İçeriğe atla

Tupolev Tu-154

Tupolev Tu-154
Tupolev Tu-154
Tupolev Tu-154
TürüYolcu uçağı
Ulusal köken Sovyetler Birliği
ÜreticiTupolev
İlk uçuş4 Aralık 1968
Hizmete giriş9 Şubat 1972, Aeroflot
Hizmetten çıkışEtkin hizmette
Ana kullanıcıAeroflot
Cubana
İran Air
Üretim aralığı1968-
Üretim sayısı1015
Birim maliyeti45 Milyon $ (2008)

Tupolev Tu-154 (Rusça: Туполев Ту-154) Rus yapımı orta menzili üç motorlu yolcu uçağıdır. Boeing 727 benzer bir tasarıma sahiptir. Rusya, Doğu Avrupa, Küba, Çekoslovakya ve daha pek çok ülkede kullanılan Rusya'nın en çok üretilen jet yolcu uçağıdır.[] Üretilen yolcu uçaklarının çoğu Aeroflot'da (Rus Hava yolları) hizmet verdi. Hâlen 17 değişik havayolu şirketinde yılda 138 milyon yolcuyu taşımaktadır. Tasarımı sayesinde toprak ve buzul pistlere inebilir. Kuzey kutbu gibi aşırı soğuk ortamlardan etkilenmeden kalkış için bekleyebilir. Tu 154, 1 mach sürate ulaşabilen en hızlı yolcu uçağıdır.

Tasarımı

Tu 154 Aeroflot hizmet veren eski Tu 104 uçaklarının yerini doldurmak için tasarlanmıştı. Aeroflot, Sovyet uçak tasarımcılarından 16-18 ton yük taşıma kapasiteli, 2500–4000 km menzil, operasyonel hızı 900 km veya 6 ton yük taşıma 7000 km ye kadar menzil 850 km uçuş hızına sahip yeni bir model dizaynı talep etti. Tasarlanan uçağın tam yükle 2500 metrelik pisten kalkış yapabilmesi de bir diğer şartları olmuştu.

Tajikistan Airlines ait Tu-154 Münih Havalimanı'nda
Kavminvodyavia ait Tu-154M Moskova Havalimanında
Aeroflot Tu-154 Moscow Sheremetyevo Airport
Aeroflot Tupolev Tu-154 Zvartnots Uluslararası Havalimanında
Aeroflot Tupolev Tu-154
Bulgar VIA hava yollarına ait Tupolev Tu-154M Düsseldorf Havalimanı'nda, 2003
Tu-154M Rossiya
Polonya Askeri Kuvvetleri Tu-154M ile Varşova Frederic Chopin Havalimanından 36ncı özel hava taşıma alayı VIP transportu sırasında

Ana tasarım modeli

  • 3 Turbojet motoru
  • Yüksek güçteki Motorları taşıyabilecek sağlam iskelet yapı. Daha güçlü hücum kenarları, flap, kuyruk kanatçıklar, hava frenleri.
  • İlk tasarım versiyonunda yüksek kademeli geri saptırıcılar (motor reverseleri) yapıldı. Bu durum güvenliği düşürüyordu.
  • İlk tasarım versiyonunda gericevrimi olmayan 3 kanallı hidrolik sistem mevcuttu.
  • Ana iniş takımları 6 tekerli ve hızı düşürmek için kendinden fren sistemine sahipti.
  • İlk tasarımlarda auxiliary power unit (apu) motorlarını çalıştırabiliyordu. Ayrıca dışarıdan ekstra güç ünitesine bağlanabilme özelliği vardı.
  • Uçak elektrik ihtiyacını karşılamak için birbirine paralel 2 adet ac jeneratöre sahipti.
  • Güvenliği artırmak için uçuş sırasında Motorların geri takat yapması (saptırıcıların açılması) sağlandı.
  • Tüm modellerde otomatik pilot ve otomatik iniş sistemi mevcuttur.

Kullanıcı Ülkeler

Sivil Kullanıcılar

Ağustos 2006 tarihinde tüm versiyonlarından 435 adet tu-154 yolcu taşımaya devam ediyordu. Ana kullancı hava yolları şirketleri: Iran Air Tours (12), Aeroflot-Don (10), Aeroflot (26),Air Koryo (4), Azerbaijan Airlines (10), BAL Bashkirian Airlines (6), Belavia (17), Dalavia (8), Moskovia Airlines (6), Kavminvodyavia (10), Kogalymavia (7), KrasAir (15), Kyrgyzstan Airlines (10), Alrosa Mirny Air Enterprise (6), Rossiya (25), S7 Airlines (31), Samara Airlines (8), Tajik Air (9), Ural Airlines (16), UTair Aviation (16), Uzbekistan Airways (13), Vladivostok Air (12) and Yakutia Airlines (12). 2006 ağustos ayı itibarı ile az sayıda tu154 sahibi diğer kullanıcı operatörler

Charter uçan ve az sayıda tu 154 sahibi firmalar.
Abakan Air Enterprise, Abakan Avia, Aerocom, Aeroflot, Aeroflot-Don, Aeroflot-Nord, Aerokuznetsk, Aeronica, Aeroservice Kazakhstan, Aerotrans, Aerovolga, Air Georgia, Air Great Wall, Air Koryo, Airlines 400, Air Moldova, Air Savari, Air Transport Europe, Air Ukraine, Air Via, Air Volga, AJT, Albanian Airlines, Alak, Amur Avia, Aria Air, Ariana, Armenian Airlines, Asian Star, Atlant, Atlant-Soyuz Airlines, Atyrau Airways, Aviaenergo, Aviaprad, Aviaprima, Avial, Avioimpex, AVL Arkhangel, Azerbaijan Airlines, Baikal Airlines, Bulgaria Air, Baltic Express, Barnaul Air, Bashkirian Airlines, Belavia, BH Air, Bratsk Air, Bulgarian Air Charter, CAAC, Caspian Airlines, Chelal, Chernomoravia, China Glory, China Northwest, China Southwest, China United, China Xingjiang, Chita Avia, Continental Airways, CSA, Cubana, Daallo, Diamond Sakha, East Line, Elk Estonian, Enkor, Georgia Air Prague, Gomel UAD, Hemus Air, Imair, Interflug, Iran Air Tours, Iron Dragonfly, Kaliningradavia, Khabarovsk Aero, Kish Air, KrasAir, KMV, Kuban Airlines, Kyrgyzstan Airlines, Latpass, Libyan Arab Airlines, LOT Polish Airlines, Macedonia Airservice, Mahan Air, Malév Hungarian Airlines, Mavial Magadan Airlines, Moscow Airways, Murmansk Air, Nizhny Novgorod Air, Odessa Airlines, Omskavia, Orbi Georgian, Orenburg Airlines, Pakistan International Airlines, Perm Airlines, Polet Airlines, Pulkovo Aviation Enterprise, Russian Sky, Sakha Avia, Samara Airlines, Samarkand, Shaheen Air, Sibaviatrans, Sibir, Sichuan Airlines, Slovak Airlines, Spair, Surgut Avia, Syrianair, Taban Airlines, Tajikistan Airlines, Tarom, Tatarstan Airlines, Tavria, Tesis, Tomsk Air, Transair Georgia, Transeuropean, Turanair, Türkmenistan, Tyumen airlines, Ulyanovsk Airlines, Ural Airlines, UTair Aviation, Uzbekistan Airways, Vietnam Airlines, Vitair, Vladivostok Air, Vnukovo, Yakutia Airlines, Yamal Airlines, Yuzhnaya.

Askeri Kullanıcılar

  • Uçağın Nato kod Adı Careless

Ülkeler

 Azerbaycan
 Çin
 Kazakistan
 Kuzey Kore
 Polonya
2 Tu-154M
 Rusya
 Slovakya
 Ukrayna
 Bulgaristan

Eski Kullanıcıları

 Küba
Küba Hava Kuvvetleri (Kullanımdan çıkarıldı)
 Çekoslovakya
(Kullanım ömrünü tamamladı)
 Çekya
(yerine Airbus a320 a319 model uçaklar alınarak emekliye ayrıldı )
 Doğu Almanya
(Kullanım ömrünü tamamladı)
 Almanya
(1 adeti düştü diğerleri Kullanım ömrünü tamamladı)
 Sovyetler Birliği
(Kullanım ömrünü tamamladı)

Teknik özellikleri (Tu-154B-2)

Tupolev Tu-154

Genel özellikler

  • Mürettebat: 3 veya 4
  • Kapasite: 114 ila 180 yolcu
  • Uzunluk: 48,0 m (157 ft 6 in)
  • Kanat açıklığı: 37,55 m (123 ft 2 in)
  • Yükseklik: 11,40 m (37 ft 5 in)
  • Kanat alanı: 201,5 m2 (2.169 ft2)
  • Boş ağırlık: 50.700 kg (111.774 lb)
  • Maksimum kalkış ağırlığı: 100.000 kg (220.462 lb)
  • Güç kaynağı: 3 × Kuznetsov NK-8-2U turbofan, her biri 103 kN (23.000 lbf) itme - aslen 10.500 kgf olarak ölçüldü.

Performans

  • Maksimum sürat: 950 km/sa (590 mph, 510 kn)
  • Menzil: 2.500 km (1.600 mi, 1.300 nmi) Maksimum kalkış ağırlığı ile
  • Azami irtifa: 12.100 m (39.700 ft)
  • İtme/ağırlık: 0,32

Yaptığı Başlıca Kazalar

-3 Temmuz 2001 tarihinde Rus Tupolev Tu-154 tipi uçak Sibirya'nın Irkutsk kenti yakınlarında 136 yolcusu ve 9 kişilik mürettebatı ile düştü. Kazadan kurtulan olmadı.

-Ekim 2001 tarihinde İsrail'den havalanan Rus Tupolev Tu-154 tipi uçak, tatbikat sırasında fırlatılan Ukrayna füzesinin isabet etmesi sonucu Karadeniz'e düştü, 78 kişiden kurtulan olmadı.

-12 Şubat 2002 tarihinde İran Havayolları'na ait Tupolev Tu-154 tipi uçak, İran'ın batısındaki dağlık kesime düştü. 119 yolcu ve mürettebattan kurtulan olmadı.

-1 Temmuz 2002 tarihinde Rus çocuklarını tatil için İspanya'ya götüren Başkır Havayollarına ait Tupolev Tu-154 yolcu uçağı, Almanya'nın güneybatısında Constance Gölü yakınlarında bir Alman Boeing 757 kargo uçağıyla çarpıştı, 52'si çocuk 71 kişi öldü. Kazadan kurtulan olmadı.

-Şubat 2006 tarihinde İran Airtour'a ait Rus yapımı Tupolev Tu-154 tipi yolcu uçağı Tahran'da iniş yaptığı sırada düştü. Uçakta bulunan 148 kişiden 29'u hayatını kaybetti.

-10 Nisan 2010 tarihinde Polonya Devlet Başkanı Kaczynkski ile eşi Maria’nın yanı sıra Genelkurmay Başkanı Franciszek Gagor, Merkez Bankası Başkanı Slawir Skrzypek, Dışişleri Bakan Yardımcısı Andrej Kremer ve birçok milletvekilini,1940 yılında gerçekleşen 22 bin Polonyalı'nın kurban gittiği katyn katliamının 70.yıldönümü için Rusya'ya götürmek için havalanan Tupolev Tu-154 tipi yolcu uçağı Rusya’nın Smolensk havalimanına yaklaşırken yoğun sis nedeniyle ormana çakıldı. Uçakta bulunan 96 kişi hayatını kaybetti. Kazada kurtulan olmadı.

-25 Aralık 2016 tarihinde Soçi'den kalkan Rus ordusuna ait Tu-154 Karadeniz açıklarında düştü.[1][2]

Teknik özellikleri (Tu-154M)

Genel özellikler

  • Mürettebat: 3 veya 4
  • Kapasite: 114 ila 180 yolcu
  • Uzunluk: 48,0 m (157 ft 6 in)
  • Kanat açıklığı: 37,55 m (123 ft 2 in)
  • Yükseklik: 11,40 m (37 ft 5 in)
  • Kanat alanı: 201,5 m2 (2.169 ft2)
  • Boş ağırlık: 55.300 kg (121.916 lb)
  • Maksimum kalkış ağırlığı: 104.000 kg (229.281 lb)
  • Güç kaynağı: 3 × Soloviev D-30KU-154 turbofan, her biri 103 kN (23.000 lbf) itme - aslen 10.500 kgf olarak ölçüldü.

Performans

  • Maksimum sürat: 950 km/sa (590 mph, 510 kn)
  • Menzil: 3.900 km (2.400 mi, 2.100 nmi) maksimum kalkış ağırlığı ile
  • Azami irtifa: 12.100 m (39.700 ft)
  • İtme/ağırlık: 0,30

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2016. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2016. 


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Messerschmitt Bf 109</span>

Messerschmitt Bf (Me) 109, II. Dünya Savaşı Alman avcı uçağı. Willy Messerschmitt tarafından 1930'larda tasarlanmıştır. Messerschmitt 109, ilk uçuşunu prototip Bf 109 V1 olarak Mayıs 1935'te yaptığı zaman döneminin en gelişmiş tek kişilik avcı uçağıydı. 1937 Şubatı’nda üretilmeye başlanan Jumo motorlu "B-1", Luftwaffe’de servise girdi. Jumo 210 motoru, "B", "C" ve "D" modellerinde de kullanıldı. Ocak 1939’dan 1942’nin başlarına dek üretimde kalan Bf 109 E modelinde Daimler-Benz DB 601 motoru kullanılmıştır. "G" modelinin üretimine 1942 Mayıs’ında başlanmıştır. Messerschmitt 109, yaklaşık 12.000 tanesi Bf 109 G olmak üzere toplam 35,000 civarında imal edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Boeing B-52 Stratofortress</span>

B-52 Stratofortress, Amerikalı Boeing şirketi tarafından üretilmiş uzun menzilli stratejik bombardıman uçağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Concorde</span> Yolcu uçağı olarak tasarlanmış hava taşıtı

Concorde, süpersonik yolcu uçağı olarak hazırlanmış bir hava taşıtı. Air France ve British Airways tarafından kullanılmış olup, 26 adet üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mikoyan Proje 1.44</span>

Mikoyan Gurevich Project 1.44/1.42 MiG tarafından Rus hava kuvvetleri için üretilen 5.jenerasyon hava üstünlük uçağı prototipidir. MiG-MFI olarak da bilinen uçağın NATO kodadı Flatpack'tir.

<span class="mw-page-title-main">Tupolev Tu-144</span> dünyanın ilk sesüstü hızında yolcu taşıma uçağı

Tupolev Tu-144, SSCB'de Tupolev tasarım ofisinde, Alexei Tupolev yönetiminde tasarlanmış, dünyanın ilk süpersonik taşıma uçağı (SST).

<span class="mw-page-title-main">McDonnell Douglas MD-80/MD-90</span> Yolcu Uçağı

McDonnell Douglas MD-80 ve MD-90; çift motorlu, orta sınıf ve tek koridorlu ticari jet uçağı. Her ikisi de DC-9 adlı modelden türetilmiştir. MD-80'ler 1980 yılında piyasaya sunulmaya başlanmasının ardından, 1989 yılında da MD-90'lar geliştirilmiştir. Her iki uçağın da yolcu kapasitesi aslen 140 iken, 172 yolcuya kadar çıkarılabilmekteydi. İlk ticari yolculuğuna Swissair ile çıkan uçak, 1998 yılında ise yerini Boeing 717'ye bıraktı. 717'nin orijinal ismi MD-95 olmasına karşın McDonnell Douglas—Boeing şirketlerinin birleşmesi sonrası yeniden adlandırıldı. 23 Mayıs 2006 tarihinde son iki Boeing 717 siparişinin teslimi ile DC-9 uçak ailesinin 41 yıllık üretim süreci sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tupolev Tu-16</span> SSCB tarafından kullanılmış çift motorlu jet bombardıman uçağı

Tupolev Tu-16, SSCB tarafından kullanılmış çift motorlu jet bombardıman uçağı. 50 yıldan uzun süre görev yaptı, günümüzde de lisanslı üretim modeli olan Xian H-6 ile Çin ordusunda hâlen görev yapmaktadır. Altı Gün Savaşı sırasında Mısır tarafından, çoğu savaşın ilk gününde yerden kalkamadan yok edilmesine karşın İsrail'e karşı kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Boeing 777</span> yolcu uçağı

Boeing 777 Uzun menzilli, geniş gövdeli, Çift koridorlu, çift motorlu yolcu uçağı. Boeing Ticari Uçaklar tarafından üretilmektedir. Dünyanın en büyük ve yaygın büyük çap turbofan motorlu, üç sınıfta 283 ve 368 arasında tek sınıf yapılandırmasında 550 yolcu taşıma olanağına sahip, 5235 ila 9380 deniz mili 'ye kadar menzili vardır. 777'ye dışarıdan bakıldığında diğer uçaklardan ayırt edici özellikleri, yuvarlak gövde kesiti, bıçak-kuyruk konisi, altı tekerlekli ana iniş takımı. Boeing 777'in ilk telesiyejli filosiyeline göre, bilgisayar aracılı kontrolleri var. Ayrıca, tamamen bilgisayar destekli tasarımla tasarlanan ilk ticari uçak.

<span class="mw-page-title-main">CASA CN 235</span> hafif nakliye uçağı

CASA CN-235, İspanyol CASA ve Endonezyalı IPTN firmalarının ürettiği bir hafif nakliye uçağı. Türkiye'de lisansları alınarak TUSAŞ tarafından üretilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Beriev A-50</span> 4 Motorlu Havadan Erken Uyarı ve Kontrol Uçağı

Beriev A-50 Shmel İlyuşin İl-76 hava platformu tabanlı bir Rus Havadan Erken Uyarı ve Kontrol uçağıdır. Tupolev Tu-126 'Moss' un yerini almak üzere geliştirilen A-50 ilk uçuşunu 1978 yılında gerçekleştirdi. 1984 yılında Rusya Hava Kuvvetlerinde hizmete girdi. 1992 itibarıyla yaklaşık 40 adet üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Embraer ERJ serisi</span>

Embraer ERJ 145 Brezilyalı Embraer firması tarafından üretilen bölgesel jet sınıfı uçak modelidir.

<span class="mw-page-title-main">Kurumoç Uluslararası Havalimanı</span> Rusyada bulunan uluslararası havalimanı

Kurumoç Uluslararası Havalimanı, Rusya'nın Samara kentindeki uluslararası havalimanıdır. Samara'nın 35 km. kuzeyindedir. 2006 yılında havalimanını 1.218.954 yolcu kullanmıştır. Havalimanını Samara Airlines artık merkez olarak kullanmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">British Aerospace Jetstream 41</span>

British Aerospace Jetstream 41, British Aerospace tarafından tasarlanan turboprop bölgesel yolcu uçağı. BAE'nin popüler modeli Jetstream 31 uzatılarak tasarlanmıştır. 30 koltuklu Embraer Brasilia, Dornier 328 ve Saab 340 gibi uçaklara rakip olarak tasarlanan uçak 29 koltukludur. Birleşik Krallık'taki Eastern Airways 17 uçaklı filosuyla en büyük kullanıcıdır.

<span class="mw-page-title-main">İlyuşin İl-18</span>

İlyuşin İl-18, İlyuşin tarafından üretilen Sovyet yapımı bir yolcu uçağıdır. Uçak, 1950'lerde geliştirilmiş olup 1957 yılında hizmete girmiştir. İl-18, dönemin en bilinen ve dayanıklı Sovyet uçaklarından biri olup on yıllar boyunca dünyanın başlıca yolcu uçaklarından biriydi ve çok sayıda ülkeye ihraç edildi. Yerini İl-62'ye bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">Tupolev Tu-155</span> uçan laboratuvar

Tupolev Tu-155 kriyojenik yakıt kullanan motorların uçuş araştırması için Tu-154 uçağını kullanan uçan laboratuvar.

<span class="mw-page-title-main">Heinkel He 70</span>

Heinkel He 70, Alman havacılık firması Heinkel Havacılık tarafından tasarlanan ve aynı zamanda yardımcı bombardıman uçağı ve hava keşif rollerinde kullanılan 1930'ların bir posta uçağı ve hızlı yolcu uçağıydı. Daha fazla yolcu taşıyabilecek tiplerle değiştirilmeden önce nispeten kısa bir ticari kariyeri vardı.

<span class="mw-page-title-main">Aeroflot'un 7425 sefer sayılı uçuşu</span>

Aeroflot'un 7425 sefer sayılı uçuşu, 10 Temmuz 1985'te CCCP-85311 kayıt numaralı Tupolev Tu-154B-2 uçağıyla gerçekleştirilen ve tarifeli Karşı-Ufa-Leningrad seferini yapan bir Aeroflot uçağının Üçkuduk, Özbekistan SSC, Sovyetler Birliği yakınında düşmesi olayıdır. Kaza sonucunda uçaktaki 200 kişinin tamamı ölmüştür. Araştırmacılar, pilotların yorgun olmasının kazada bir faktör olduğunu belirlemişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Boeing 737 Classic</span>

Boeing 737 Classic, Boeing tarafından üretilmiş olan bir dar gövdeli uçak serisi. Orijinal Boeing 737'nin ikinci jenerasyonu. Gelişimine 1979 yılında başlandı. İlk varyasyon olan 737-300, ilk uçuşunu Şubat 1984'te gerçekleştirdi ve hizmete aynı yılın Kasım ayında girdi. Daha uzan olan 737-400, ilk kez Şubat 1988'de uçtu ve aynı yıl hizmete girdi. En kısa varyasyon olan 737-500 ise ilk uçuşunu Haziran 1989'da gerçekleştirdi ve 1990'da hizmete girdi.

<span class="mw-page-title-main">Airbus A319</span>

Airbus A319, Airbus tarafından üretilen kısa ve orta menzilli, dar gövdeli, ticari yolcu çift motorlu jet uçaklarından oluşan Airbus A320 ailesinin bir üyesidir. A319, 124 ila 156 yolcu taşır ve maksimum 6.900 km uçuş menziline sahiptir. Uçağın son montajı Almanya'nın Hamburg kentinde ve Çin'in Tianjin kentinde yapılıyor. 1996 yılında Swissair ile hizmete girmiştir. Diğer Airbus A320 ailesi uçaklarıyla aynı tip derecelendirmesini paylaşır ve diğer A320 varyantlarında eğitim almış pilotların ek eğitim almadan A319'u uçurmasına olanak tanır. Kasım 2021 itibarıyla, toplam 1.488 Airbus A319 uçağı teslim edildi. American Airlines, filosundaki 133 adet A319 ile en büyük operatör konumunda.

<span class="mw-page-title-main">Tupolev Tu-110</span> prototip yolcu uçağı

Tupolev Tu-110, ilk uçuşunu 1957'de gerçekleştiren SSCB'de tasarlanıp üretilmiş bir jet yolcu uçağıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.