Tsengel - Turkipedia

Tsengel ( Цэнгэл)
Ülke	Moğolistan
somon	1940
Nüfus
• Toplam	8.348^[1]
Zaman dilimi	UTC+7
• Yaz (YSU)	UTC

Sengel veya Ak-Sayan (Moğolca:Цэнгэл/ Tsengel), Türkçe: Sengel veya Çengel — Moğolistan'ın batısında çoğunluğunu Kazak Türklerinin oluşturduğu Bay-Ölke ilindeki bir ilçe olup buranın halkının nüfusu da Tuva Türklerinden oluşmuştur.

Konumu

İl merkezine 80 km, Moğolistan başkenti Ulan-Bator şehrine ise 1720 km aralıkta yer alır.^[2] Hizmet sektörüne yönelik okul, hastane ve turizm merkezleri vardır.^[2]

İsim kökeni

Sengel Tıvaları

Tsengel adı Tıva (Tuva) Türkleri tarafından Sengel adıyla söylenir ve buradaki Tıva Türklerine Sengel Tıvaları denilir.

Nüfus

Nüfusun büyük çoğunluğunu Tuva Türkleri oluşturur.

Yıllar	1985	1994	2005^[3]	2008^[4]	2009^[5]	2009 Merkez nüfusu	Yüzölçümü km²^[6]	Nüfus yoğunluğu km²	Bayölke'ye uzaklığı	0
Sengel Nüfusu	6.700	6.539	8.364	8.305	8.348	2.028	6.463,17	1,29	79	0

Kasaba ve köyler

Tarih

Çin saldırıları

Coğrafya

Moğolistan sınırları içindeki Altay dağlarını oluşturan dağ sırtları içinde Hüyten dağı (4374 m), İh Türgen (3507), Çagaanhayrhan (3628), Bitüü (3654), Undurhayrhan (3941), Çengelhayrhan (3943) ve başka dağlar. Dağ arası akarsular arasında Kobdo, Çagaan, Harganat ve buralardaki göller Hoton Gölü, Hurgan ve çok sayıda küçük tuz gölleri bulunur. Karaca, yaban keçisi, kurt, tilki burada görülen hayvanlardır.

İklimi sert olup Ocak sıcaklık ortalamaları -20-25 °C, Haziran ise +8-12 °C'dir. Yıllık ortalama yağış miktarı 280–500 mm.

Volfram, demir, değerli madenler bulunur.^[2]

İklim

Ekonomi

Tarihi ve kültürel yapılar

Ünlüler

Harita

Notlar

^ "Bayanölgey aymağı istatistik raporları(2009". 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2012.
^ ^a ^b ^c 2009 yılı Bayölke ili yıllık istatistik raporu http://www.legendtour.ru/rus/mongolia/regions/bayan-ulgii-aimag.shtml 11 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Bay-Ölke (Bayan Ölgey) ili istatistikleri
^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2017.
^ Bay ölke ili 2009 istatistikleri www.statis.mn/portal/content_files/comppmedia/cdoc0x1526.doc
^ Bay Ölke istatistikleri http://www.statis.mn/portal/content_files/comppmedia/cpdf0x365.pdf 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça

Dış bağlantılar

Prof. Dr. Cengiz ALYILMAZ^'ın Moğolistan'da Türk Eserleri araştırmaları12 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Review of Hearing Birds Fly: A Nomadic Year in Mongolia, a book by Louisa Waugh, who spent a year there23 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sengel Tuvaları kültürüne ait bir kitap:

İlgili Araştırma Makaleleri

Moğolistan, Doğu ve Orta Asya'da bulunan denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Ülke toprakları tarihî Dış Moğolistan bölgesine denk düşer. Kuzeyde Rusya; güney, doğu ve batısında Çin'e bağlı İç Moğolistan ile Sincan Uygur Özerk Bölgesi vardır. Moğolistan'ın Kazakistan'a sınırı olmamasına rağmen ülkenin en batısı Kazakistan'ın doğu ucuna 37 kilometre uzaklıktadır. Ayrıca Kazakistan'dan sonra denize kıyısı olmayan en büyük ikinci ülkedir. Yüzölçümü 1.564.116 kilometre kare, nüfusu 3,3 milyon civarı olan Moğolistan, en geniş on dokuzuncu ülke ve en seyrek nüfuslu ülkedir. Ülke çok az ekilebilir toprağa sahiptir. Topraklarının çoğu bozkırdır. Kuzey ve batıda dağlar ve güneyde Gobi Çölü bulunur. Ulan Batur, ülkenin başkentidir ve yaklaşık olarak ülke nüfusun %38'ine ev sahipliği yapar. Ayrıca dünyanın en soğuk başkentlerinden biridir. Moğolistan yarı başkanlık sistemi ile yönetilen cumhuriyettir.

Tuva Cumhuriyeti veya Tıva Cumhuriyeti ; Rusya Federasyonu’nda Güney Sibirya'da özerk bir Türk cumhuriyetidir. Tuva cumhuriyeti, adını, Türk halklarından biri olan Tuvalardan alır. Tıva Cumhuriyeti olarak da Türkiye Türkçesinde kullanımı vardır. Moğolistan'a komşu olan cumhuriyetin yüzölçümü 170.500 km²'dir. Nüfusu 313.612 kişidir. Konumu ise kuzeyinde Rusya Federasyonuna bağlı Krasnoyarsk Krayı, kuzeybatısında Hakas Özerk Cumhuriyeti, batısında Altay Özerk Cumhuriyeti, güneyinde Moğolistan, doğusunda Buryatya çevrelemiştir. Çevresindeki ülkelere göre Türk nüfusunun en yoğun olduğu Güney Sibirya ülkesidir.

Kızıl. Rusya’da, Tuva Cumhuriyeti'nin başkenti. Kızıl, pek çok Türki dilde ve Ana-Türki dilinde olduğu gibi Tuvaca'da da “kırmızı” anlamına gelir. Kentin nüfusu: 104.105 (2002) iken 110.000 (2010) olmuştur.

Tuva Halk Cumhuriyeti, 1921-1944 yılları arasında Güney Sibiryada şimdiki Tuva Cumhuriyeti topraklarında bağımsız yaşamış bir Türk cumhuriyetidir. 11 Ekim 1944'te SSCB'ye bağlanmıştır. Kuruluşta Tandı Uranhay ülkesindeki Tañnı Tuva Cumhuriyeti adı sonra Tuva Halk Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Tuva meclisinin ilk başkanı Buyan Badırgıdır.

Tuvalar veya Tıvalar, Rusya'nın Tuva Cumhuriyeti'nde ve Moğolistan'ın kuzeyinde yaşayan bir Türk halkıdır. Dilleri Türk dilleri'nin Sibirya grubu'na ait Tuvaca'dır. Toplam nüfusları 350.000 civarındadır. Tuvalara bazı dönemlerde Soyon, Sayan, Soyot, Uranhay adları verilmiştir. Boy esasında ise Tuvaların Kırgız boyundan bazıları da Tuvaların Uygur boyundan olduğu bilinmektedir. Üst kimlik olarak Tuva adı benimsenmiştir. Moğolistan'da yaşayan Duhalar Tuvaların ayrıksı kabilesidir.

Ubsa Gölü, Uvs Gölü, büyük bir bölümü Moğolistan'da küçük bir kısmı ise Rusya'ya bağlı Tuva Cumhuriyeti sınırları içerisinde yer alan yüksek tuz oranına sahip bir kapalı havza gölüdür. 3.350 kilometrekarelik yüzölçümüyle Moğolistan'ın en büyük gölü olma özelliğini taşıyan göl, deniz seviyesinden 759 metre yükseklikte bulunur. Gölün kuzeydoğu ucu Moğolistan sınırlarını aşarak, Rusya Federasyonu'na dâhil olan Tuva Cumhuriyeti topraklarına girer. Çevresindeki en büyük yerleşim birimi Ulaangom kentidir. Çok sığ ve tuzlu olan bu gölün suyu binyıllar önce bölgeyi kaplayan bir tuzlu denizin kalıntılarıdır.

Bay-Tayga kojuun — Tıva Cumhuriyeti'nde bir (kojuun). Yönetim Merkezi — Teeli.

Turan, Tuva Cumhuriyeti'nde bir şehir. Tuva Cumhuriyeti'nin başkenti Kızıl'a 70 km kuzaybatısındadır. 1945 yılında şehir durumuna yükselmiştir. 1989 yılı nüfusu 5976 kişi iken Rus nüfusunun Tuva'dan ayrılması üzerine 2002 yılına göre nüfus 5598 kişi olmuştur. Bu şehirde bir havaalanı bulunmaktadır.

Möngün Tayga İli — Tuva Cumhuriyetinde belediye. Bölgenin idari merkezi — Mugur-Aksı.

Övür İli — Tıva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biri olup ülkenin güneyinde yer alır. Bölgenin idari merkezi — Handagaytı.

<span class="mw-page-title-main">Uvs (il)</span> Moğolistanda bir il

Uvs ili, Moğolistan'ın 21 ilinden biridir. İl ülkenin batısında yer almaktadır. Yüzölçümü 69,585.39 km² olan ilin nüfusu 2014 yılı itibarı ile 75,737'dir. İl adını Moğolistan'ın en büyük gölü olan Ubsa Gölü'nden almaktadır. İlin merkezi Ulangom şehridir.

Zamın-Üd, Moğolistan'ın Dornogobi ilinde bulunan bir şehirdir. Şehir ülkenin güneydoğusunda yer almaktadır. Şehrin nüfusu 2008 yılı itibarı ile 11,527'dir.

Şiveelig dağ - Tuva Cumhuriyetinin idari bölgelerinden Barıın-Hemçik kojuununun Aksıbarlık köyü yakınındadır.

Busın veya Busein - Tıva Cumhuriyeti ve Moğolistanda bir akarsu.

<span class="mw-page-title-main">Mögen Buren (akarsu)</span>

Mögen Buren - Tıva Cumhuriyeti Möngün Tayga bölgesi ve Moğolistan'da uluslararası küçük bir akarsu. Moğolistan'ın sınır illerinden Uspa ili ve Bay Ölke ili içinden geçer.

Alaş yaylası dağı - Tuva Cumhuriyeti'nin Bay Tayga kojununda bir dağ.

Biçe Möngün Tayga, Tuva Cumhuriyeti'nin Möngün Tayga bölgesi ile Moğolistannın kuzeyinde Tandı dağları silsilesinde bir sınır dağ sırtı.

Ubsunur Çukuru, Moğolistan ile Rusya'daki Tuva Cumhuriyeti sınırı arasında bulunan, adını, merkezinde yer alan sığ ve çok tuzlu bir göl olan Uvs Nuur Gölü'nden alan kırılgan dağ endorheik havzadır. Havzada birkaç küçük göl dağılmış durumdadır. Tannu-Ola ve Altay dağlık bölgelerinde bulunan yüksek arazilerin ve çukurların bileşiminin bir parçasıdır. Burada, dünyanın en kuzeyde yer alan çölü ile Kuzey Yarımküre'nin en güneydeki tundra bölgesi karşılaşmaktadır. Uvs Nuur Havzası, 2003 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.

Monçaklar veya Kök Monçak Uruanhay : Moğolistan'da bir Türk topluluğu.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.