İçeriğe atla

Tuşeti

Dartlo'da geleneksel bir Tuş gözcü kulesi, Tuşeti

Tuşeti veya Tuşetya (Gürcüce: თუშეთი), Doğu Gürcistan’da tarihsel ve coğrafi bir bölgedir. Rusya içindeki Çeçenya ve Dağıstan kuzeyinde ve doğusunda, Gürcistan’ın tarihsel bölgeleri Kaheti ve Pşav-Hevsureti güneyinde ve batısında yer alır. Bölgede yaşayanlar Tuş olarak adlandırılır.

Tuşeti bölgesi, dağlık olması dolayısıyla tarih boyunca Gürcistan'ın en özgün bölgesi olarak kalmış ve bölgede yaşayan Tuşlar da Hristiyanlığı en geç kabul eden Gürcü kavmi olmuştur. Tuşeti bölgesi özgün kültürü ve özellikle de gözcü kuleleri ile anılmaktadır.

Notlar

Dış bağlantılar

National Park of Tusheti28 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Megrelya</span>

Megrelya, Gürcistan'ın batısında, tarihsel bölgelerden biridir. Eskiden Odişi olarak adlandırılıyordu. Bölgenin yerli halkı Megreller, Güney Kafkasya halklarından biridir ve Megrelce konuşurlar; ama yazı dili Gürcüce'dir. Yönetim bölgesi olarak Megrelya, kuzeyindeki Svaneti bölgesiyle birlikte Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesini oluşturur ve bu bölgenin yönetsel merkezi Zugdidi kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Tao-Klarceti</span>

Tao-Klarceti, çağdaş tarih yazıcıları tarafından eski Tao-Klarceti Krallığı'ndaki tarihi ve coğrafi bölgeleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Tao-Klarceti olarak ifade edilen yerler Gürcistan tarihi açısından önemli tarihsel bölgelerdi ve Gürcü Boğazı’ndan başlayıp Küçük Kafkaslar’a değin uzanıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Guria</span>

Guria, Gürcistan’ın Karadeniz kıyısında, tarihsel ve coğrafi bölgesidir. Bugün ülkenin yönetsel bölgelerinden (mhare) biri olan Guria’nın merkezi kenti Ozurgeti’dir.

<span class="mw-page-title-main">Svaneti</span> Gürcistanda tarihsel bir bölge

Svaneti, Gürcistan’ın tarihsel bölgelerinden biridir ve ülkenin kuzeybatı bölümünde yer alır. Svanlar bölgenin yerli halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Samtshe-Cavaheti</span>

Samtshe-Cavaheti, Gürcistan’ın güneybatısında idari bir bölgedir ve bu bölgenin yönetsel merkezi Ahıska kentidir. Kuzeyinde Guria ve İmereti, kuzeydoğu ve doğusunda Şida Kartli ve Kvemo Kartli idari bir bölgeleri, güneyinde Ermenistan ve Türkiye, batısında Acara Özerk Cumhuriyeti yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Kaheti</span>

Kaheti, Gürcistan'ın doğusu kesiminde idari bölge. Kuzeyinde Tuşeti bölgesi ve Kafkas Dağları, güneyinde ve doğusunda Azerbaycan, batısında ise Kartli bölgesi yer alır. Kaheti, coğrafi olarak İç Kaheti ve Dış Kaheti olmak üzere iki bölgeye ayrılır. Bölgenin başlıca akarsuları Alazani nehri ve onun bir kolu olan İori ırmağıdır. Bölge nüfusunun önemli bir kısmı Azerilerden oluşuyor.

Gürcüce, Güney Kafkas dillerinden biridir. Çoğunluğu Gürcistan'da olmak üzere yaklaşık 4.1 milyon kişi tarafından konuşulur. Gürcüce'nin konuşulduğu diğer ülkelerin başında Rusya, Türkiye, İran ve Azerbaycan gelir. Gelişmiş bir dil olan Gürcüce'nin yazılı dil geleneği, 5. yüzyıla değin uzanır. Gürcüce, coğrafi bölgelere dayalı olarak birçok diyalekti içerir. Standart Gürcüce ise Kartli diyalektinden gelişmiştir. Gürcüce'nin diyalektlerinin farklılıkları sesbilgisi, morfoloji, sentaks ve sözcüklere dayalıdır. Güney Kafkas dillerinden Megrelce, Lazca ve Svanca, Gürcüce'ye akraba dillerdir.

<span class="mw-page-title-main">Garmon</span>

Garmon ; Rus Halk Oyunlarının vazgeçilmez müzik alaetlerinden biridir. İskeleti çınar ağacından yapılır. Perde ve klavyeleri plastikten yapılmaktadır. Akordiyon'dan farklılığı klavye sayısının fazla olmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Acara (tarihsel bölge)</span>

Acara, Gürcistan’ın tarihsel-coğrafik bölgelerinden biridir. Bu bölge, Acara Çayı (Acaristskali) vadisine yayılır. Günümüzde Acara Özerk Cumhuriyeti sınırları içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Raca-Leçhumi ve Kvemo Svaneti</span> Gürcistan’ın kuzeybatısında bir idarî bölge

Raca-Leçhumi ve Kvemo Svaneti veya Raca-Leçhumi ve Aşağı Svanetya, Gürcistan'ın kuzeybatısında, Raça, Leçhumi ve Kvemo Svaneti adlı tarihsel bölgelerini kapsayan idari bölgesidir. 4,954 km²'lik bir alanı kaplar ve nüfusu 32,089'dur (2014). Ülkenin nüfus yoğunluğu en düşük bölgesidir. Bölgenin yönetsel merkezi Ambrolauri kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Kistler</span>

Kistler, kuzeydoğu Gürcistan'ın Pankisi Vadisinde yaşayan bir halktır. Kistler'in toplam nüfusu yaklaşık beş bin kadardır, çoğunluğu Sünni Müslüman'dır.

<span class="mw-page-title-main">Batslar</span>

Batslar veya Batsbiler, Gürcistan'da, Nah dillerinden birini konuşan Kuzey Kafkas kökenli halk. Gürcistan'ın tarihsel bölgesi Tuşeti'de, Tsova Vadisinde yaşadıklarından dolayı Tsova-Tuşlar olarak da adlandırılır. Kuzey Kafkasya'dan 16. yüzyılda göç edip bu bölgeye yerleşmişlerdir.

Batsça, Gürcistan'ın Tuşeti bölgesinde yaşayan Batsların konuştuğu Kuzeydoğu Kafkas dilidir. Çeçence ve İnguşça ile birlikte Nah dilleri kolunu oluşturur. Gürcistan'da 3.500 konuşanı vardır.

Klarceti, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, tarihi Mesheti’nin bir parçası sayılan bölge. Meydancık ve Ardanuç dereleri havzasını da içine alacak biçimde, Çoruh nehrinin Yalnızçam Dağlarından Karadeniz’e kadar uzanan aşağı havzasını kapsar. Klarceti’nin en eski merkezi Tuharisi kalesidir. Klarceti bölgesi, Kartli kralına bağlı bey (ერისთავი) tarafından yönetiliyordu ve bu beyin ikametgâhı 5. yüzyılın ikinci yarısından itibaren büyük olasılıkla Ardanuç kalesi idi. Kral Vahtang Gorgasal burada geniş ölçekli kültürel ve mimari çalışmalara başladı. Kilise ve manastırlar inşa etti. Merkezi Ahiza’da bulunan yeni piskoposluk merkezi kurdu. Bu dönemde Klarceti, İran saldırılarına karşı mücadelenin köprübaşı mevziisi haline geldi. 8. yüzyılda Bagratlılar hanedanı buraya yerleşti. 9. yüzyılın başında Büyük I. Aşot, Arap saldırıları ve salgın hastalıklarla gerilemiş olan bu bölgeyi canlandırdı ve buraya yeni nüfus yerleştirdi. Bu sırada burada, Grigol Handzteli’nin öncülüğünde yaygın biçimde manastırların inşasına başlandı. 11-13. yüzyıllarda Klarceti’de kültür ve eğitim alanında önemli çalışmalar gerçekleştirildi. Bölge kilise ve manastırlarıyla ünlü hale geldi. Buraya Klarceti’nin “On İki Issız Yeri” adı veriliyordu. 16. yüzyılda Klarceti, Güneybatı Gürcistan’ın başka yerleriyle birlikte Osmanlıların eline geçti. 1918-1921 arasında Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti sınırları içindeydi. 1921 yılından itibaren ise yeniden Türkiye sınırlarına katıldı.

<span class="mw-page-title-main">Tuşlar</span>

Tuşlar (Gürcüce:თუშები) ya da Tuşetililer, Tuşeti bölgesinde yaşayan bir Gürcü halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Omalo</span>

Omalo, Gürcistan'ın tarihi Tuşeti bölgesindeki merkezi köylerden biridir. İdari olarak, Kaheti'nin Ahmeta ilçesine bağlı olan köy, Dağıstan sınırına 8 kilometre uzaklıktadır. Büyük Kafkas Dağları ve Tuşeti'deki Pirikita Sıradağlarının arasında konumlanmıştır. Köy, Tuşeti bölgesinin yönetim merkezidir. Omalo, en yakın kent yerleşimi olan Ahmeta'ya doksan kilometre uzaklıkta yer almaktadır. Alazani Nehri, köyün sol tarafında kalmaktadır. Omalo'nun, Büyük Kafkas Dağları'nın kuzey yamacındaki yüksek dağlık konumu ve bölgede bakımlı yolların bulunmaması nedeniyle, yılın büyük bir bölümü Gürcistan'ın geri kalanından izole kalmaktadır. Köye giden yola erişmek için, 2,850 metre (9,350 ft) uzunluğundaki Abano geçidinden geçilmesi gereklidir. Keselo Kalesi, Zemo (üst) Omalo'nun simgesidir. Kale, savaş sırasında yerliler için bir sığınak olarak hizmet etmiştir. Köyün rakımı 1880 metredir.

Ageurta, Gürcistan'ın Kaheti bölgesindeki Ahmeta Belediyesinde yer alan tarihi bir köydür. Tarihi dağlık Tuşeti bölgesinin Acmeta kısmında konumlanmıştır. Tuşeti bölgesinin merkezi köylerinden biri olan Omalo'ya 9 km uzaklıkta yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan</span> Osmanlı İmparatorluğundaki bir tahrir defteri

Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan, Osmanlı Devleti tarafından 1595 yılında, hazine gelirlerini tespit etmek amacıyla, Gürcistan’dan ele geçirilmiş toprakların tahririyle oluşturulmuş mufassal defterdir. Tahrir defteri, Osmanlıların ele geçirdiği Samtshe-Saatabago topraklarının 16. yüzyılın son çeyreğindeki toplumsal ve ekonomik, siyasal tarih ve tarihsel coğrafya konularında araştırma yapanlar için eşsiz bir kaynaktır.

<span class="mw-page-title-main">Tuşeti Millî Parkı</span>

Gürcistan'ın doğusundaki Tuşeti Millî Parkı, 22 Nisan 2003'te Gürcistan Parlamentosu tarafından onaylanan sekiz yeni korunan alandan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Tuşeti Tabiatı Koruma Alanı</span>

Tulşeti Tabiatı Koruma Alanı, Gürcistan'ın kuzey-doğu kesimindeki Tuşeti Dağlık bölgesinde yer alan bir koruma alanıdır. Ziyaretçi merkezi Ahmeta Belediyesi'ndeki, Alvani Aşağı Köyü'nde bulunmaktadır.