Tunceli
| Tunceli | |
|---|---|
Şehir | |
 | |
 Tunceli'nin ildeki konumu | |
  Tunceli | |
| Ülke | Türkiye |
| Bölge | Doğu Anadolu |
| İl | Tunceli |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Cevdet Konak (DEM Parti) |
| Rakım | 914 m |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (UDAS) |
| Posta kodu | 62000 |
| Alan kodu | 0 (428) |
| Plaka kodu | 62 |
Resmî site www.tunceli.bel.tr | |
Tunceli (Zazaca: Mameki), Türkiye'nin Tunceli ilinin merkezi olan şehirdir. Munzur Çayı'nın kıyısında yer almaktadır.
Tunceli şehir merkezi nüfusu 2020 istatistiklerine göre 38,429 kişidir.[1]
Tarih
Antik Yunan tarihçi ve coğrafyacılarının Tunceli bölgesine Daranis ve Derksene adını verdikleri söylenir. 1935 yılında kurulan ve Tunceli Kanunu'ndaki özel statüsü nedeniyle Elazığ'dan yönetilen Tunceli ilinin merkezi olarak 30 Aralık 1946 tarihli ve 4993 sayılı kanunla Kalan (Mamekiye) kasabası olarak belirlenmiştir.[]
Coğrafya
İklim
Tunceli iklimi sert karasal iklimine sahiptir. Dağların konumundan dolayı kışları çok soğuk ve kar yağışlı geçer. 6 veya 7 ay kar altında kalabilir. Yazın ise 35-40 dereceye yaklaşan kuru sıcaklar olabilir. Tunceli' de yaşayan yabani hayvanlar kırmızı benekli alabalık, boz ayı, kurt, yaban domuzu, geyik, karaca, dağ keçisi, su samuru, vaşak, tilki, vahşi kedi, tavşan, kartal, ağaçkakan, yarasa, atmaca, şahin, leylek, ala karga, sakallı akbaba ve 1950-60'lı yıllarda Hazar kaplanı, Anadolu parsı ve Çizgili sırtlan da görülmüştür. Ters lalesiyle ünlüdür. Tunceli'nin en önemli dağları Munzur Dağları,Buyer Baba Dağı, Sülbüs Dağı, Bağır Dağı, Zel dağıdır.En önemli bölgeler ise Zage, Ali Boğazı, Munzur Vadisi, Kutudere, Pülümür Vadisi bölgeleridir. Yapılan barajların etkisi ile özellikle yüksek olmayan yerlerde kar yağışı azdır. Karın toprakta kalma süresi azdır. Sert soğuk fazla görülmez.
| Tunceli sıcaklık (1975-2006) ve yağış (1971-2000) ortalama verileri | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 2.5 | 4.4 | 10.4 | 17.6 | 23.3 | 29.3 | 34.6 | 34.7 | 30.1 | 22.1 | 12.9 | 5.1 | 19.0 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | -1.6 | -0.2 | 5.3 | 12.0 | 17.0 | 22.5 | 27.3 | 26.8 | 21.6 | 14.5 | 6.9 | 1.1 | 12.8 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | -5.3 | -4.3 | 0.5 | 6.3 | 10.1 | 14.5 | 19.0 | 18.5 | 13.4 | 8.1 | 2.1 | -2.1 | 6.8 |
| Ortalama yağış (mm) | 100.7 | 95.4 | 99.4 | 100.6 | 70.5 | 20.2 | 2.9 | 2.9 | 14.4 | 67.1 | 96.6 | 122.0 | 792.7 |
| kaynak: www.meteor.gov.tr | |||||||||||||
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1940[2] | 6.435 | 837 | 5.598 |
| 1945[3] | 8.568 | 762 | 7.806 |
| 1950[4] | 10.739 | 1.883 | 8.856 |
| 1955[5] | 12.955 | 2.360 | 10.595 |
| 1960[6] | 16.601 | 3.818 | 12.783 |
| 1965[7] | 20.561 | 5.825 | 14.736 |
| 1970[8] | 24.939 | 9.366 | 15.573 |
| 1975[9] | 29.091 | 11.637 | 17.454 |
| 1980[10] | 29.857 | 12.859 | 16.998 |
| 1985[11] | 35.955 | 18.471 | 17.484 |
| 1990[12] | 37.655 | 24.513 | 13.142 |
| 2000[13] | 30.323 | 25.041 | 5.282 |
| 2007[14] | 31.147 | 27.091 | 4.056 |
| 2008[15] | 33.316 | 28.586 | 4.730 |
| 2009[16] | 35.909 | 31.599 | 4.310 |
| 2010[17] | 30.702 | 26.410 | 4.292 |
| 2011[18] | 37.123 | 32.815 | 4.308 |
| 2012[19] | 35.898 | 31.469 | 4.429 |
| 2013[20] | 36.143 | 31.047 | 5.096 |
| 2014[21] | 38.015 | 33.270 | 4.745 |
| 2015[22] | 38.878 | 34.461 | 4.417 |
| 2016[22] | 37.116 | 32.858 | 4.258 |
| 2017[22] | 37.215 | 33.046 | 4.169 |
| 2018[22] | 38.504 | 33.515 | 4.989 |
| 2019[22] | 38.427 | 33.777 | 4.650 |
| 2020[22] | 38.429 | 33.873 | 4.556 |
Kültür ve sanat
- Munzur Festivali (Ovacık)
- Çemişgezek Dut Festivali
- Pülümür Bal Festivali
- Hozat Munzur Festivali
- Geyiksuyu Munzur Festivali
Eğitim
- Munzur Üniversitesi
- Tunceli Namık Kemal Endüstri ve Meslek Lisesi (Teknik ve Mesleki Lise)
- Tunceli Özel Munzur Eğitim Kurumları
- Tunceli Anadolu Lisesi
- Tunceli Türk Telekom Fen Lisesi
- Tunceli Özel Kalan Eğitim Kurumları
- Tunceli Atatürk Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi
- Tunceli Atatürk Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
- Tunceli Atatürk Anadolu Lisesi
- Tunceli Dersim Anadolu Lisesi
- Tunceli Spor Lisesi
- Tunceli Hürriyet Ortaokulu
- Tunceli Diyap Ağa İlkokulu
- Tunceli Cumhuriyet Ortaokulu
- Tunceli Sarı Saltuk İlkokulu
- Tunceli Vali Mehmet Ali Türkel Ortaokulu
- Tunceli Özel Nehir Eğitim Kurumları
- Tunceli Özel ABC-FEN Bilimleri Eğitim Kurumları
- Tunceli Zübeyde Hanım Anaokulu
- Tunceli Elif Güntaş İlkokulu
Yönetim
Tunceli İli Bakanlar Kurulu tarafından 1945 yılında ''Şehir'' statüsüne kavuşturulmuş ve Valilik tarafından yönetilmesi kararlaştırılmıştır. Vali, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu'nun şehirdeki en etkili ve yetkili temsilcisidir. Tunceli'nin nüfusu ve küçük bir şehir olması dolayısıyla 3 Vali Yardımcısı ile idaresi mümkündür.
Siyaset
Tunceli, belediye unvanını 1945 yılında kazanmıştır. 2004 yılına kadar belediye CHP tarafından yönetilmiş olup bu tarihten sonra BDP ve DBP'li başkanlar tarafından yönetilmiştir. 2019'da, Ovacık belediye başkanı seçilerek TKP'ye ilk belediye başkanlığını kazandıran Fatih Mehmet Maçoğlu'nun Tunceli Belediye Başkanı seçilmesiyle TKP Türkiye'de ilk kez il belediye başkanlığı kazandı.
Belediye başkanları
| № | Belediye Başkanı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi | Parti | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Abdullah Alpdoğan (Askeri Vali) | 1937 | 1943 | Askerî | |
| 2 | Muzaffer Ergüder (Askeri Vali) | 1943 | 1946 | ||
| 3 | Edip Yavuz | 1947 | 1948 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 4 | İhsan Oğuz | 1948 | 1950 | ||
| 5 | Mahmut Tan | 1950 | 1954 | ||
| 6 | Hüseyin Ataç | 1955 | 1960 | Demokrat Parti | |
| 7 | Etem Recep Boysan | 1960 | 1963 | Askerî | |
| 8 | Hüseyin Ataç | 1963 | 1968 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 9 | Süleyman Kırmızıtaş | 1968 | 1973 | ||
| 1973 | 1977 | Bağımsız | |||
| 10 | Veli Aytaç | 1977 | 1980 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 11 | Recep Hakkı Borataş (Askeri Vali) | 1980 | 1982 | Askerî | |
| 12 | Kenan Güven (Askeri Vali) | 1982 | 1984 | ||
| 13 | Hasan Korkmaz | 1984 | 1985 | Sosyal Demokrasi Partisi | |
| 1985 | 1989 | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | |||
| 14 | Mehmet Kocademir | 1989 | 1994 | Bağımsız | |
| 15 | Mazlum Arslan | 1994 | 1999 | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | |
| 16 | Hasan Korkmaz | 1999 | 2004 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 17 | Songül Erol Abdil | 2004 | 2009 | Sosyaldemokrat Halk Partisi | |
| 18 | Edibe Şahin | 2009 | 2014 | Barış ve Demokrasi Partisi | |
| 19 | Mehmet Ali Bul | 2014 | 18 Kasım 2016 | Demokratik Bölgeler Partisi | |
| 20 | Olgun Öner (Vali Yardımcısı) | 18 Aralık 2016 | 18 Ocak 2017 | Kayyım | |
| 21 | Osman Kaymak (Vali) | 18 Ocak 2017 | 21 Haziran 2017 | ||
| 22 | Tuncay Sonel (Vali) | 21 Haziran 2017 | 5 Nisan 2019 | ||
| 23 | Fatih Mehmet Maçoğlu | 5 Nisan 2019 | 6 Nisan 2024 | Türkiye Komünist Partisi | |
| 24 | Cevdet Konak | 6 Nisan 2024 | Görevde | Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi | |
Kaynakça
- ^ "Tunceli Merkez İlçe Nüfusu (2020)". 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Merkez Nüfusu - Tunceli". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Tunceli Merkez Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
