İçeriğe atla

Tufan (tarih)

Tufan (The Deluge)

Birlik topraklarının İsveç, Çarlık Rusyası ve Brandenburg tarafından işgali Zaporojya Kazakları.
Tarih1655–1660
Bölge
Lehistan-Litvanya Birliği
Sonuç Statüko, Leh Pirus Zaferi
Taraflar

Boğdan(Moldova) Prensliği[2]

Eflak Prensliği[2]

Komutanlar ve liderler

Konstantin Șerban

  • Gheorghe Ştefan
Güçler
: 50,000 asker
Avusturya : 17,000 asker
: 2,000 asker[3]
Toplam: 69,000+		: 40,000 asker
: 60,000 asker
:16,000 asker
: 40,000 asker
: 25,000 asker
10,000 asker
Toplam: 191,000+
Kayıplar
Tahmini olarak yüksek: 30,000 ölü[4]
Tahmini olarak yüksek

Tufan (Lehçe: pоtор szwedzki, Litvanca: Tvanas) terimi, Lehistan-Litvanya Birliği'nde 17. yüzyıl ortalarında gerçekleşen bir dizi sefer için kullanılmaktadır. Bu savaşlar sırasında Lehistan-Litvanya Birliği nüfusunun üçte birini ve büyük güç statüsünü kaybetmiştir.[5]

Önceki Olaylar, İstilanın Başlaması ve Rus Çarlığı'nın Stratejisi

1648'de Bogdan Hmelnitski Lehistan-Litvanya Birliği'nin yöneticilerinden hoşnutsuz olan Zaporojya Kazakları'yla ve Ukraynalı köylülerden oluşan birlikleriyle büyük bir ayaklanmaya liderlik etti. İsyanın ilk safhası büyük bir yıkımla Berestechko Savaşı sonrasında etkisiz hale gelmesiyle Rus Çarlığı ve Lehistan arasında Ukrayna'yı da kapsayan doğu Slav toprakları üzerinde hakimiyet kurma çekişmesini yoğunlaştırdı. Bu sebeple 1653'ün Ekim ayında Rus komutan Zemsky Sobor Lehistan'a savaş ilan etti. Haziran 1654'te Rus Çarı I. Aleksey, Doğu Lehistanı işgal ederek 13 yıl boyunca sürecek olan 1654-67 Rus-Leh Savaşlarını başlatmış oldu. Ruslar 1654 yazında bugünkü Belarus civarlarında kurulan önemli birçok şehir ve kaleyi zapt etmeyi başardılar. 3 Ekim 1654'te Smolensk bir kuşatma sonrası ele geçirildi. Teknik bakımdan Lehistan ile savaş halinde olan İsveç İmparatorluğu (1629'da imzalanan ateşkesi 1635 yılından 1661 yılına kadar uzatmışlardı.) Temmuz 1655'te Lehistan'ın kalan yarısını işgal etti.

İsveç Krallığı'nın Stratejisi

Otuz Yıl Savaşları sonrasında kendini kıtadaki en güçlü devletlerden olduğunu kanıtlayan İsveç Krallığı, kalabalık bir orduya sahipti fakat onlara verecek parası az miktardaydı. Lehistan, Kazak Hetmanlığı ve Rus Çarlığı ile girdiği savaşlardan sonra, özellikle Batih Muharebesinda en iyi askerlerini kaybetmesiyle, zayıflamıştı ve İsveç Krallığı onu zayıf bir av olarak gördü.

Dahası, İsveçliler Lehistan tahtındaki haklarını hatırladılar. III. Zygmunt Waza ve oğulları IV. Władysław Waza ile II. Jan Kazimierz Waza, Vasa Hanedanı'ndan gelmiş soylulardı. Tahtta hak ilan edeceklerdi. İsveç Kralı X. Karl Gustav'ın öncelikli amacı Lehistan Krallığı ve Litvanya Büyük Dükalığı arasındaki birliği bozmaktı.

Nihayetinde amaçlarına ulaştılar. İsveç için kolay geçen Ujście Muharebesi'nden sonra Kėdainiai Anlaşması imzalandı ve Yukarı Polonya (Poznań civarı) Kėdainiai Prensliği-Birliği'ne verildi. Böylece Lehistan-Litvanya Birliği'ni parçalamış oldular.[6]

Sonuçlar

Lehistan nüfusunun üçte birini kaybetti. Eski gücünü kaybettiği gibi aslada toparlanamadı. 200 Yıldır civardaki hiçbir savaştan etkilenmemiş zengin yerleşkeler büyük zarar gördü[7] (Yukarı Polonya, Aşağı Polonya, Mazovia, Pomerelia, Kujawy, Podlasie). Ayrıca kiliseler, kaleler, kütüphaneler ve arşivler yağmalanıp, yerle bir edildiler. Sanat eserleri, tablolar, el yazmaları, silahlar, Çin porselenleri, gelinlikler, Türk işi çadırlar ve kilimler ele geçirildi. Savaşın sıçradığı tüm yerleşkeler, kaleler, köyler, şehirler İsveç orduları tarafından yağmalandı.[8][9]

İlginç bir şekilde, kapı çerçeveleri bile sökülüp götürüldü.[10]

Kaynakça

  1. ^ a b Ervin Liptai: Military history of Hungary, Zrínyi Military Publisher, 1985. ISBN 963-326-337-9
  2. ^ a b László Markó: Lordships of the Hungarian State, Magyar Könyvklub Publisher, 2000. ISBN 963-547-085-1
  3. ^ Podhorodecki, Leszek (1987). Chanat Krymski i jego stosunki z Polską w XV–XVIII wieku. s. 196. ISBN 83-05-11618-2. 
  4. ^ Claes-Göran Isacson, Karl X Gustavs Krig (2002) Lund, Historiska Media. Sayfa 96. ISBN 91-89442-57-1
  5. ^ Zawadzki, Marcin. "Durham University Polish Society". Durham University. 21 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2009. During 'The Deluge', Commonwealth lost an estimated ⅓ of its population (proportionally higher losses than during World War II), and its status as a great power. 
  6. ^ "Co zgubiło Polskę podczas Potopu szwedzkiego - trzej zdrajcy at historiapolski.eu, Jan 08, 2013". 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2017. 
  7. ^ ""Nikt tak nie ograbił Polski jak Szwedzi" by Michał Chodurski, Polish Radio webpage, 31.08.2012". 23 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2017. 
  8. ^ polskieradio.pl
  9. ^ "Grabieże szwedzkie w Polsce (1). Przyczyny, charakterystyka i skutki". 20 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2017. 
  10. ^ I. Ihnatowicz, Z. Landau, A. Mączak, B. Zientara Dzieje gospodarcze Polski do roku 1939. Wiedza Powszechna, Warszawa 1988, page 233

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">XII. Karl</span> İsveç kralı

XII. Karl ya da Türkçe kaynaklarda kullanılan lakabıyla Demirbaş Şarl, 5 Nisan 1697 – 30 Kasım 1718 tarihleri arasında İsveç kralı. Bağlı bulunduğu hanedan Wittelsbach Hanedanı'nın bir kolu olan "Palatina-Zweibrücken" Hanedanı idi. XII. Karl'ın babası XI. Karl ve annesi Ulrika Elanoara Danimarkalı idi. Bunların hayatta kalan tek erkek çocuğu olarak 5 Nisan 1697'de babasının ölümü üzerine XII. Karl adıyla daha 14 yaşında İsveç Krallığı kralı ve babasının hanedanının hükümdarı olduğu modern Almanya'da bulunan "Palatina-Zweibrücken Dükü" oldu ve iki hükümdarlığı 30 Kasım 1718'de daha 36 yaşında iken Fredrikshald kuşatması sırasında öldürülmesine kadar yönetti.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Çarlığı</span> 1547de Korkunç İvanın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721 de I. Petronun Rusyayı imparatorluğa çevirmesiyle son bulan Rus devleti

Rusya Çarlığı, 1547 yılında Korkunç İvan'ın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721'de Çar I. Petro'nun Rus İmparatorluğu'nu kurmasıyla son bulan Rus devletinin resmî adıdır. Çarlıktan önce bu topraklarda Moskova Knezliği egemen olduğu için çarlık Batı Avrupa dillerinde Moskova olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca Rusça ve Türkçe kaynaklarda da Moskova Çarlığı olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Polonya-Litvanya Birliği</span> 1569-1795 Avrupada iki konfederasyonlu monarşi

Polonya-Litvanya Birliği, Birinci Polonya Cumhuriyeti, İki Ulus Cumhuriyeti, İki Ulus Birliği veya İki Halk Birliği, 17. yüzyıl Avrupası'nın en güçlü ülkelerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">I. Aleksey (Rusya)</span> Rus çarı (1629-1676; çar 1645-1676)

I. Aleksey veya tam adıyla Aleksey Mihayloviç Romanov, 1645-1676 arasında hüküm sürmüş Rus çarı. Saltanatında Polonya-Litvanya Birliği ve İsveç İmparatorluğu ile savaştı. Stenka Razin'in isyanını bastırdı. Öldüğünde Rusya sınırları yaklaşık 2.000.000.000 akre (8.100.000 km2) dönüme sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Belarus tarihi</span>

Belarus tarihi Belarus'un tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">1633-1634 Osmanlı-Lehistan Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında 1633-34 yılları arasında yapılmış savaş

1633 - 1634 Osmanlı-Lehistan Savaşı, 17. yüzyılda Osmanlı Devleti ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında yapılmış savaşlardan biridir.

Ukrayna tarihi, bugünkü Ukrayna topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">IV. Władysław Waza</span>

IV. Władysław Waza, 1632-1648 arasında Polonya kralı, 1610-1634 arasında Rus çarı ve 1632-1648 arasında İsveç kralıdır. Lehistan-Litvanya'nın birliği ve istikrarı yeniden sağlamış, Kuzey Avrupa'da ve Rusya'da büyük çalkantıların yaşandığı bir dönemde Polonya'nın konumunu güvence altına alarak halkın sevgisini kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kamaniçe Kalesi</span>

Kamaniçe Kalesi, şu anda Ukrayna'nın Kamyanets-Podilski kentinde bulunan tarihi bir Polonya kalesidir. 1672-1699 yılları arasında 27 yıl boyunca Osmanlıların eline kalmış, Osmanlı Devleti'nin Kamaniçe Eyaleti'nin eyalet merkezi olarak işlev yapmıştır.

<i>Mount & Blade: Ateş ve Kılıç</i>

Mount & Blade: Ateş ve Kılıç, Yeni Çağ temalı bir rol yapma video oyunudur. TaleWorlds'ün izniyle Sich Studio ismindeki bir Rus firması tarafından geliştirilmiş olan oyun, esasen 2008 senesinde yayımlanan Mount & Blade oyununa ait bağımsız bir genişleme paketidir. Paradox Interactive tarafından 3 Mayıs 2011 tarihinde tüm dünyada satışa sunulmuştur. 17. yüzyıl Avrupa'sında geçen hikâyede bazı karakterler, Nobel ödüllü yazar Henryk Sienkiewicz'ın Ateş ve Kılıç isimli kitabından birebir alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Pereyaslav Antlaşması</span>

Pereyaslav Antlaşması, Ukrayna'daki Kazak Ordusu konseyinin Ukrayna'yı Rusya Çarlığı'na bağlama kararı alması ve Rus çarının temsilcileriyle Kazak Hetmanı Bogdan Hmelnitski arasında 18 Ocak 1654 tarihinde yapılan antlaşma. Rusya Çarlığı ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında 1654-67 yılları arasında sürecek On Üç Yıl Savaşı'na yol açmıştır.

<span class="mw-page-title-main">II. Jan Kazimierz Waza</span>

II. Jan Kasimir Polonya kralı ve Litvanya büyük dükü.

<span class="mw-page-title-main">X. Karl Gustav</span> İsveç kralı

X. Karl Gustav veya Karl Gustav (İsveççe; Karl X Gustav, İsveç kralı ve Bremen dükü. John Casimir ve İsveçli Catherine'in oğluydu. Karl Gustav tahta çıkmadan önce kuzeni Kraliçe Kristina 1632 – 1654 yılları arasında İsveç hükümdarı olmuştur, 1654'te Karl kuzeninin kendi lehine tahttan çekilmesi üzerine tahta çıkmıştır ve ölümüne kadar tahtta kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Stephen Báthory</span> Polonya kralı ve Litvanya Büyük Dükü

Stephen Báthory, Erdel (Transilvanya) prensi (1571-76) ve Polonya kralı (1575-86). Habsburgların Polonya tahtını ele geçirme girişimini engellemiş, Baltık Denizi'nin doğusundaki Polonya topraklarını Rus saldırılarına karşı korumuş, Polonya, Moskova Büyük Prensliği ve Erdel'i birleştirerek büyük bir devlet oluşturmayı amaçlamıştır. Polonya tarihinin en güçlü ve en hırslı hükümdarlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">III. Zygmunt Waza</span> İsveç kralı (hd. 1592-1599), Litvanya ve Polonya Büyük Dükü (hd. 1587-1632)

III. Sigismund Vasa 1587'den 1632'ye kadar Polonya-Litvanya Birliği ve Litvanya Büyük Dükalığı hükümdarı, 1592'den 1599'da kadar İsveç kralı ve Finlandiya Büyük Dükü.

<span class="mw-page-title-main">Vasa Hanedanı</span>

Vasa Hanedanı 1523'te İsveç'te I. Gustav tarafından kurulan erken modern bir kraliyet hanedanıdır. 1523-1654 yıllarında İsveç Krallığı, 1587-1668 yılları arasında Lehistan-Litvanya Birliği ve 1610-1613 yıllarında da Rusya Çarlığı'na hükmeden hanedanlık.

<span class="mw-page-title-main">1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı</span>

1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı, ayrıca Onüç Yıllık Savaş, Birinci Kuzey Savaşı, Ukrayna Savaşı veya Rus Tufanı olarak da adlandırılır. Rusya Çarlığı ile Lehistan-Litvanya Birliği arasındaki büyük bir çatışmadır. 1655 ve 1660 yılları arasında İsveç Krallığı, Lehistan-Litvanya Birliği'ni işgal etti, bu nedenle Lehistan'da "Tufan" veya İsveç Tufanı başladı. Ayrıca Rusya-İsveç Tufanı olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Lehistan-İsveç savaşları</span>

Lehistan-İsveç savaşları, Lehistan-Litvanya Birliği ile İsveç İmparatorluğu arasında geçen savaşlar. Genel olarak yorumlandığında, bu terim 1563 ve 1721 arasındaki bir dizi savaşları yer alır. Daha özetleyici olarak, 1600 ve 1629 arasındaki belirli savaşları ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Lehistan-İsveç Savaşı (1600-1611)</span>

Lehistan-İsveç Savaşı (1600-1611) Livonya ve Estonya'nın kontrolü konusunda İsveç ile Lehistan-Litvanya Birliği arasındaki mücadelenin yanı sıra İsveç kralı IX. Karl ile Polonya kralı III. Zygmunt Waza arasındaki İsveç tahtına karşı olan anlaşmazlığın devamı olan savaş.

<span class="mw-page-title-main">Leh Altın Çağı</span>

Leh Altın Çağı, Polonya'daki Rönesans dönemi ve Litvanya Büyük Dükalığı idi ve kabaca Eski Kral I. Zygmunt ve oğlu, Jagiellon Hanedanı hükümdarlarının sonuncusu olan II. Zygmunt August'un 1572'deki ölümüne kadar olan yönetim dönemine karşılık gelir. Bazı tarihçiler, Polonya Altın Çağı'nın, Lehistan-Litvanya Birliği'nin Hmelnitski Ayaklanması ve İsveç ve Rus işgalleri tarafından harap edildiği 17. yüzyılın ortalarına kadar devam ettiğini düşünüyor. Altın Çağı boyunca, Lehistan-Litvanya Birliği'nin kuzeyde Estonya'dan doğuda Moldavya'ya ve batıda Bohemya'ya kadar uzanan Avrupa'nın en büyük krallıklarından biri haline geldi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.