İçeriğe atla

Tukan Cüce Gökadası

Koordinat:Sky map 22sa 41d 49,6s; -64º 25' 10″
Tukan Cüce Gökadası
HUT tarafından elde edilen Tukan Cüce Gökadası görüntüsü
Gözlem verisi (Dönem J2000)
TakımyıldızTukan
Sağ açıklık (α)22sa 41d 49,6s[1]
Dik açıklık (δ)-64° 25′ 10″[1]
Galaksi sınıfıdE4[1]
Görünür büyüklük (V)15,7[1]
Görünür boyut (V)2,9′ × 1,2′[1]
Özellikler
Kırmızıya kayma (z)0,000647 ± 0,000014[1]
Helyo dikey hız ()(194 ± 4) km/s[1]
Mesafe870 kpc (2.800 kly)[2]
Katalog belirtmeleri
PGC 69519 • SGC 2238.5-6441

Tukan Cüce Gökadası, Tukan takımyıldızında yaklaşık olarak 2,8 milyon ışık yılı[1] uzaklıkta, çok yaşlı yıldızlardan oluşmuş ve diğer gökadalardan oldukça izole bir cüce gökadadır. 1990 yılında Mount Stromlo Gözlemevi'nden R.J. Lavery tarafından keşfedildi. Samanyolu'nun ters tarafında ve diğer Yerel Grup gökadalarının tam karşısında konumlanması onu bilim insanları için önemli bir araştırma konusu haline getirir.

Özellikler

Tukan Cüce Gökadası, dE5 sınıfı bir cüce eliptik[1] veya dSph sınıfı[3] cüce küremsi gökadadır. Samanyolu'nun küresel yıldız kümeleri ile aynı dönemde ve tek bir evrede oluşan çok yaşlı yıldızlardan meydana gelmiştir.[4] Diğer izole cüce gökadaların aksine şu anda yıldız oluşumu gerçekleşmez.[5]

Gökada, içerisinde çok az miktarda nötr hidrojen gazı içerir[6] ve metalliği -1,8 gibi oldukça düşük bir değerdedir. Gökada boyunca metallik yayılımı ve yıldız dağılımında da herhangi bir belirgin yapısal özellik gözlenmemektedir.[4]

Konum

Tukan Cüce Gökadası, ismini aldığı Tukan takımyıldızı içerisinde yaklaşık olarak 870 kpc (2.800 kly) uzaklıkta bulunmaktadır.[2] Samanyolu Gökadası ve diğer Yerel Grup gökadalarının çoğunun karşı tarafında yer alır. Bu konumuyla Tukan Cüce Gökadası, Yerel Grup'un oluşum geçmişi ve kinematiğini anlamanın yanı sıra, cüce gökadaların evrimini etkileyen çevresel faktörleri anlamak açısından da önemlidir. Diğer gökadalardan izole bir şekilde[7] Yerel Grup'un kenarına yakın,[4] ortak kütle merkezinden yaklaşık 1.100 kiloparsek (3.600 kly) uzaklıkta konumlanır ve bu konumu açısından Yay Cüce Düzensiz Gökadası'ndan sonra tüm üyeler arasında en uzak ikinci gökadadır.[2]

Tukan Cüce Gökadası, Yerel Grup içerisinde Samanyolu veya Andromeda Gökadası'na yakın olmayan yalnızca iki cüce küremsi gökadadan biridir.[8] Yaklaşık 11 milyar yıl önce Andromeda Gökadası'na yaklaştığı ve bu temasın onu şu anki uzak konumuna savurduğu düşünülmektedir, bu tür gökadalara "geri tepme gökadaları" (backsplash galaxies) denir.[9]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i "NED results for object Tucana Dwarf". NASA/IPAC EXTRAGALACTIC DATABASE. 10 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2024. 
  2. ^ a b c van den Bergh, Sidney (Nisan 2000). "Updated Information on the Local Group". The Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 112 (770). ss. 529-536. arXiv:astro-ph/0001040 $2. Bibcode:2000PASP..112..529V. doi:10.1086/316548. 
  3. ^ Taibi, S.; Battaglia, G.; Rejkuba, M.; Kacharov, N.; Iorio, G.; Jablonka, P.; Zoccali, M.; Leaman, R. (Mart 2020). "The Tucana dwarf spheroidal galaxy: not such a massive failure after all". Astronomy and Astrophysics. 635 (A152). arXiv:2001.11410 $2. doi:10.1051/0004-6361/201937240. 
  4. ^ a b c Saviane, I.; Held, E. V.; Piotto, G. (Kasım 1996). "CCD photometry of the Tucana dwarf galaxy". Astronomy and Astrophysics. Cilt 315. ss. 40-51. arXiv:astro-ph/9601165 $2. Bibcode:1996A&A...315...40S. 
  5. ^ van den Bergh, Sidney (Haziran 1994). "The evolutionary history of low-luminosity local group dwarf galaxies". The Astrophysical Journal. Cilt 428. ss. 617-619. Bibcode:1994ApJ...428..617V. doi:10.1086/174270. 
  6. ^ Oosterloo, T.; Da Costa, G. S.; Staveley-Smith, L. (Kasım 1996). "HI Observations of the Tucana Dwarf Elliptical Galaxy". The Astronomical Journal. 112 (5). ss. 1969-1974. Bibcode:1996AJ....112.1969O. doi:10.1086/118155. 
  7. ^ Lavery, Russell J.; Mighell, Kenneth J. (Ocak 1992). "A new member of the Local Group - The Tucana dwarf galaxy". The Astronomical Journal. 103 (1). ss. 81-84. Bibcode:1992AJ....103...81L. doi:10.1086/116042. 
  8. ^ Fraternali, F.; Tolstoy, E.; Irwin, M. J.; Cole, A. A. (Mayıs 2009). "Life at the periphery of the Local Group: the kinematics of the Tucana dwarf galaxy". Astronomy and Astrophysics. 499 (1). ss. 121-128. arXiv:0903.4635 $2. Bibcode:2009A&A...499..121F. doi:10.1051/0004-6361/200810830. 
  9. ^ Santos-Santos, Isabel M. E.; Navarro, Julio F.; McConnachie, Alan (2023). "The Tucana dwarf spheroidal: A distant backsplash galaxy of M31?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Cilt 520. ss. 55-62. arXiv:2207.02229 $2. Bibcode:2023MNRAS.520...55S. doi:10.1093/mnras/stad085. 

Dış bağlantılar


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">NGC 1569</span> galaksi

NGC 1569, Zürafa takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 10,95 MIy (3,36 Mpc)uzaklıkta bulunan bir cüce düzensiz gökadadır. William Herschel tarafından 4 Kasım 1788 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 210 olarak "Düzensizliklere, emilime ve çözülüme sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir. Her ne kadar amatör gök bilimcilerin pek ilgisini çekmese de, uzmanlar tarafından yıldızların oluşumları ile ilgili olarak yoğun bir biçimde incelenmektedir. Gökadanın uzaklığı önceleri 7,82 MIy (2,4 Mpc) olarak tahmin edilmekteydi. Ancak 2008 yılında Hubble'ın görüntülerini inceleyen bilim insanları, gökadanın uzaklığını yaklaşık 11 milyon ışık yılı olarak hesapladılar. Böylece gökadanın, IC 342/Maffei 1 Kümesi'nin bir üyesi olduğu gösterildi.

<span class="mw-page-title-main">Kova Cüce Gökadası</span> cüce galaksi

Kova Cüce Gökadası, Kova takımyıldızı sınırları içerisinde yer alan ve ilk olarak 1959 yılında DDO araştırmasıyla kataloglanan bir cüce düzensiz gökadadır. Yerel Grup üyesi olmakla birlikte, son derece izole bir konumdadır. Mevcut konumu ve hızı temel alınarak Samanyolu veya Andromeda Gökadası'na geçmişte yakın bir temasın olmadığı bilinen Yerel Grup üyelerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Ocak Cüce Gökadası</span> galaksi

Ocak Cüce Gökadası, Ocak takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 460.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve samanyolu'nun uydu gökadası olan bir cüce gökadadır. 1938 yılında Harlow Shapley tarafından, Güney Afrika'da 24 inçlik bir yansıtıcı teleskop kullanılarak fotoğraf plakaları uzerinde keşfedilmiştir. Shapley, bu keşiften kısa bir süre sonra da Heykeltıraş Cüce Gökadası'nı keşfetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yerel Grup</span> Samanyolunu da kapsayan ve 35in üzerinde üyesi bulunan gökadalar grubu

Yerel Grup, Samanyolu Gökadası'nı da barındıran bir gökada grubudur. Çapı yaklaşık olarak 3 milyon parsek (10 milyon ışık yılı; 9×1019 kilometre) ve toplam kütlesi ise 2×1012 güneş kütlesi (4×1042 kg) civarındadır. "Dambıl" şeklinde iki gökada topluluğundan oluşur. Samanyolu ve ona bağlı cüce gökadalar bir lobu, Andromeda Gökadası ve ona bağlı cüce gökadalar ise diğer lobu oluşturur. Bu iki topluluk birbirinden yaklaşık 800 kiloparsek (3×10^6 ly; 2×1019 km) uzaklıktadır ve birbirlerine doğru 123 km/s hızla hareket etmektedir. Yerel Grup, daha büyük olan Başak Süperkümesi'nin bir parçasıdır ve bu da Laniakea Süperkümesi'nin bir parçası olabilir. Samanyolu bazı gökadaları gizlediği için Yerel Grup'taki tam sayı bilinmemekle birlikte, en az 80 üyesi olduğu tahmin edilmektedir ve bunların çoğu cüce gökadalardır.

<span class="mw-page-title-main">Cüce galaksi</span> İçinde birkaç milyar yıldıza ev sahipliği yapan galaksilere verilen addır

Bir cüce galaksi, yaklaşık 1000 ila birkaç milyar yıldızdan oluşan galaksilere verilen isimdir; Samanyolu'nun 200-400 milyar yıldızına kıyasla bu sayı oldukça sınırlıdır. Samanyolu'nun yakın çevresinde yer alan ve 30 milyardan fazla yıldız içeren Büyük Macellan Bulutu kimi zaman bir cüce galaksi olarak sınıflandırılırken, kimileri de onu tam anlamıyla bir galaksi olarak kabul etmektedir. Cüce galaksilerin oluşum ve faaliyetlerinin daha büyük galaksilerle olan etkileşimlerden büyük ölçüde etkilendiği düşünülmektedir. Gök bilimciler şekillerine ve bileşimlerine göre çok sayıda cüce galaksi türü tanımlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ejderha Cüce Gökadası</span> galaksi

Cüce Ejderha Gökadası Ejderha takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 260.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Lowell Gözlemevi'nden Albert Wilson tarafından 1954 yılında keşfedilmiştir. Yerel Grup'un bir parçası ve Samanyolu'nun uydu gökadasıdır. Gökada düzleminin 34.6° yukarısında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karina Cüce Gökadası</span> galaksi

Karina Cüce Gökadası Karina takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 330.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve Samanyolu'nun uydu gökadası olan bir cüce gökadadır. R. D. Cannon ve diğer gök bilimcilerden oluşan bir ekip tarafından 1977 yılında keşfedilmiştir. Samayolu'nun diğer uydu gökadalarından birkaç milyar yıl sonra oluştuğu sanılmaktadır ve en genci 7 milyar yaşında olan yaşlı yıldızlardan oluşur. Gökadanın yaklaşık olarak 13,6 milyar yıl önce oluştuğu sanılmaktadır ve bu da Cüce Karina'yı, Samanyolu'na kıyasla görece olarak daha genç yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Aslan II (cüce galaksi)</span> cüce galaksi

Aslan II Aslan takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 690.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Robert G. Harrington ve Albert George Wilson tarafından 1950 yılında keşfedilmiştir. 2008 yılının Ekim ayı itibarıyla Samanyolu'nun bilinen 24 uydu gökadasından birisidir. 2007 yılına kadar olan çalışmalarla gökadanın çekirdek yarıçapının 178 ± 13 pc ve gelgit kuyruğu yarıçapının 632 ± 32 pc olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aslan I (cüce galaksi)</span> cüce galaksi

Aslan I Aslan takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 820,000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Yerel Grup'un bir üyesidir ve Samanyolu'nun en uzak uydu gökadalarından birisi olduğu düşünülmektedir. Albert Wilson tarafından 1950 yılında keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Andromeda IV</span>

Andromeda IV, Andromeda takımyıldızında yaklaşık olarak 20 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce düzensiz gökadadır. Sidney van den Bergh tarafından 1972 yılında Andromeda I, II ve III ile birlikte keşfedildi. Bulunduğu mesafe dikkate alındığında muhtemelen Andromeda Gökadası'nın uydusu değildir.

<span class="mw-page-title-main">Palomar 12</span>

Palomar 12, Oğlak takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 61.900 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir küresel yıldız kümesidir ve Samanyolu halesinde yer alır. Robert G. Harrington ve Fritz Zwicky tarafından 1953 yılında keşfedilmiş ve küresel küme olarak tanımlanmıştır. Ancak Zwicky, bu nesnenin gerçekte Yerel Grup içindeki yakın bir cüce gökada olduğuna inanmıştı. Sonradan yapılan gözlemler küresel küme olduğunu doğrulamıştır.

<span class="mw-page-title-main">UGCA 86</span> macellansı sarmal gökada

UGCA 86, Zürafa takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 9,71 MIy (2,98 Mpc)uzaklıkta bulunan macellansı sarmal gökadadır. Önceleri yerel grubun bir parçası olduğu düşünülüyordu, fakat gökadadaki parlak yıldızlar gözlemlendikten sonra Maffei 1 Kümesi'nin bir üyesi olduğu anlaşıldı. UGCA 86'nın, IC 342'nin uydu gökadası olduğu düşünülmektedir, fakat iki gökada arasındaki ayrım, Samanyolu ve Macellan Bulutları arasındaki mesafeden %50 daha fazladır.

<span class="mw-page-title-main">Cüce küremsi galaksi</span> çok az toz ve çok yaşlı bir yıldız popülasyonu olan, küçük ve zayıf aydınlatma gücüne sahip gökadalar

Cüce küremsi gökada, çok az toza ve çok yaşlı bir yıldız popülasyonuna sahip, küçük ve zayıf aydınlatma gücündeki bir gökada türüdür. Çok düşük yüzey parlaklıklarından dolayı nispeten yeni keşfedilmişlerdir. Yerel Grup söz konusu olduğunda öncelikle Samanyolu ve M31'in yakınlarında bulunurlar. Görünüşü ve özellikleri bakımından cüce eliptik gökadalara benzeseler de, yaklaşık olarak küremsi şekilli ve genellikle daha düşük aydınlatma gücüne sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Kraliçe Cüce Gökadası</span> cüce küremsi gökada

Kraliçe Cüce Gökadası (Andromeda VII olarak da bilinir), Kraliçe takımyıldızında yaklaşık olarak 2,45 Mly (0,75 Mpc) uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Kraliçe Cüce Gökadası, Yerel Grup'un bir parçası ve Andromeda Gökadası'nın (M31) bir uydu gökadasıdır. Gökyüzünde Samanyolu galaktik düzleminin arkasında görünür ve bu nedenle 0,194 kadir kırmızılaşmıştır. 1,8×107 L☉ aydınlatma gücü ve 19,73×106 M☉ yıldız kütlesiyle Andromeda Gökadası'nın cüce küremsi gökada uyduları arasında en parlak ve en büyük kütleye sahip olanıdır. Ayrıca hepsi arasında en yüksek metalliğe sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Balıklar Cüce Gökadası</span> Yerel Grupun bir parçası olan düzensiz cüce gökada

Balıklar Cüce Gökadası, Yerel Grup'un bir parçası olan düzensiz cüce gökadadır. Bu gökada ismini, bulunduğu takımyıldız olan Balıklar takımyıldızından alır ve Üçgen Gökadası'nın (M33) uydusu olduğu düşünülmektedir. Samanyolu'na doğru 287 km/s hızla yaklaşmakta olduğu için maviye kayma gösterir. Cüce küremsi ve cüce düzensiz gökadalar arasında bir geçiş sınıfı olabilir. Başka bir seçenek olarak, bu iki türden birinin nadir fakat istatistiksel olarak kabul edilebilir bir versiyonu da olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Yay Cüce Düzensiz Gökadası</span> Yay takımyıldızındaki cüce gökada

Yay Cüce Düzensiz Gökadası (SagDIG), Yay takımyıldızında yaklaşık olarak 3,4 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce gökadadır. Gökada, ESO (B) Atlası için 13 Haziran 1977'de ESO'nun 1 metrelik Schmidt teleskobu kullanılarak çekilen bir fotoğraf plakasında Cesarsky ve diğerleri tarafından keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aslan A (cüce gökada)</span> gökada

Aslan A (Leo A, aynı zamanda Leo III olarak da bilinir), Yerel Grup'un parçası olan bir düzensiz gökadadır. Dünya'dan 2,6 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alır ve 1942 yılında Fritz Zwicky tarafından keşfedilmiştir. Gökadanın tahmini kütlesi (8,0 ± 2,7) × 107 güneş kütlesidir ve en az %80'i karanlık maddeden oluşur. Yerel Grup'taki en izole gökadalardan biridir ve birkaç milyar yıl boyunca herhangi bir etkileşim veya birleşme belirtisi göstermez. Bununla birlikte Aslan A, yıldızlarının %90'ından fazlasının 8 milyar yıldan daha yakın bir süre önce oluşması nedeniyle düzensiz gökadalar arasında neredeyse benzersizdir ve bu da oldukça sıra dışı bir evrimsel geçmişe işaret eder. RR Lyrae değişenlerinin varlığı, gökadanın 10 milyar yıla kadar yaşlı bir yıldız popülasyonuna sahip olduğunu gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Kanatlıat Cüce Düzensiz Gökadası</span> Kanatlıat takımyıldızı yönünde bulunan cüce düzensiz gökada

Kanatlıat Cüce Düzensiz Gökadası, Kanatlıat takımyıldızı yönünde bulunan bir cüce düzensiz gökadadır. 1950'lerde Albert George Wilson tarafından keşfedildi. Kanatlıat Cüce Düzensiz Gökadası, Yerel Grup içerisinde Andromeda Gökadası'nın yoldaşıdır.

<span class="mw-page-title-main">Balina Cüce Gökadası</span> Balina takımyıldızındaki cüce küremsi gökada

Balina Cüce Gökadası, Balina takımyıldızı yönünde bulunan 'düşük yüzey parlaklığına sahip' bir cüce küremsi gökadadır. Dünya'dan yaklaşık olarak 2,46 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alan gökada, 1999 yılında Alan B. Whiting, George Hau ve Mike Irwin tarafından keşfedilmiş ve Yerel Grup'un bir üyesi olduğu anlaşılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Uydu galaksi</span> kütleçekimsel etki nedeniyle daha büyük bir gökadanın yörüngesinde dönen yoldaş gökada

Uydu gökada, daha büyük kütleli ve parlak bir konak gökadanın kütleçekimsel potansiyeli içinde bağlı yörüngelerde hareket eden daha küçük bir yoldaş gökadadır. Tıpkı Güneş Sistemi'ndeki gezegenlerin Güneş'e kütleçekimsel olarak bağlı olması gibi, uydu gökadalar ve bileşenleri de konak gökadalarına bağlıdır. Çoğu uydu gökada cüce gökada olsa da, büyük gökada kümelerinin uydu gökadaları çok daha büyük bir kütleye sahip olabilir. Samanyolu'nun etrafında en büyüğü Büyük Macellan Bulutu olmak üzere elliye yakın uydu gökada dönmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.