İçeriğe atla

Tuda Mengü

Tuda Mengü
Tuda Mengü askerlerine önderlik ederken
Altın Orda Devletinin Hanı
Hüküm süresi1280-1287
Önce gelenMengü Timur
Sonra gelenTula Buka
Çocuk(lar)ıUz Mengü, Saray Temur ve Sükay
HanedanAltın Orda Hanedanı
BabasıTuğrulca
Diniİslam

Tuda Mengü; 1280-1287 yılları arasında Altın Orda Devleti Hanı.

Batu Han’ın torunu olup, babası Tuğrulca’dır. Abisi Mengü Timur’ün 1280 yılındaki ani ölümü sonrasında Altın Orda tahtına çıktı. Hükümdarlığının ilk yıllarında İslam dinine geçti. 1283 yılında Kahire’ye gönderdiği elçileri aracılığıyla Sultan Kalavun’a Müslüman olduğu bildirirken, İlhanlılar’a karşı Memlüklülerle ittifakı devam ettirdi.

Onun döneminde Berke Han’ın yeğeni ve Kırım bölgesinin hakimi Emir Nogay (Nogay Han) daha da güçlenmeye başlayarak han gibi davranmaya başlamıştı. Bunun yanı sıra Mangıtlarda bu dönemde güçlenmeye başlayarak hanlık mücadelelerinde etkin rol oynamaya başlamışlardı.[1] 1285/86 yıllarında Emir Nogay ve Tula Buka komutasındaki Kuman destekli Altın Orda kuvvetlerinin Erdel, Macaristan ve Karpatya üzerine yaptığı sefer tam bir felaketle sonuçlanmış ve Macar kuvvetleri karşısında alınan ağır mağlubiyet sonrasında Altın Orda kuvvetleri bir daha Macar topraklarına büyük bir akın yapamamıştı. 1287 yılına gelindiğinde dünya işlerinden el çekip kendine dine adayınca, tahta yeğeni Tula Buka’nın geçmesini önererek hanlıktan ayrıldı.[2]

Kaynakça

  1. ^ Derin Paşaoğlu D.," Nogayların Hanlık Veya Ulus Olma Sorunsalı", Tarih Araştırmaları Dergisi, cilt.XXXV, ss.277-289, Yıl.2016. URL: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/2127/22012.pdf 2 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2018-06-15
  2. ^ Çelik, A., Güler, Ö.,"Altın Ordu İmparatorluğu", Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı:188, Yıl:Ekim 2010. URL: http://uvt.ulakbim.gov.tr/uvt/index.php?cwid=9&vtadi=TPRJ%2CTTAR%2CTTIP%2CTMUH%2CTSOS%2CTHUK&c=google&ano=122443_344750f4e14382dfb42d8cd48a9a1604 20 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2018-06-16

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Altın Orda Devleti</span> Türk-Moğol hanlığı

Altın Orda, Altın Ordu Devleti, Uluğ Ulus veya Kıpçak Hanlığı bir Türk hanlığıdır. Cengiz Han ölmeden önce topraklarını oğulları arasında paylaştırmış ve Seyhun Irmağı ile Balkaş Gölü'nün batısındaki yerleri büyük oğlu Cuci Han'a vermişti. Cuci Han'ın küçük oğlu Batu Han, batıya doğru giriştiği seferlerle bu toprakları genişletti. Cuci'nin toprakları sonradan Batu Han ile ağabeyi Orda Han arasında paylaşıldı. Balkaş ile Aral gölleri arasındaki ve Seyhun Irmağı'nın güneyindeki yerler Orda'ya verildi. Harezm ve yeni alınan topraklarsa Batu'nun yönetimine bırakıldı. Orda'nın yönetimindeki doğu bölgesine Ak Orda, Batu'un yönetimindeki batı bölgesine de Gök Orda adı verildi. Gök Orda sonradan Altın Orda olarak adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Nogay Ordası</span> Türk devleti

Nogay Ordası, Altın Orda yıkıldıktan sonra 14. yüzyılın sonlarında Kafkasya ve Deşt-i Kıpçak bölgesinde Cengiz Han'ın sülalesinden olmayan Moğol Mangıt boyunun önderi Edige tarafından kurulmuş bir Türk devleti.

<span class="mw-page-title-main">Astrahan Hanlığı</span> Eski bir Türk hanlığı.

Astrahan Hanlığı, Altın Orda'nın yıkılmasından sonra başkenti Astrahan olmak üzere Cengiz Han'ın oğlu Cuci'nin ulusuna bağlı Toka Temür sülalesinden Kasım Han tarafından kurulmuş ve 1466-1554 yılları arasında hüküm sürmüş bir Türk hanlığıdır. Zaman zaman Kırım Hanlığı vasıtasıyla Osmanlı Devleti'nin nüfuz alanına girmiştir. Astrahan Hanlığı'nın arazisi batıda Kuban ve Don nehrine, doğuda Nogay Orda'sı ile sınırdı. Güneyde Terek Nehri'ne, kuzeyde ise Volga ile Don nehrinin arasında uzanmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Kazan Hanlığı</span>

Kazan Hanlığı, Altın Orda'nın çöküşünden sonra, Cengiz Han'ın oğlu Cuci'nin ulusuna bağlı Toka Temür sülalesinden Uluğ Muhammed Han tarafından bugünkü Rusya topraklarında kurulmuş olan Türk devletidir. Farklı zamanlarda yaklaşık 750.000 km² alana hakim olmuştur. Ağırlık merkezi bugünkü Tataristan, Başkırdistan, Çuvaş, Mari El (Çirmişistan), Mordovya ve Udmurt (Aristan) Cumhuriyetlerinin toprakları idi.

<span class="mw-page-title-main">Sibir Hanlığı</span>

Sibir Hanlığı, Cengiz Han'ın oğlu Cuci'nin ulusuna bağlı olan Şiban (Şeyban) sülalesinden İbak tarafından kurulmuş ve 1464 - 1598 yılları arasında Sibirya'da kurulmuş bir Türk hanlığıdır. Bilinen ilk hükümdarı Taybuğa Han'dır. Moğolistan'ın kuzeyinden Sibirya'ya kadar uzanan topraklarda kuruldu. Bugünkü Sibirya'nın adı bu hanlıktan alındı.

<span class="mw-page-title-main">Buhara Emirliği</span>

Buhara Emirliği, Aştarhan hanedanı'nın son hanı olan Ebül Gazi zamanında, Muhammed Rahim Han yönetimindeki Moğol kökenli Mangıtlar tarafından kurulan Özbek devleti. Moğol kökenli ancak Cengiz Han soyundan olmayan Mangitler 1747'de Buhara'yı işgal ederek 1753'te Emirliğini ilan etmişti. Dönemin Orta Asya'nın töresine göre Cengiz Han soyundan gelmeyen Han olamadığı için 1756'de "Amīr al-Mu'minīn" unvanını kullanmıştı. Ve 1785 yılında Aştarhan hanedanının Buhara Hanlığını yok etmişti.

Berke Han, 1257-1266 yılları arasında hüküm sürmüş Altın Orda Devleti hanı.

IV. Devlet Giray Han Arslan Giray’ın küçük oğludur. İlki 1769 ila 1770, ikincisi 1775 ila 1777 yılları arasında olmak üzere iki kez saltanat sürmüştür. Amcası Kırım Giray Han'ın vefatı üzerine tahta geçmiştir. Kırım Hanlarının 38.'sidir.

Nur Devlet Giray 4. Kırım Hanı. 1466-1467, 1467-1469, 1475-1476 olmak üzere toplam üç kez saltanat sürmüştür. 1486 ile 1490 yılları arasında Kasım Hanlığı'nı yönetmiştir.

I. Saadet Giray, 1524 ile 1532 yılları arasında sekiz yıl Kırım Hanı olarak hüküm sürmüștür.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa'nın Moğollar tarafından istilası</span> 13. yyda Orta ve Doğu Avrupaya yapılan Moğol istila hareketleri

Avrupa'nın Moğollar tarafından istilası, 13. yüzyılda Moğol İmparatorluğu'na bağlı Subutay komutasındaki orduların Doğu Avrupa'dan başlayarak gerçekleştirdiği seferlerin tamamıdır. Kiev Knezliği'ne karşı başlayan ilk seferlerin ardından Mohi Muharebesi ile Macaristan Krallığı ve Legnica Muharebesi ile Lehistan Krallığı (Polonya) işgal edilir. Seferlerde ordu komutanları Cengiz Han'ın torunları Batu ile Kadan olsa da Sübedey'in genel komutası belirleyici olmuştur. Moğol istilalarına bakıldığında Avrupa'nın istilası Orta Doğu ve Çin seferlerinden sonra en büyük seferlerden sayılır.

<span class="mw-page-title-main">Özbek Han</span>

Özbek Han, Altın Orda Devleti’nin dokuzuncu hanıdır.

I. Bahadır Giray Kırım Hanı.

<span class="mw-page-title-main">Baydu Han</span> İlhanlı imparatoru

Baydu Han ; 1295 yılında kısa süreli İlhanlı hükümdarı.

Yadigar Muhammed Han, 1552 yılında hüküm sürmüş son Kazan Hanı.

Uluğ Muhammed Han ; 1419—1420, 1421-1423, 1427—1437 yılları arasında Altın Orda Hanı, 1438-1445 yılları arasında da Kazan Hanı.

<span class="mw-page-title-main">Kaydu</span>

Kaydu de facto Çağatay Hanı.

<span class="mw-page-title-main">Canibeg</span>

Canibeg Han ya da Canıbeg Han, 1341/1342-1357 yılları arasında Altınordu Devleti Hanı. Bazı kaynaklarda ismi "Canı Bek" şeklinde geçmektedir. Döneminin Rus kaynaklarında "iyi hükümdar Çanibek" şeklinde bahsedilen Canibeg Han döneminde bastırılan paralarda da kendisinden; "Sultan Mahmud", "Sultan el-adil", "Hakan el-adil", "Sultan el‐a’zam" "Çambek Celaleddin Mahmud Sultan" ve "Celaleddünya ve’d‐din Mahmud Sultan" gibi sıfatlarla bahsedilmiştir.

Mengü Timur ya da Mangu Temür ; 1266-1280 yılları arasında Altın Orda Devleti Hanı.

<span class="mw-page-title-main">Berke-Hülâgû savaşı</span> İlhanlılar ile Altın Orda arasındaki çatışma

Berke-Hülâgû savaşı, iki Moğol lideri, Altın Orda'nın Berke Hanı ile İlhanlılar'ın Hülâgû Hanı arasında gerçekleşmiştir. 1258 yılında Bağdat'ın yıkılmasından sonra 1260'lı yıllarda daha çok Kafkas Dağları bölgesinde savaşılmıştır. Savaş, Moğol İmparatorluğu'nda, her ikisi de Büyük Han unvanını alan Tuluy ailesinin iki üyesi Kubilay Han ve Arık Böke arasındaki Toluid İç Savaşı ile örtüşmektedir. Kubilay, Hülâgû ile ittifak kurarken Arık Böke, Berke'nin yanında yer aldı. Hülâgû, Möngke Han'ın yerine yeni bir Kağan'ın seçilmesi için Moğolistan'a gitti, ancak Ayn Calut Muharebesi'nin Memlüklere yenilmesi onu Orta Doğu'ya geri çekilmeye zorladı. Memluk zaferi Berke'yi İlhanlıları işgal etme konusunda cesaretlendirmiştir. Berke-Hülâgû savaşı ve Toluid İç Savaşı ile bunu takip eden Kaydu-Kubilay savaşı, Moğol İmparatorluğu'nun dördüncü Büyük Hanı Möngke'nin ölümünden sonra Moğol imparatorluğunun parçalanmasında önemli bir an oldu.