Amasra'da şişelere kurulmuş çeşitli sebze turşularıBir tabak karışık turşu
Turşu kurma, çeşitli sebze ve meyvelerinsalamura adı verilen tuzlu; asitli çözeltide bir süre bekletilerek uzun süre saklanabilecek hâle getirilmesidir. Genelde kırsal alanda kışa hazırlığın önemli bir kısmıdır. Turşulama, gıdanın raf ömrünü korur veya uzatır. Elde edilen ürüne turşu denir.[1]
Arkaik kültürde ilk kez topraktan yapılma büyük boy küpler içerisinde kurulumu yapılmaktaydı. Ticari ürün olarak kullanılmaya başlandığı antik çağlarda ahşaptan yapılan kaplarla taşındığı ve saklandığı da görülmekle birlikte ahşap ve asidin reaksiyonları nedeniyle kalıcı olarak hep toprak kaplar tercih edilmiştir. Günümüzde bu tür toprak kapların yerini plastik, cam kavanoz, paslanmaz teneke kaplar almıştır.
Türklerde önemli bir yeri vardır. Türkiye'de geleneksel olarak adına Ankara'nın Çubuk ilçesinde festival düzenlenmektedir. Çubuk Belediyesi "Çubuk Turşusu" adına patent almıştır.
Turşuluk malzemeler % 5-10'luk tuz çözeltisine basılarak yerleştirilir ve laktik fermantasyon süreci başlar. Sebze ve meyvelerdeki şeker 10-23 C° sıcaklıkta, genelde birkaç haftalık bir sürede laktik aside dönüşür. Fermantasyonu hızlandıracak kimyasallar kullanılabilir. Sonuçta elde edilen çözeltinin asitliği %1 civarındadır. Fermantasyon süresince tuzlu çözelti istenmeyen organizmaların üremesini engeller.
İşletmelerde üretilen turşular otoklav turşusu ve fermantasyon turşusu olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Otoklav turşusu tıpkı konserve üretiminde olduğu gibi: Sebzelerin yıkanıp ayıklandıktan sonra, tuz, sirke ve sarımsak içeren dolgu sıvısı ile beraber ambalaj malzemesine doldurulması; kapanıp ısıl işlem uygulanması ile elde edilir. Fermantasyon turşuları ise önceden tekniğine uygun olarak büyük hacimli fıçılarda yapılmış turşuların, üründe tat dengesi kurulduktan sonra açılarak daha küçük ambalajlara doldurulması ve ısıl işlem uygulanması ile elde edilir.
Osmanlı Mutfağındaki Turşu Çeşitleri
Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de çeşitli turşu tarifleri vardır.[2] Bunlar:
Gedelek, Bursa’nın Orhangazi ilçesine kayıtlı bir köy olup, 2014 yılında mahalle statüsü kazanmıştır. Bölgede ağırlıklı olarak biber, hıyar, beyaz lahana, yeşil domates, kırmızı pancar, fasulye, acur, yeşil erik, karnabahar, sarımsak, havuç, mor lahana, patlıcan, bamya, kiraz, çağla, ahlat, kırmızı havuç, salamura yaprak, muşmula, ayva, elma, turp (alabaş), yabani maydanoz, kereviz, kızılcık, mısır, kelek (kavun), patlıcan dolma, lahana dolma ve karışık turşu üretilir. Orhangazi Gedelek Turşusu Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[3]
Ordu Yayla Pancarı Turşusu / Ordu Dürme Turşusu
Ordu Yayla Pancarı Turşusu / Ordu Dürme Turşusu 15.12.2017 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[4]
Sivas Pezik Turşusu / Sivas Pezik Dal Turşusu
Sivas Pezik Turşusu / Sivas Pezik Dal Turşusu 12.03.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[5]
Çubuk Turşusu
Ankara Çubuk Turşusu 26.08.2008 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[6]
İskilip Turşusu
Çorum İskilip Turşusu 19.04.2010 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[7]
Gaziantep Acur-Biber Turşusu 31.03.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[8]
Ordu Taflan Turşusu
Ordu Taflan Turşusu 10.05.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[9]
Midyat Turşusu / Midyat Acur Turşusu
Midyat Turşusu / Midyat Acur Turşusu 01.06.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[10]
Reşadiye Kırmızı Pezik Turşusu
Reşadiye Kırmızı Pezik Turşusu 21.08.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[11]
Faydaları
Evde yapılan doğal ve probiyotik açısından zengin olan turşu gibi fermente gıdalar tüketmek, bozulan bağırsak duvarını hem onarmakta hem de güçlenmesini sağlamaktadır.[12]
^"ORHANGAZİ GEDELEK TURŞUSU"(PDF). turkpatent.gov.tr. 17 Ağustos 2020. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi(PDF). Erişim tarihi: 16 Haziran 2021.
Domates, patlıcangiller (Solanaceae) ailesinden, anavatanı Güney ve Orta Amerika olan, meyvesi yenebilen otsu bitki türü. Domatesin eş anlamlısı kızanak sözcüğüdür.
Batırık(Batırma); bulgur ile yapılan bir çeşit sulu salatadır. İçindeki domates, salatalık ve bulgurdan ötürü kısırı andırır. İç Anadolu bölgesinin güneyi ve Akdeniz bölgesinde Toros dağlarına yakın bölgelerde,Karaman,Bozkır, Ermenek ile Mersin'in ilçeleri Tarsus, Erdemli, Mut, Aydıncık, Anamur, Bozyazı, Silifke ve Gülnar'da yapılır. Yapılışı bölgelere göre küçük farklılıklar gösterse de, genelde ince bulgur, tahin, domates çeşitli baharatlarla karıştırılır ve yoğrulur.
Tarhana çorbası, Anadolu, Balkanlar ve Orta Asya gibi geniş bir coğrafyada çeşitli yapım şekilleriyle görülen çorba çeşididir. Önemli bölümü yoğurttan oluşan Tarhana çorbası besleyici olduğu kadar kuru toz şeklinde olduğu için uzun süre saklanabilir.Mecmuâ-i Fevâid, Ali Eşref Dede'nin Yemek Risalesi, Melceü’t-Tabbâhînde tarifi verilmiştir.
Tandır ekmeği Ortadoğu ve Asya'da sıklıkla yenen, ince ve oldukça gevrek bir çeşit ekmektir. Yerde açılan ve etrafı çamurla sıvanmış bir çukurun içinde pişirilir. Yufka gibi, oklava ile bir buçuk santim kalınlığında açılır. Üzerine un, susam ve su serpilir. Bu bir nevi bulamaçtır. Bundan sonra ekmek, ocağın iç duvarlarına yapıştırılarak pişirilir. Yufka gibi bol miktarda hazırlanıp uzun müddet saklanabilir.
Ayvalık tostu, tadını büyükçe kesilen özel ekmeğinden alan bir sandviç. Balıkesir'in Ayvalık ilçesinin bilinen yöresel bir ürünüdür.
Gözleme ince olarak açılmış yufkanın çeşitli iç malzemelerle doldurulduktan sonra, sac üzerinde odun ateşinde pişirilmesiyle hazırlanan bir çeşit aperatif Türk böreğidir. Abhaz mutfağında velibah olan çeşidi vardır.Gjomleze olan bir çeşidi Kuzey Makedonya'da yapılmaktadır.Zuraced ve chudu çeşidi Osmanlı mutfağında ve Dağistan mutfağında yapılmaktadır. Kırım Tatar mutfağında cantık çeşidi yapılmaktadır.
Peynir helvası, bir çeşit helvadır.
Uluslararası Çubuk Turşu ve Kültür Festivali; her yıl Eylül ayında, Ankara'nın Çubuk ilçesinde gerçekleştirilen gastronomi ve kültür festivalidir. İlk olarak 2005 yılında, Çubuk Belediyesi tarafından düzenlenmiştir. Adını ilçenin meşhur yiyeceği olan Çubuk Turşusundan alan festival, bölge ekonomisine ve ilçenin tanıtımına katkıda bulunmaktadır. Başlarda şehir merkezindeki ana cadde ve sokaklarda kurulan festival son birkaç yıldır bu tarz etkinlikler için özel olarak inşa edilen Çubukâbad Parkı'nda düzenlenmektedir. Festival etkinlikleri kapsamında 2018 yılında kurulan 1.5 tonluk turşu, "dünyanın en büyük turşusu" sıfatıyla Guinnes Rekorlar Kitabı'na girmiştir.
Karalahana sarması ya da karalahana dolması kara lahana yaprağının içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Kıymalı sarma şeklinde yapılır.
Tahin helva, ana maddeleri tahin, şeker, çöven suyu, vanilya olan, ünlü bir Türk tatlısıdır. Çeşitlerine göre içerisine kakao, antep fıstığı, sakız, bal ve ceviz eklenir. 700 yıl önce Denizli’de Hasan Basri Efendi tarafından keşfedilmiştir. Son yıllarda tahin helva sanayinde şeker yerine glikoz oranı yüksek fruktoz oranı düşük mısır şurupları, yağ ve proteini bağlayıcı çeşitli katkılar kullanılmaktadır.
Karalahana çorbası Karadeniz mutfağında yapılan bir çeşit çorbadır.
Çöp şiş kebabı bir çeşit kebaptır. Uçları bıçakla yontularak sivri hale getirilen kamışlara dizilen küçük et parçalarının mangal kömüründe pişirilmesiyle üretilir.
Kuru dolma, kurutulmuş sebzelerin içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı kuru dolma ya da kıymalı kuru dolma şeklinde farklı çeşitleri vardır.
Yaz dolması bir çeşit dolmadır. Karışık dolma çeşididir.
Çorti, Türk mutafağında yapılan bir çeşit turşudur. Malzemesi ufak doğranan lahana yaprakları, reyhan, pul biber, limon, tuz, sudur. Malzemeleri kavanozlara basılması ile yapılır. Yemeklerin yanında yenile bildiği gibi Muş' da Çorti aşı yapımında kullanılır.
Sac kavurma, bir çeşit kavurmadır. Sac üzerinde yapılır.
Kurşun aşı çorbası, ince bulgur, irmik, yumurta, un, kimyon, pul biber ve salça ile yapılan bir çorbadır.
Fırın Ağzı Kebabı, et, pirzola, soğan, sarımsak, biber ile yapılan bir kebap türüdür.
Şıhılmahşe, Türk mutfağında yer alan, bir çeşit acur dolması türüdür. Kelimenin aslı mahşî veya muhaşşâdır. Zamanla ya da halk arasında “mûşi”ye dönüşmüştür. Anlamı bir sebzenin içini kıyma veya pirinç doldurmaktır. Kilis Şıhılmahşe 26.09.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
Turşu, birçok sebze, meyve ve etlerin salumura adlı asitli karışımda, belli bir süre bekletilerek uzun süre saklanabilecek ve daha sonra kullanıma hazır hâle getirilmesidir.
Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır. Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir. Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.
