İçeriğe atla

Tsihia Kilisesi

Koordinatlar: 41°21′24″K 42°26′01″D / 41.35667°K 42.43361°D / 41.35667; 42.43361
Tsihia Kilisesi
Harita
Temel bilgiler
KonumYoncalı, Şavşat
Koordinatlar41°21′24″K 42°26′01″D / 41.35667°K 42.43361°D / 41.35667; 42.43361
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
DurumKalıntılar
Mimari
Mimari türKilise
Mimari biçimGürcü mimarisi
Tamamlanma12. yüzyıl
Özellikler
MalzemelerKesme taş

Tsihia Kilisesi (Gürcüce: ციხიას ეკლესია), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Tsihia olan Yoncalı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.[1][2] Bulunduğu mahallenin eski adından dolayı Cakelebi Kilisesi (ჯაყელების ეკლესია) olarak da bilinir.

Tarihçe

Tsihia köyünde Gürcülerden kalma üç adet kiliseden biri olan Tsihia Kilisesi, 12. yüzyılda, bugün "Cakeller" (ჯაყელები) olarak adlandırılan mahallede inşa edilmiştir. Mahallenin adı Samtshe-Saatabago devletini yöneten Cakeli sülalesinden gelir. 1886 Rus nüfus tespitinde “Çakellar” (Чакелларъ) olarak kaydedilmiş olan mahallede sadece 4 hane bulunuyordu.[3] Kilisenin inşa tarihi, kiliseye ait Gürcüce yazıtın 2005 yılında Gürcü tarihçi Buba Kudava tarafından tespit edilmesiyle anlaşılmıştır. Bu yazıtta 12. yüzyılda yaşamış Gürcü devlet adamı Abulasani'nin adı geçmektedir. Tsihia Kilisesi'nin ve Tsihia köyünün bulunduğu Şavşeti bu sırada Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bugünkü köyün sınırları içinde üç kilisenin bulunması buranın büyük bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[1][2]

Kalıntılar

Gürcüce yazıtı olan Tsihia Kilisesi, günümüzde "Cakeller" (ჯაყელები) olarak adlandırılan mahallede bulunuyordu. Bugün kilisenin bulunduğu yerde kaba yonu büyük taşlar kalmıştır. Bu kiliseye ait irice ve pembe kesme taş ise, kilisenin kalıntısının olduğu noktanın 400 metre güneybatısında, eski mezarlığın olduğu yerde 2005 yılında bulunmuştur. Taşın üzerinde dört satırdan oluşan ve Gürcü alfabesinin Asomtavruli harfleriyle oyulmuş bir yazı vardır. Bu yazılı taş, köylülerin verdiği bilgiye göre, kilisenin bulunduğu “Çakeller” mahallesinden buraya taşınmıştır. Söz konusu yazı da bu taşın bir kiliseye ait olduğunu göstermektedir. 12. yüzyıla ait bu yazıda, kilisenin banisi Gürcü yerel yönetici Abulasani’nin adı geçmektedir.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 47. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  2. ^ a b Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 172, ISBN 9789941478178.
  3. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1448". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tao-Klarceti</span>

Tao-Klarceti, çağdaş tarih yazıcıları tarafından eski Tao-Klarceti Krallığı'ndaki tarihi ve coğrafi bölgeleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Tao-Klarceti olarak ifade edilen yerler Gürcistan tarihi açısından önemli tarihsel bölgelerdi ve Gürcü Boğazı’ndan başlayıp Küçük Kafkaslar’a değin uzanıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Yoncalı, Şavşat</span> Artvin, Türkiyede bir köy

Yoncalı, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. Yoncalı, Ekim 2020 yılında farkına varılan ve "panta" olarak adlandırılan asırlık Kafkas yaban armuduyla da tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ança Manastırı</span>

Ança Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Anca olan İncilli köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü Ortodoks manastırıdır. Ança Manastırı, Tao-Klarceti bölgesindeki beş Gürcü piskoposluğundan biri olan Ança Piskoposluğu'nun da merkeziydi.

<span class="mw-page-title-main">Ali Manastırı</span>

Ali Manastırı, tam adı Ali Aziz Giorgi Manastırı,, tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı Alköy'de bulunan Gürcü Ortodoks manastırıdır. Manastırın 10-11. yüzyılda Aziz Giorgi adına inşa edilmiş olduğu yazılı kaynaklardan anlaşılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Eruşeti Kilisesi</span>

Ertşeti Kilisesi, Türkiye sınırları içinde kalmış olan tarihsel Eruşeti bölgesindeki Gürcü kilisesidir. Bugünkü Ardahan ilinin Hanak ilçesinde yer alan Eruşeti köyünde inşa edilmiştir. Gürcistan'daki ilk Hristiyan mabedi olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">İskender Paşa Camii (Ardanuç)</span>

İskender Paşa Camii, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesinin idari merkezi olan Ardanuç kasabasının ilk yerleşimi olan Adakale'deki camidir. Cami, Ardanuç Kalesi'ni 1551'de Gürcülerden ele geçiren Çerkez İskender Paşa'nın adını taşımaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Okrobageti Kilisesi</span>

Okrobageti Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Okrobageti olan Köprülü köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Rabat Kilisesi olarak da bilinir.

Sinkoti Kilisesi veya Singoti Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Şavşat ilçesinin Küplüce köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Şavmta Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Şenköy'de eski bir kilisedir. Yıkılmış olan kilisenin taşlarının bir kısmı Çoraklı Köyü Camii'nin inşasında kullanılmıştır.

Meredisi Kilisesi veya Meradisi Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Gölebakan köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüzde tamamen ortadan kalkmıştır.

Şindoba Kilisesi veya Şindobani Kilisesi, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Dalkırmaz köyünün sınırları içinde erken Orta Çağ'dan kalma ve eski Şindobani köyüne ait Gürcü kilisesidir.

Bagini Kilisesi, Otingo Kilisesi olarak da bilinir, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı ve eski adı Bagini olan Balcı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Sabauri Kilisesi, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı Karşıköy'de Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Eski Sabauri köyünün kilisesidir.

Tzinobani Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Meşeli köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Ortadan kalkmış bir yerleşim olan Tzinobani köyünün kilisesiydi.

Meria Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Meria olan Veliköy'ün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Bulunduğu mahalleden dolayı Molohori Kilisesi olarak da bilinir.

Sihçeki Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Sihçeki olan Güzelsu köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir.

Ube Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Ube olan Oba köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş bir Gürcü kilisesidir. Bulunduğu yer itibarıyla Vanisa Kilisesi olarak da bilinir.

Devadzeler Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Daba olan Erikli köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Devadzeler mahallesinin kilisesi olduğu için bu adla anılır. Bu yapı, Devadzeler'in diğer adına istinaden Devieti Kilisesi olarak da bilinir.

Ahaldaba Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Ahaldaba olan Tepeköy'de Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Çala Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurumu ilinin Uzundere ilçesinde, Uzundere kasabasının eski adı Çala olan Çaybaşı mahallesinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.