Ortodoks Kiliseleri veya Bizans Ortodoks Kiliseleri, Bizans ayininin Reform öncesi kiliseleridir. Başlangıçtan itibaren hem katolik hem de havarilerin ardıllığında havariseldirler..
Sümela Manastırı, Trabzon'un Maçka ilçesindeki Altındere Vadisi Millî Parkı sınırları içerisinde yer alan Meryem Ana Deresi'nin batı yamaçlarında yer alan, Kara tepesinin üzerinde ve deniz seviyesinden 1.150 m yükseklikte konumlanmış Rum Ortodoks manastır ve kilise kompleksidir. 1923 yılında Rum Kırımı ve Mübadele sorunu'ndan dolayı terk edilmek zorunda kalmıştır.
Kanlı Kilise ya da Moğolların Azize Meryem Kilisesi ; İstanbul'da bulunan bir Ortodoks kilisesidir. İstanbul'da Osmanlı döneminde camiye çevrilmeyerek Rumların ibadetine bırakılmış Bizans döneminden kalma tek kilisedir.
Meryem'in Göğe Alınışı, Katolik Kilisesi'ndeki dört adet meryemî(marian) dogmadan birisidir. Meryem Ana'nın dünyevi hayatının sonundan bahseden bilinen ilk yazılı kaynak üçüncü yahut ikinci yüzyıl tarihli Liber Requiei Mariae isimli apokrif eserdir. Göğe Alınış inancına göre dünyadaki hayatının sonunda Meryem Ana, Tanrı tarafından göğe alınmıştır. Katolik doktrini göğe alınış sırasında Meryem'in bedenen sağ mı yahut ölü mü olduğu hususunda nihai bir hükümde bulunmaktan imtina etmekte olup iki görüşü de tutmak mümkündür. Göğe Alınış yortusu Katolik Kilisesi'nde 15 Ağustos'ta kutlanmaktadır. Dogma olmasa dahi benzer şekilde Ortodoks kiliselerinde, özellikle Süryani Ortodoks Kilisesi'nde yaygın olarak inanılan, Katolik Kilisesi'ndeki Göğe Alınış'a tekabül eden Meryem'in Uykuya Dalışı inancı mevcuttur. Uykuya Dalış inancına göre Meryem Ana dünyevi hayatının sonunda acı çekmeden, manevi huzur halinde vefat etmiş, üç gün akabinde göğe alınmıştır. Rus, Sırp, Gürcü ve Kıptî Ortodoks kiliseleri Meryem'in göğe kabulünü Jülyen Takviminde 15 Ağustos'a düşen Miladi 28 Ağustos tarihinde kutlarlar. İskenderiye Kıptî Kilisesi ise 29 Ağustos'u bayram olarak kutlar.
Parhali Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, Türkiye'nin Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Altıparmak köyünde bulunan Gürcü Ortodoks manastırıdır. 9-10. yüzyıllarda inşa edilen manastır yapı topluluğundan ana kilise ile iki şapel günümüze ulaşmıştır. Parhali kelimesi Türkçede Barhal biçimini almıştır.
Kurtarıcı Euthymius Manastırı, Rusya'nın Suzdal kentinde yer alan bir manastırdır.
Studenica Manastırı, Kraljevo'nun 39 kilometre güneybatısında, Ivanjica'nın 40.9 kilometre doğusunda yer alan 12. yüzyıldan kalma bir Sırp Ortodoks manastırıdır. En büyük ve en zengin Sırp Ortodoks manastırlarından biridir.
Vardzia güney Gürcistan'daki bir mağara manastırıdır. Kura Nehri'nin sol yakasında bulunan Eruşeti Dağı'nın eteklerinden kazılmış olan manastır, Aspindza'ya otuz kilometre uzaklıktadır. Ana inşaat dönemi on ikinci yüzyılın ikinci yarısıydı. Mağaralar, uçurum boyunca yaklaşık beş yüz metre boyunca uzanır ve on dokuz katmandan oluşur. Meryem'in ölümü Kilisesinin tarihi, Tamar ve Rustaveli'nin altın çağını yaşandığı 1180'lere dayanır. Kilisede önemli duvar ressamlığı serileri vardır. Bölge, on altıncı yüzyılda Osmanlı'nın bölgeyi fethetmesinden sonra büyük ölçüde terk edilmiştir. Günümüzde devlet mirasının parçası olan genişletilmiş Vardzia-Hertvisi bölgesi, UNESCO Dünya Mirası listesine eklenmiştir.
Aziz Giorgi Çulevi Manastırı, Gürcistan'ın güneybatısındaki Samtshe-Cavaheti bölgesinde bulunan 14. yüzyıldan kalma bir Gürcü Ortodoks manastır kilisesidir.
Berta Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ili merkez ilçesine bağlı Ortaköy’de bulunan eski bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. 8. veya 9. yüzyılda inşa edilmiştir. Yapının ayakta kalan kısmı günümüzde cami olarak kullanılmaktadır.
Bedia Katedrali, Abhazya'nın Tkvarçeli rayonuna bağlı Bedia köyünde yer alan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks katedralidir. Gürcistan'ın altbölümlerine göre Oçamçire Belediyesinde yer alan katedral, Karadeniz sahillerindeki tartışmalı bir bölgede yer almaktadır.
Betania Meryem'in doğumu Manastırı ayrıca bilinen adıyla Betania veya Bethanya (ბეთანია) Doğu Gürcistan'daki başkent Tiflis'in 16 km güneybatısında yer alan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks manastırıdır. 11 ve 12. yüzyıllarda, Gürcistan Krallığı'nın "Altın Çağ”ı döneminde yapılan bu eserin ilgi çekici bir mimarisi vardır. Çağdaş Gürcü hükümdarlarının grup portrelerini içeren duvar resimleri de dikkate değerdir.
Parehi Manastırı, Parehta Manastırı olarak da bilinir, tarihi Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Ortaköy'de Orta Çağ'dan kalma Gürcü Ortodoks manastırıdır.
Rustavi Meryem'in Göğe Çıkışı Kilisesi daha iyi bilinen adıyla Rustavi Sioni Gürcistan'ın Rustavi şehrindeki bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. 2000 ve 2011 yılları arasında inşa edilmiştir. Proje, Besarion Menabde, Nikoloz Abaşidze ve Nikolos Dadiani tarafından hayata geçirilmiştir. İnşaat işleri, Temur Burkiaşvili tarafından yönetilmiştir.
Urbnisi Gürcistan’ın Şida Kartli bölgesindeki Kareli ilçesinde konumlanmış bir köydür.
Metehi, Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te yer alan tarihi bir mahalledir. Mtkvari nehrine bakan uçurumun üzerinde konumlanmıştır. Mahalle, adını verdiği Metehi Meryem'in Göğe Çıkışı Kilisesi'ne ev sahipliği yapmaktadır.
Hobi Manastırı veya resmi adıyla Nocihevi Meryem'in Ölümü Manastırı, Batı Gürcistan'daki Hobi şehrinin yakınlarında konumlanmış bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Kilise binasının tarihi 13. yüzyıla dayanmaktadır. Dış kısmı taş oymalarla, iç kısmı ise fresklerle süslenmiştir. Manastır, Megrelya Prensliği'nden Dadiani hanedanına manastır olarak hizmet vermiştir. Manastır, birkaç rölik ve ikonaya ev sahipliği yapmaktadır. Manastır, Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.
Tsilkani Meryem Ana Katedrali, Doğu Gürcistan'ın Mtsheta-Mtianeti bölgesindeki Mtsheta Belediyesinin Tsilkani köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Aslen 4. yüzyılda inşa edilen kilisenin, Orta Çağ'da sürekli biçimi değiştirilmiştir. Köşelerinde kuleler bulunan bir duvarla çevrelenmiş olan mevcut yapı, kubbeli Yunan haçı planı tasarımına sahiptir. Kilise, Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.
Pirğebuli Manastırı Gürcistan'ın Kvemo Kartli bölgesindeki Hrami nehri vadisinde bulunan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks manastırıdır. 12. yüzyılın sonlarına veya 13. yüzyılın başlarına tarihlenen manastır, farklı koruma durumlarındaki çeşitli yapılardan oluşmaktadır. Ana kilise, dışı zengin taş oymalarla süslenmiş büyük bir salon kilisesidir. Manastır, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.
Mğvimevi Manastırı, Batı Gürcistan'ın İmereti bölgesindeki Çiatura kentinin yakınlarında konumlanmış, kısmen kayaya oyulmuş bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Meryem'in doğuşunu adanmış olan kilise, 13. yüzyılda kalma iki nefli bir bazilikadır. Kompleks ayrıca küçük bir kilise, çan kulesi ve bir savunma duvarı içermektedir. Manastır günümüzde rahibe manastırı olarak kullanılmaktadır. Kilisenin dışını birçok mimari heykel süslemektedir. Mğvimevi kompleksi, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.
