Tulumtaş, Gölbaşı

Tulumtaş
Mahalle
Mahallenin haritadaki yeri
Ankara
Koordinatlar: 39°48′N 32°42′E / 39.8°K 32.7°D / 39.8; 32.7
Ülke	Türkiye
İl	Ankara
İlçe	Gölbaşı
Coğrafi bölge	İç Anadolu Bölgesi
İdare
• Yönetici	Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1]
Nüfus  (2023)	3.257[2]
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	0312
İl plaka kodu	06
Posta kodu	06830
İstatistiki bölge	Ankara alt bölgesi
Seçim çevresi	Ankara (1. Seçim Bölgesi)

Tulumtaş, Ankara ilinin Gölbaşı ilçesine bağlı bir mahalledir. Eski adı “Doluntaş”, “Toluntaş” olan yerleşme,

1300 metre rakımlı Kartal Tepe yakınında, deniz seviyesinden yüksekliği 1200 ile 1250 metre arasında değişen bir platoda kurulmuştur. Ankara Çevreyolu yakınında Ballıkpınar, İncek, Hallaçlı, Koparan, Hacılar ve Fevziye mahalleleri ile komşudur. Çevreyolu bağlantısı olan mahallenin ilçe ve şehir merkezine, alternatif ulaşım yolları bulunmakta olup, bu yollara göre de mesafe değişmektedir.

Eski Tunç Çağı, Demir Çağı, Roma ve Bizans dönemlerine ait “Ortaçayır Höyük” ve “Yukarı Kapaklı Yerleşmesi” bulunmaktadır.

Ankara ve civarı Türk iskânında bu bölgeye, “Yörükan taifesi”nden “Dolundaş” Cemaati yerleştirilir. 1530’lu yıllarda Dolundaş mezrasının yıllık geliri, Bursa’da İsa Bey’in yaptırdığı cami ve imarete aittir. Bu tarihlerde köy, 14 hane ve takriben 81 nüfuslu, camii ve kadrolu imamı bulunan, yıllık 596 akçe geliri olan fakir bir mezra durumundadır.

Osmanlı döneminde Haymana bölgesi ile ulaşımı sağlayan kervan yolu üzerinde bulunması dolayısıyla önem kazanır. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’nde bulunan bir şahsiyet kaydı örneğinde, Haymana kazasına bağlı Tulumtaş Köyü Camii hatibi Seyyid Hasan Halife bin Seyyid Mustafa’nın vefatıyla yerine oğlu Mehmed Halife’nin hatip olarak, 1868 yılında atandığı kayıtlıdır.

1905 yılında, köy camiinin hatibi ve diğer giderler için köy ahalisinden Halil İbrahim bin Şeyh Mustafa tarafından bin kuruş vakfedilir.

1909 yılında Tulumtaş karyesi ahalisinden ve Terzioğulları’ndan Abdulvehab Efendi ibni Ahmed tarafından köye bir misafirhane yaptırılır. Bu misafirhanenin giderleri için, Abdulvehab Efendi oğlu Ahmed Efendi, toplamı 6000 dönüm olan iki parça tarlayı vakfeder. Bu vakıf içinde küçük oğlu İsmail’i mütevelli tayin eder. Günümüzde bu misafirhane tamamen yıkılmış, vakfın tarlaları özel şahısların mülkiyetine geçmiştir. Vakfiyenin tanzimi esnasında şahitlerin isimleri ise şöyledir: Tulumtaş Köyü’nden Ahmed Ağa bin Seyyid, Dodurga Köyü’nden Ahmed Ağa, Kızılcaşar Köyü’nden Hacı İbrahim Ağa, Tulumtaş Köyü’nden Ali Ağa, Şehitali Köyü’nden Ceyir Hüseyin ve Dülgeroğlu Hacı Abbas Ağa ve diğer hazır olanlar. Günümüzde köy camiinin kapısında bulunan kitabede, camiin İbrahim Ağa ve İbrahim Efendi’nin öncülüğünde ve köy ahalisininde yardımları ile 1900 yılında tamir edildiği yazılıdır. Cami taş, ahşap işçiliği ve kalem işleri ile korunması gereken bir kültür mirasıdır. Mabed günümüzde de oldukça bakımlıdır. Kültür ve doğal varlıkları ile zengin olan köyde 1810 tarihli bir çeşme bulunmaktadır.

Dikdörtgen planlı, ahşap tavanlı, çatılı ve minareli bir camidir. Giriş kapısı üzerinde bulunan kitabede

Rızai Allah Teâlâ bu camii şerifin inşasına sebep olan İbrahim Ağa ve İbrahim Efendi marifetleri ve ahali karyenin muavenetleri ile bina olunduğu min şehri Cemaziyelahir lisene semanine aşere ve salise miete ve elf.

yazmaktadır.

1318 (1900).” 20 Muharrem 1285 (1868) tarihinde, Seyyid Mustafa oğlu Seyyid Hasan Halife’nin vefatı ile yerine oğlu Mehmed Halife bu göreve atanmıştır. Ayrıca 22 Muharrem 1323 (1905) tarihli vakfiye ile Halil İbrahim bin Şeyh Mustafa, bu cami görevlileri için para bağışlar.

Tulumtaş Mahallesinde bulunan çeşme düzgün kesme andezit taşından yapılmıştır. Duvarlarında devşirme malzeme bulunmakta olup, (L) planlıdır. Çeşmenin her iki yüzünün önünde ikişer musluğu bulunan iki yalağı vardır. Osmanlıca kitabesinde: “Allahümağfir Ya Celil, sahib’ül hayrat ved-delil içene olsun selbil, sene 1327 (1909)-1325 (1907)” yazılıdır.

Tulumtaş Mahallesi sınırları içinde, Karayatak mevkiinde, Ankara Çevre Yolu kenarında bulunmaktadır. 1992 yılında, Ankara Çevre Yolu yapımı sırasına taş ocağı olarak kullanılan alanda, dinamitle yapılan patlatma sonucu ortaya çıkan doğal bir mağaradır. Büyük bir kireç taşı bloğunun içinde, kimyasal çözünmeler sonucunda oluşan mağaranın fosil ve toplam uzunluğu sadece 549 metredir. Mağarada dikit, sarkıt ve sütunlar bulunmaktadır. Ocaktaki dinamit patlamaları sırasında mağaranın bir kısmı ve bazı damlataş oluşumları tahrip olmuştur. Günümüzde Sit alanı bozulmuş ve tam mağaranın üzerine toplu konut yapılmıştır.

Ankara Çevre Yolu yakınında, bir yapı kooperatifi arazisinde “Tulumtaş Mağarası” bulunmaktadır. 1992 yılında bulunan mağara, aynı yıl yapılan incelemelerden sonra, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından l. Derece Doğal Sit Alanı olarak ilan edilmiştir. Uzunluğu 5 km, genişliği 1,5 km, yüksekliği 30–40 metre olan büyük bir kireç taşı bloğunun içinde kimyasal çözünmeler sonucu oluşmuş mağarada, son derece dikkat çekici sütun, dikit ve sarkıtlar bulunmaktadır. Mağara 2023 yılında ziyarete açılmıştır.

Yer altı su kaynakları, sağlam zemini ve havası dolayısıyla köy sınırları içinde yeni yapılaşma oldukça hızla devam etmektedir. Tarım arazilerinin yapı kooperatifleri tarafından satın alınması üzerine köyde tarım ve hayvancılık azalmıştır. Civar köylerden gelen öğrencilerinde eğitim gördüğü ve hayırsever bir vatandaş tarafından yaptırılan Dr. Ahmet-Filiz Göğüş İlköğretim Okulu vardır.

İncek Bulvarını aracılığıyla mahalleye ulaşılır. Kızılay'dan EGO otobüsü seferleri mevcuttur. Şehiriçi dolmuşları resmiyette olmakla birlikte, araçlar mahalleye gitmemektedir.

1. ^ ^{a b} "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir. 
2. ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi". Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 23 Ekim 2023. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)