Tuna Altınel

Tuna Altınel (12 Şubat 1966, İstanbul), Türk Matematikçi, 1996’dan beri Claude Bernard Lyon-1 Üniversitesi’nde çalışıyor. Grup teorisi ve matematiksel mantık uzmanı. Alexandre Borovik ve Gregory Cherlin’le birlikte Cherlin-Zilber sanısı (Cherlin-Zilber conjecture)’nın önemli bir özel durumunu kanıtladı.

Altınel Türkiye’nin güneydoğusundaki çatışmalara barışçıl bir çözüm getirilmesi ve insan haklarına saygı gösterilmesi çağrısında bulunan Barış İçin Akademisyenler'de aktif yer almaktadır. Türk yetkililerince “terör örgütüne üye olmak” suçlamasıyla 11 Mayıs 2019 tarihinde Kepsut’ta tutuklanarak cezaevine girdi. 81 günlük tutukluluğunun ardından 30 Temmuz tarihinde serbest bırakıldı.

Öğrenim ve Çalışma hayatı

Galatasaray Lisesi’nden mezun olduktan sonra Boğaziçi Üniversitesi bilgisayar mühendisliği ve matematik bölümlerinden lisans derecesini alan Tuna Altınel Rutgers Üniversitesin’de Gregory Cherlin yönetiminde doktorasını tamamladı. 1996 yılında Claude-Bernard-Lyon-I Üniversitesi ve Camille Jordan Enstitüsü’nde çalışmaya başladı.

Tuna Altınel temel olarak grup teorisi ve model teorisinde yayınlanmış 26 matematik makalesinin yazarıdır. Cherlin-Zilber sanısı’nın sonsuz 2-rank durumunda kanıtlandığı “Simple Groups of Finite Morley Rank” kitabının Alexandre Borovik ve Gregory Cherlin’le birlikte yazarlarından biridir.

Altınel pek çok araştırmacının doktora tezini yönetti. Öğrencilerinden Eric Jaligot, matematiksel mantık alanında öne çıkan tezlere her yıl verilen Sacks ödülüne 2000 yılında layık görüldü (tez Tuna Altınel ve Bruno Poizat tarafından yönetildi). Türkiye’deki bilimsel kurumlarla işbirliğinde olan Altınel 2016 yılında Alexandere Borovik ve Ali Nesin onuruna İstanbulda gerçekleştirilen uluslararası matematik konferansının düzenleyicilerindendi.

Siyasi faaliyetleri

Tuna Altınel Türkiye’nin güneydoğusundaki çatışmalı durumun barışçıl çözümünden yana aktif bir insan hakları ve sivil haklar savunucusudur.

2003’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulan, Kürt sorunun barışçıl çözümünü öneren mektubun imzacısı 116 akademisyenden biridir. Ocak 2016’da “Bu Suça Ortak Olmayacağız” başlıklı Barış İçin Akademisyenler bildirisinin ilk 1128 imzacısından biridir. 21 Şubat 2019 tarihinde Fransa Lyon’da düzenlenen ve Cizre’de yaşanan katliamların konu edildiği bir belgeselin gösterildiği etkinlikte eski HDP milletvekili Faysal Sarıyıldız’ın çevirmenliğini yaptı.

Altınel 2015 yılının ağustosunda çatışmaların görece durulmasının ardından Eylül 2015’te çatışmaların yaşandığı bölgeleri ziyaret etti.

Ocak 2016’da “Bu Suça Ortak Olmayacağız” metni imzacılarının yargılanmaya başlanması ve Temmuz 2016’da gerçekleşen darbe girişiminin ardından baskıların artmasıyla Türkiye’de akademik özgürlükler ve ifade özgürlüğü sorunları belirginleşti. Altınel’in bu duruma karşı tutumu şu şekilde oldu:

Aralık 2016’da Barış İçin Akademisyenler’i destekleyecek biçimde barış çağrısı yapan, ifade özgürlüğü talep eden 542 Galatasaray Lisesi mezunundan biriydi;
Şubat 2017’de barış bildirgesine imza attığı için işten atılan ve ardından intihar eden akademisyen Mehmet Fatih Traş’ın intiharı üzerine başlatılan imza kampanyasının ilk imzacılarındandı;
Nisan 2017’de TÜBİTAK’ın akademisyenleri işten çıkarmasına tepki gösteren Altınel, CNRS’e TÜBİTAK’la olan işbirliğini gözden geçirmesi için çağrıda bulundu;
Mart 2018’de Afrin operasyonunu protesto ettikleri için tutuklanan Boğaziçi Üniversitesi öğrencilerinin tutuklanmasına karşı yazılan bir bildirgeyi imzaladı;
Barış İçin Akademisyenler davalarını inceleyen "Les procès contre les Universitaires pour la paix : extraits d’une comédie politico-juridique (Barış Akademisyenleri’ne Karşı Açılan Davalar: bir Politik Hukuk komedisinden sahneler)” başlıklı bir makale kaleme aldı;
25 Şubat 2019’da 15 ay hapis cezasına çarptırılan barış akademisyeni Füsun Üstel için başlatılan imza kampanyasının ilk imzacılarındandı.

Barış İçin Akademisyenler

Tuna Altınel 11 Ocak 2016’da yayınlanan “Bu Suça Ortak Olmayacağız” bildirgesinin ilk imzacılarındandı.

Bildirge yayınlanmasından bir gün sonra imzacılar Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından alenen hedef gösterildi ve takip eden günlerde 27 kişi göz altına alındı.

Barış bildirgesi toplamda 2212 akademisyen tarafından imzalandı. Tuna Altınel ilk grup 1128 imzacının Terörle Mücadele Kanunu’nda yer alan “terör örgütü propagandası yapmak” (TMK 7/2) maddesinden yargılanan 750’sinden biriydi. Altınel 2016’dan beri bildirgenin ve bildiriyi imzalayanların sivil haklarının aktif savunuculuğunu yapmaktadır.

Güneydoğu illerine yapılan bu ziyaretler sonrasında gazeteci Nurcan Baysal tarafından bir makalede detaylıca ele alınmıştır.

Tuna Altınel 16 Eylül 2019 tarihinde Barış İçin Akademisyenler davasından beraat etmiştir.

2019’daki suçlama ve tutukluluk

12 Nisan 2019 tarihinde Türkiye’ye ziyarete gelen Altınel’in pasaportuna havaalanında el konuldu. 10 Mayıs tarihinde pasaportunu geri almak için gittiği Balıkesir Emniyet’inde gözaltına alınan Altınel 30 Nisan tarihinde Balıkesir Başsavcılığınca hakkında yeni bir dava açıldığını öğrendi.

Bu davada Altınel 21 Şubat 2019’da Fransa’nın Lyon kentine yakın Villeurbanne’da düzenlenen bir etkinliğe katılması neden gösterilerek “terör örgütü üyesi olmak”la suçlanıyordu. Söz konusu etkinlik yerel bir Kürt derneği tarafından düzenlendi. Etkinlikte Cizre katliamlarını konu alan bir belgesel gösterildi ve Eski HDP milletvekili Faysal Sarıyıldız’ın katıldığı bir panel düzenlendi. Etkinlikte Altınel Faysal Sarıyıldız’ın çevirmenliğini yaptı.

Altınel 11 Mayıs 2019’da tutuklandı, 30 Temmuz 2019’da gerçekleşen ilk duruşmada serbest bırakıldı.

Tepkiler

Basın raporları

Altınel’in 11 Mayıstaki tutukluluğu Fransız ve Türk basınında genişçe yer aldı.

Altınel’in avukatının ve Barış İçin Akademisyenler’in yaptığı açıklamalar tutukluluğu Barış İçin Akademisyenler davaları ve Lyon’da gerçekleşen konferans bağlamında ele alırken İhlas Haber Ajansı, Habertürk gibi bazı medya organları ise tutukluluğu teröristlerin ele geçirildiği başarılı bir operasyon olarak nitelendirdi.

Fransa'daki Mediapart'taki ilk makale^[1] aynı gün ortaya çıktı ve Le Progrès, Le Monde, 20 minutes, Lyon Capitale, Lyon Mag, Le Figaro Étudiant, Le Figaro, Le Canard enchaîné, Libération ve L'Humanité .^[2] Altınel, 16 Mayıs 2019'da L'Humanité'nin Günün Adamı olarak gösterildi . Euronews TV davayı 30 Mayıs 2019'da bildirdi.^[3]

Resmi tepkiler

Altınel’in pasaportuna el konulmasını izleyen birkaç hafta içinde 23 Nisan 2019 tarihinde Fransız Uygulamalı Matematik Derneği ve Fransız Matematik Derneği Fransa Başkanı Macron’a durumu anlatan bir mektup yazdı.

Altınel’in tutuklandığı 11 Mayıs günü açıklama yapan Türkiye Lyon Başkonsolosu Mehmet Özgür Çakar, Lyondaki etkinliğin tamamen PKK propagandası amaçlı gerçekleştirildiğini ve Tuna Altınel’in bu elkinliğin düzenleyicisi olduğunu savundu.

Lyon’da Altınel’i desteklemek için bir komite kuruldu. 23 Mayısta komite Altınel’in özgürlüğünü talep eden bir imza kampanyası başlattı. Kampanya Haziran 2019’a kadar çoğunluğu akademisyen ve yaklaşık 60’ı Fransız milletvekili olmak üzere 6000’i aşkın imza topladı.

Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, İngiltere, Almanya, Avusturya, İtalya ve Belçika gibi pek çok ülkenin matematik derneklerinin yanı sıra Avrupa Matematik Derneği, the Association for Symbolic Logic ve the Committee of Concerned Scientists dernekleri de Altınel’e desteklerini ifade ettiler.

Fransız Hükümetinin Tepkileri

Fields madalyalı Fransız matematikçi ve milletvekili Cédric Villani 11 Haziran 2019, meslektaşı Tuna Altınel’i destekleyen ve onun özgürlüğünü talep eden meclis konuşmasında Fransanın Avrupa ve Dış İşleri Bakanı Jean-Yves Le Drian’a Altınel’in durumunu sordu. Bakan, hükûmetin Altınel’in özgürlüğüne kavuşması için “elinden gelen her şeyi” yapacağını belirtti.