulduğu dönemden kalma mozaikler bugün de durmaktadır. Canlı bir tarih görünümünde olan manastırın en büyük özelliklerinden biri de içinde 52 Süryani patriğinin mezarlarının bulunmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mor Gabriel Manastırı</span> Dünyanın ayakta kalan en eski Süryani Ortodoks manastırı

Mor Gabriel Manastırı, dünyanın ayakta duran en eski Süryani Ortodoks manastırıdır. Mardin ilinin Midyat ilçesine bağlı Güngören köyü sınırları içerisinde, Süryanilerin anayurdu olarak bilinen Tur Abdin platosunda bulunmaktadır.

Mor Loozor Manastırı, Mardin ilinin Midyat ilçesine bağlı Mercimekli Köyü'ne yaklaşık 1 kilometre mesafedeki bir tepe üzerinde bulunan Süryani manastırıdır. Tur Abdin bölgesinde başka hiçbir manastırda bulunmayan, yüksek bir sütunun üstüne çıkarak ibadet eden Amudiler'e ait bir inziva kulesine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Mistra</span> Mistra

Mistra, Mezistre veya Misehor, Mora Vakainamelerinde (kroniklerinde) Μυζηθράς Myzithras, kale için bir kasaba ve Lakonya, Mora'nın eski bir belediyesi. Yunanistan'da 2011 yılında gerçekleşen yerel idareler reformundan beri Sparta belediyesinin bir parçasıdır. Antik Sparta'nın yanında Taygetus dağında konumlanmıştır. 14 ve 15. yüzyıllarda Bizans Mora Despotluğu'na başkentlik ettiği dönem zenginlik ve kültürel bir yükseliş yaşamıştır. Şehirde yerleşim Osmanlı döneminde devam etmiştir ancak Batılı Seyyahlar yanlışlıkla burayı antik Sparta olduğunu düşünmüşlerdir. 1830larda burası terk edilip, yaklaşık sekiz kilometre doğusunda yeni kasaba Sparta inşa edilmiştir.

Süryaniyat, Süryoloji ya da Süryani Çalışmaları Süryani dili ve Süryani Hristiyanlığını araştıran bilim dalıdır. Bilim dalı özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda İngiliz, Fransız ve Alman bilim insanlarının Süryaniceye duyduğu ilgi neticesinde ortaya çıkmıştır. Süryani dili, İsa'nın konuştuğu dil olan Aramicenin bir gelişim evresini teşkil ettiğinden, bazı ülkelerde Aramice ve Süryanice çalışmalarının birbirinden ayrı tutulduğu da görülür.

<span class="mw-page-title-main">Azize Katerina Manastırı</span>

Azize Katerina Manastırı resmi olarak "Sina Dağı'ndaki Kutsal Tanrı-Trodden Manastırı", Mısır'ın Güney Sina ilinde, Sina Dağı'nın eteklerinde, Azize Katerina kentinde yer alan bir manastırdır. Manastır, daha geniş Doğu Ortodoks Kilisesinin bir parçası olan Özerk Sina Kilisesi tarafından yönetilmektedir. 2002 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Samtavro Manastırı</span>

Samtavro Transfigurasyon Ortodoks Kilisesi ve Mtsheta, Gürcistan'daki Aziz Nino Rahibe Manastırı, İberia Kralı III. Mirian tarafından 4. yüzyılda inşa edilmiştir. Kilise 11. yüzyılda Kral I. Giorgi ve Katolikos-Patrik Melkisedek tarafından yeniden inşa edilmiştir. Ünlü Gürcü keşiş Gabriel, Samtavro Kilisesi'nin bahçesinde gömülüdür.

<span class="mw-page-title-main">Mor Hobil Mor Abrohom Manastırı</span> Mardinde bir manastır

Mor Hobil Mor Abrohom Manastırı, Mor Gabriel Manastırında eğitim görmüş Mor Hobil ve Mor Abrohom tarafından M.S. 5. yüzyılda Mardin ili Midyat ilçesinde kurulmuştur. Manastır bünyesinde iki tane kilise, Süryani mezarlığı ve Meryem Ana kubbesi bulunmaktadır. Aktif olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Süryanileri</span> Türkiyede bir etnik grup

Türkiye Süryanileri, çoğu Süryani Ortodoks Kilisesi, Keldani Katolik Kilisesi, Süryani Pentekostal Kilisesi, Süryani Evanjelik Kilisesi veya Kadim Doğu Kilisesi üyesi ve Doğu Aramice konuşan Hristiyanlar olan, Sami dilini konuşan yerli bir etnik grup ve Türkiye'nin azınlığıdır.