İçeriğe atla

Tunuslu Hacı Ahmed

Tunuslu Hacı Ahmed'in Dünya Haritası (1559)

Tunuslu Hacı Ahmed, 1559 yılında basılan ve kendi adıyla anılan dünya haritasının yapımcısıdır. Bu harita aynı zamanda Avrupa'da Osmanlıca (Arap harfleriyle Türkçe) basılmış ilk harita olma özelliğine de sahiptir.[1]

Dünya Haritası

Harita aralarında Alman Johannes Werner (1468-1522) gibi matematikçilerin bulunduğu farklı kartograflarca geliştirilen "cordiform" projeksiyonuna göre, yani kalp şeklindedir ve Afrika, Asya, Avrupa ile Kuzey ve Güney Amerika kıtalarını ve güneyde de Antarktika kıtasını göstermektedir.[1][2]

Siyah renkli mürekkep kullanılarak basılan harita (112 cm x 113 cm) ebadındadır.[3]

Haritanın Hacı Ahmed tarafından mı yapıldığı ya da bir Avrupalı tarafından yapılıp ta ondan Hacı Ahmed tarafından mı uyarlandığı hususunda kati bir kanıt yoktur. Bu konuda Batı 'lı kaynaklar, Fransız kartograf ve matematikçi Oronce Finé (1494-1555) tarafından 1534 yılında yapılan bir haritanın Hacı Ahmed tarafından Osmanlıca açıklamalar ve yer adları eklenerek aynen uyarlandığı kanaatindedirler.[4][5][6]

Haritanın kalıbı elma ağacı üzerinde, 6 parça olarak Venedik'te hazırlanmış olup, 1559 yılında hazırlanan bu kalıplardan baskı alınıp alınmadığı, alındıysa kaç nüsha basıldığı bilinememektedir. Bazı kaynakların belirttiğine göre gücünü ticaretten alan Venedikliler bu haritanın barındırdığı bilgilerin Osmanlıların eline verilemeyecek kadar hassas ve önemli olduğu düşüncesiyle harita kalıplarına (ve varsa basılmış harita nüshalarına) el koymuşlardır. Venediklilerin Onlar Konseyi arşiv depolarına kaldırılan bu kalıplar zamanla unutulmuş ve Onlar Konseyi arşivleri müdürü Christoforo Antonio Loredan tarafından 1759 yılında tesadüfen bulunmuşlardır. Bu kalıplar kullanılarak haritanın basımı böylece ancak 1795'te mümkün olmuş ve kalıplardan 24 nüsha alınabilmiştir. Kalıp tahtaları halen Venedik'teki San Marco kütüphanesinde bulunmaktadır; ancak geçen zaman boyunca çatladıkları için bunlarla yeni baskı yapmak mümkün değildir.[1][3][7]

Chicago Üniversitesi kayıtlarına göre dünyada varlığı bilinen 11 nüsha mevcuttur.[3]

Oronce Fine
Oronce Fine'nin kalp şeklindeki dünya haritası

Tunuslu Hacı Ahmed'in Hayatı

Hacı Ahmed'in hayatı hakkında herhangi bir bilgi mevcut olmayıp, harita üzerinde kendisi hakkında yazdıkları eldeki tek kaynaktır;[8][9] buna göre, kendisini "Tunus'lu" olarak tanımlayan Ahmed küçüklüğünden itibaren Mağrip'teki Fez şehrinde yaşamış ve çalışmalarını orada sürdürmüş, Sokrat, Eflatun ve Suriye'li müslüman coğrafyacı AbulFeda'nın eserlerini okumuş, hukuk, felsefe ve coğrafya öğrenmiştir. Yazdıklarına göre kafir ler ya da Osmanlılar tarafından Avrupalılara verilen genel adla "frenk" ler tarafından kaçırılarak köle edilmiş ve satılabilecek bir harita yaparak bu kölelikten kurtulmak için Dünya Haritası'nı hazırlamıştır.[2][5][7][8][9]

Buna karşın, haritaya eklenen Osmanlıca yazıların çok kaba ve hatalı, müslümanlar ve Osmanlılarca çok iyi bilinen yarlerin isimlerinin bile hatalı yazılmış olmasına dayanarak Tunuslu Hacı Ahmed diye bir kişinin aslında hiç yaşamadığı, bu hikâyenin Osmanlılara satmak üzere haritayı uyarlayan bazı Venedikliler tarafından "Osmanlıların bir müslüman tarafından çizilmiş olan bir haritaya daha çok itibar gösterecekleri düşüncesiyle" uydurulduğu ama haritadan haberdar olan Venedikli yöneticiler tarafından satışa engel olduğuna da inanılmaktadır.[10][11]

Dış bağlantılar

Makaleler, Tezler, Yazılar

  • Étude sur Deux Cartes d'Oronce Fine de 1531 à 1536. Lt. Colonel Langlois. Journal de la Société des Américanistes, vol. 14 (1922), p. 83-97. (Fransızca)
  • The Map of Hajji Ahmed and Its Makers. Ménage, V. L. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, vol. 21 (1958): p. 291-314. (İngilizce)
  • Note sul Mappamondo Cordiforme di Haci Hamed di Tunisi. Fabrisi, Antonio. Quademi di Studi Arabi, vol. 7 (1989): p. 3-17. (İtalyanca)
  • The Ottoman Mappa Mundi of Hajji Ahmed of Tunis. Fabrisi, Antonio. Arab Historical Review for Ottoman Studies, vol. 7-8 (1993): p. 31-37. (İngilizce)
  • Jews and Venetians in the Early Modern Eastern Mediterranean. Arbel, Benjamin. Brill's Series in Judaic Studies, 14, E.J. Brill, Leiden, 1995. (İngilizce)
  • Maps of the World for Ottoman Princes? Further Evidence and Questions Concerning ‘The Mappamondo of Hajji Ahmed’. Arbel, Benjamin. Imago Mundi, vol. 54(1) (2002): p. 19-29. (İngilizce)
  • The Ottoman Age of Exploration: Spices, Maps and Conquest in the Sixteenth-Century Indian Ocean. Casale, Giancarlo. Yayınlanmamış doktora tezi. Harvard University, 2004. (İngilizce)
  • Two Examples of Ottoman Discovery Literature from the Mid-Sixteenth Century. Casale, Giancarlo. Ekim 2005'te İstanbul'da düzenlenmiş olan "Ottoman and Atlantic Empires in the Early Modern World" Konferansında sunulmuş olan makale, 2005. (İngilizce)
  • An Uncommon Map for a Common World: Hajji Ahmed's Cordiform Map of 1559. Barthe, Pascale. L'Esprit Créateur (published by The Johns Hopkins University Press), vol. 48(1) (2008): p. 32-44. (İngilizce) (Fransızca)

Kitaplar

  • De Orontio Finaeo Gallico Geographo. Gallois, Lucien. E. Leroux, Paris, 1890. (Fransızca)
  • La Science chez les Turcs Ottomans. Adıvar, Abdülhak Adnan. G P Maisonneuve, Paris, 1939. (Fransızca)
  • The Earliest Printed Maps, 1472-1500. Campbell, Tony. University of California Press, Berkeley & Los Angeles, 1987. (İngilizce)
  • Mapmakers of the Sixteenth Century and Their Maps: Bio-Bibliographies of the Cartographers of Abraham Ortelius, 1570. Karrow, Robert W., Jr. Published for The Newberry by Speculum Orbis Press, Chicago, 1993. (İngilizce)
  • Osmanlı Türklerinde İlim. Adıvar, Abdülhak Adnan. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1943 (bu kitabın 6. ve son baskısı Remzi Kitabevi, İstanbul, 2000).
  • The Mapping of the World: Early Printed Maps, 1472-1700. Shirley, Rodney W. Early World Press Ltd., Riverside, CT, 2001. (İngilizce)
  • The Ottoman Empire and Early Modern Europe. Goffman, Daniel. Cambridge University Press, Cambridge & New York, 2002. (İngilizce)
  • The Ottoman Empire and the World Around It. Faroqhi, Suraiya. I. B. Tauris, London & New York, 2004. (İngilizce)
  • European Catographers and the Ottoman World. Manners, Ian. Oriental Institute Museum Publications No. 27, The Oriental Institute - University of Chicago, Chicago, 2007. (İngilizce)
  • Venice and the Islamic World, 828-1797. Carboni, Stefano. Yale University Press, New Haven, 2007. (İngilizce)
  • The Ottoman Age of Exploration. Casale, Giancarlo. Oxford University Press, Oxford, 2010. (İngilizce)
  • The Turk and Islam in the Western Eye, 1450-1750: Visual Imagery Before Orientalism. Harper, James G. (ed.). Ashgate Publishing, England & USA; 2011. (İngilizce)
  • Brokering Empire: Trans-Imperial Subjects Between Venice and Istanbul. Rothman, E. Natalie. Cornell University Press, New Yoyk, 2012. (İngilizce)

Vikipedi ve Wikipedia Bağlantıları

Kaynakça

  1. ^ a b c "Avrupa'da Arap Harfleri İle Basılan İlk Harita". 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2012. 
  2. ^ a b Manners(2007), sh. 123.
  3. ^ a b c Şikago Üniversitesi koleksiyonunda Tunuslu Hacı Ahmed'in Dünya Haritası[]
  4. ^ Ménage(1958), sh. 297-308..
  5. ^ a b Arbel(2002), sh. 22-25.
  6. ^ Manners(2007), sh. 21-23.
  7. ^ a b "Brown Üniversitesi İslam Eserleri koleksiyonunda Tunuslu Hacı Ahmed'in Dünya Haritası". 1 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2012. 
  8. ^ a b Fabrisi(1989).
  9. ^ a b Fabrisi(1993).
  10. ^ Manners(2007), sh. 21.
  11. ^ "Venedik Üniversitesi Profesörlerinden Giampiero Bellingeri'nin Görüşleri". 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pîrî Reis Haritası</span> Piri Reisin oluşturduğu dünya haritası

Pîrî Reis Haritası günümüze kalan, Amerika kıtasını gösteren en eski haritalardan birisidir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiştir. Avrupa ve Afrika'nın batı kıyıları ile Güney Amerika'nın doğu kıyılarını göstermektedir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağın bütünleştirilmesiyle hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.

<span class="mw-page-title-main">Handan Sultan</span> III.Mehmed Hanın Hasekisi ve I.Ahmed Hanın validesi. Valide Sultan (1603 - 1605)

Handan Sultan, Osmanlı padişahı Sultan III. Mehmet'in eşlerinden ve padişah Sultan I. Ahmet'in annesi, Valide Sultan'dır.

<span class="mw-page-title-main">Portolan haritası</span> Orta çağda denizlerde kullanılan seyir defteri, kılavuz.

Portolan haritası, 14. ve 15. yüzyıl'da Avrupa'da kullanılan, kıyılar ve limanlara dair bilgiler içeren el yazması denizcilik haritalarıydı. İtalyanca "liman" anlamına gelen porto'dan türetilmiş olan portolano, "kılavuz kitabı" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Martin Waldseemüller</span>

Martin Waldseemüller Latince ismi ile Martinus Ilacomilus veya Hylacomylus Alman bir rahip, hümanist ve kartograftı.

<span class="mw-page-title-main">Adana Vilayeti</span>

Adana Vilayeti, Osmanlı Devleti vilayetidir. 1869 yılında kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İslam mimarisi</span> Mimarî biçim

İslam mimarisi ya da İslami mimari, İslam'ın kuruluşundan itibaren, İslam kültürü içerisinde bina ve yapıların tasarım ve yapımlarını etkileyen geniş bir yelpazedeki hem seküler hem de dinî yaklaşımları kapsayan bir ifadedir.

<span class="mw-page-title-main">Waldseemüller Haritası</span> 16. yüzyıla ait harita

Waldseemüller Haritası ya da Universalis Cosmographia, Nisan 1507'de Alman kartograf Martin Waldseemüller tarafından yapılmıştır. Bu harita Amerika kelimesinin geçtiği ilk haritadır, ancak haritada Kuzey Amerika Kıtası eksiktir.

Seyfeddin Hacı, tam adıyla Muzaffer Seyfeddin Hacı dokuzuncu Memlûk sultanı Nasır Muhammed'in altıncı oğlu olup Mısır'da 1346-1347 yıllarında kısa bir dönem hüküm sürmüş Türk asıllı Bahri hanedanından olan on sekizinci Memluk Sultanıdır.

<span class="mw-page-title-main">II. Hacı</span> Mısır ve Suriye sultanı

Zeyneddin Hacı tam ismiyle Melik Salih Zeyneddin Hacı Sultan Zeyneddin Şaban'ın oğlu ve Sultan Alaeddin Ali'nin küçük kardeşi olup 1381'de Emir Berkuk'un devlet darbesi ile kardeşi yerine ismen sultan olarak tahta geçirilmiş ve 1381-1382 döneminde kısa bir ismî saltanattan sonra yerine hükümdarlığa geçen Berkuk tarafından tahttan indirilmiştir. 1389-1390'da Sultan Berkuk aleyhine yapilan bir darbe sonunda tekrar yine kısa bir dönem sultan olmuştur. Her iki kısa salatanat dönmeminde de hiçbir gerçek iktidar gücü bulunmamıştır. En son hüküm süren Türk kökenli Bahri Hanedanı'ndan Memluk Devleti hükümdarıdır ve kendinden sonra gelen Sultan Berkuk'le Çerkes kökenli Burci Hanedanı başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ma'mûretü'l-Azîz Vilayeti</span>

Ma'mûretü'l-Azîz Vilayeti, veya Harput Vilayeti, 1864 yılında Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi uyarınca kurulan Osmanlı İmparatorluğu vilayetidir.

<span class="mw-page-title-main">Cedîd Atlas</span>

Cedid Atlas, Türklerde ve İslam ülkelerinde Batı kartografik teknikleri ve coğrafi araştırmalarına dayanılarak yayınlanan ilk atlastır, 1803 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun o zamanki başkenti İstanbul'da basılarak yayınlanmıştır. Atlasın bir serlevha niteliğinde olan kitap başlığındaki tam adı Cedid Atlas Tercümesi olup, Türkiye haricindeki ülke kütüphanelerinde bu isimle kayıt altına alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">William Faden</span>

William Faden İngiliz kartograf, harita yapımcısı ve harita yayıncısı.

Fahriye Sultan ya da Fathiye Sultan, III. Murad'ın kızı.

<span class="mw-page-title-main">Bing Haritalar</span> Microsoft tarafından sunulan internet haritalama sistemi

Bing Haritalar Microsoft Bing paketinin bir parçası olarak bir web harita hizmeti arama motorudur. Bing Haritalar Platformu tarafından desteklenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı gerileme tezi</span>

Osmanlı gerileme tezi veya Osmanlı gerileme paradigması, Osmanlı İmparatorluğu'nun dünyanın o zaman gelişmiş kabul edilen ülkeleri ile kıyaslandığında bilim ve endüstride geri kalması ve ürünler ortaya çıkaramaması sonucu, dış ülkelere bağımlılığını tarif etmek amacı ile ortaya konmuştur. Türkiye'nin ve dünyanın tanınmış tarihçilerinden Halil İnalcık Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ adlı kitabında, “...18. yüzyılın uzun savaşlarıyla denge Avrupa’dan yana döndü. Osmanlı gücü inişe geçti, 18. yüzyılda Batı üstünlüğünün kabulüyle de imparatorluk politik ve ekonomik olarak Avrupa’ya bağımlı hale geldi, imparatorluğun varlığını sürdürmesi ve olası çöküşü, sonunda bir Avrupa politikası sorunu, Doğu Sorunu oldu ve Osmanlı politik yaşamı 1920'ye dek Avrupa'ya bağımlı olarak sürdü,” saptamasını yapmıştır.

Grigori "Ligor" Aristarhi ya da Aristarhi Bey, Osmanlı İmparatorluğu'nda yasamış Fenerli Rum sefir ve Osmanlı mevzuatının bir derleyicisidir.

Osmanlı İmparatorluğu–Amerika Birleşik Devletleri ilişkileri 1780'te başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması</span> I. Dünya Savaşının ardından Osmanlı topraklarının parçalanması

Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması, I. Dünya Savaşı'nı takiben Kasım 1918'de İstanbul'un Britanya, Fransa ve İtalya askerleri tarafından işgal edilmesinin ardından başlayan jeopolitik bir süreçti. Parçalanma, özellikle Osmanlı İmparatorluğu'nun Almanya ile ittifak kurmasının ardından yapılan Sykes-Picot Anlaşması gibi İtilaf Devletleri'nin savaşın ilk safhalarında yaptığı birtakım anlaşamalar üzerinden planlanmıştı. Eskiden Osmanlı İmparatorluğu'nu oluşturan büyük topraklar ve halklar, birkaç yeni devlete bölündü. Osmanlı İmparatorluğu; jeopolitik, kültürel ve ideolojik yönden önde gelen İslam devletiydi. Osmanlı'nın savaşın ardından parçalanması, Britanya ve Fransa gibi Batılı güçlerin Orta Doğu'ya hâkim olmasına sebep oldu ve modern Arap dünyası ile Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına yol açtı. Anadolu Hareketi tarafından bu Batılı güçlere direnilse de, Osmanlı'nın ardıl devletleri kapsamında böylesi bir direniş II. Dünya Savaşı'nı takip eden hızlı dekolonizasyon sürecine kadar görülmedi.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde öne çıkan Müslüman şeriat hukukunun bir bölümü de aile hukukudur. Bu yasa evlilik, çocuklar ve boşanma ile ilgilidir. Aile hukuku, Osmanlı İmparatorluğu'nda özel hukuk kategorisine girer. Aile ve miras hukuku, Osmanlı hukukunun tam merkezindeydi ve bu nedenle yabancı hukukun nüfuzundan en az etkilenmişti. Osmanlı İmparatorluğu'nda İslam toplumunda toplumsal cinsiyet rollerinin belirlenmesinde aile hukuku da önemli bir rol oynamıştır. Tanzimat Dönemi'nde Osmanlı Devleti'nin bürokrasiye ağırlık vermesiyle birlikte kendi idareleri altında yaşayan ailelerin doğum, evlilik, ölüm gibi bilgileri toplamaya başladılar.

<span class="mw-page-title-main">Pedro Teixeira Albernaz</span>

Pedro Teixeira Albernaz Portekizli bir haritacıydı ve 1595'te Lizbon, Portekiz Krallığı'nda doğdu. İş birliği yaptığı babası Luís Teixeira, amcası Domingos Teixeira ve erkek kardeşi João Teixeira Albernaz I dahil olmak üzere haritacı bir aileden geliyordu. 1610 civarında Pedro İspanya'da çalışmaya gitti. Pedro, İspanya Kralı III. Felipe (1598-1621) ve IV. Philip 1622-1630 yılları arasında İber Yarımadası kıyılarının haritasını çıkarmak için çalıştı. Pedro, bu süre zarfında çalışmalarını deniz haritalarından topografik harita haritalarına çevirdi. Pedro, erkek kardeşiyle birlikte Magellan Boğazı ve St. Vincent'ın haritasını yapmakla görevlendirildi. Pedro 1662'de Madrid'de öldü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.