İçeriğe atla

Tsalka

Tsalka'daki Ortodoks Yunan kilisesi

Tsalka, (Gürcüce: წალკა, okunuşu: "ts'alk'a"; 1932'dan önce Barmaksız[1]), Gürcistan'ın güneyinde, Kvemo Kartli bölgesinde, Tsalka Belediyesi'nin merkezi olan bir kenttir. Modern şehir, 19. yüzyılın başında Türkiye'nin doğusundan, özellikle Pontus bölgesinden ve özellikle Erzurum ilinin (Hinis Belediyesi - Parmaksız) Parmaksız köyünden bölgeye göç eden Rumlar tarafından kurulmuştur. Geçmişte tamamen Yunan şehriydi. 27'si Rum olmak üzere yaklaşık 48 köyün bulunduğu, geri kalanında Ermeniler, Azeriler ve Gürcülerin yaşadığı Chalka idari bölgesinin başkentidir.[2]

Tarihçe

Eski adı Edzani'dir (ეძანი). Daha geç dönemde Barmaksız adı verilmiştir. 1932'den itibaren Tsalka adını taşımaktadır. Eski Tsalka kenti baraj suları altında kalmıştır. 10-15. yüzyıllar arasında Tsalka bir piskoposluk merkeziydi.[3]

Tarihsel olarak Trialeti olarak anılan bölge, 1830 yılında, Chalka adını aldığı 1930 yılına kadar Türkçede parmaksız anlamına gelen Parmaksız adıyla anılmıştır. Bu bölgede yaklaşık 200 yıldır günümüze kadar Erzurum, Kars, Bayburt, Trabzon, Argyroupoli ve Ardahan köylerinden gelen Rum - Pontuslular yaşamaktadır. Geçmişte şehrin ve çevre köylerin çoğunluğunu oluşturuyorlardı, ancak şimdi Yunanistan, Rusya ve Kıbrıs başta olmak üzere göç nedeniyle nüfusları önemli ölçüde azaldı.

Nüfus

Tsalka bölgesinde 1979'da 30.811 Rum (Urum), 1989'da yaklaşık 50.000, 2005'te bu sayı 1.500'e ulaşırken, 2014 yılında yapılan son nüfus sayımında 1.292'ye daha düşüş görüldü. 1991'de eski SSCB'deki Yunanlıların yurt dışına seyahat etmelerine izin verildi. Pontusluların tarihi anavatanları Yunanistan'a kitlesel göçü başladı.

Kentin nüfusu 2.326 kişiden oluşur. 2014 nüfus sayımına göre nüfusunun %47'si Gürcü, %38'i Ermeni, %7'si Urum ve %7'si Azeri'dir.

Kaynakça

  1. ^ ""ბარმაქსიზი"". 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2021. 
  2. ^ "Οι Πόντιοι της Τσάλκας: Η περιπέτεια του ελληνισμού της Γεωργίας". www.pontosnews.gr (Yunanca). 21 Nisan 2021. 16 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2023. 
  3. ^ ""Tsalka Belediyesi" (Gürcüce)". 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2021. 

Koordinatlar: 41°35′N, 44°05′E

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pontus Rumcası</span> Helencenin bir lehçesi

Pontus Rumcası, 1923 Türkiye-Yunanistan nüfus mübâdelesine değin Kandıra ile Batum arasında yaşayan Rumlar tarafından konuşulmuş, günümüzde Anadolu'da sadece Trabzon'a ve Rize'nin İkizdere ilçesine bağlı bazı köylerin yanı sıra, Yunanistan'a gönderilen Ortodoks Hristiyan mübâdillerin yaşadığı kentlerde konuşulmaya devam edilen Rumcanın bir lehçesidir. Pontus Rumcası, Pontiaka ve Karadeniz Rumcası adlarıyla da bilinmektedir. Osmanlı dönemi ve sonrasında Karadenizli Rumların göç ettiği Gürcistan, Kırım ve Stalin döneminde sürüldükleri Rusya ile Kazakistan'da Hristiyan Pontuslular tarafından hâlen konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Göle</span> Ardahanın bir ilçesi

Göle, Ardahan iline bağlı bir ilçe ve bu ilçenin merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Ormanlı, Şenkaya</span>

Ormanlı, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Kesikkaya, Terme</span>

Kesikkaya, Samsun ilinin Terme ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Peynirli, Tortum</span>

Peynirli, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Asar, Niksar</span>

Asar, Tokat ilinin Niksar ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Akıncı, Niksar</span>

Akıncı, Tokat ilinin Niksar ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Sorhun, Niksar</span>

Sorhun, Tokat ilinin Niksar ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Çakırüzüm, Göle</span> Göle ilçesinin köyü

Çakırüzüm, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Yanatlı, Göle</span> Ardahan köyü

Yanatlı, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Yavuzlar, Göle</span>

Yavuzlar, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Yenidemirkapı, Göle</span>

Yenidemirkapı, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.

Urumlar, daha çok Ukrayna'da Mariupol'da, daha az olarak da Gürcistan'da Parmaksız (Tsalka), Rusya, Kazakistan ve Yunanistan'da yaşayan Kıpçak öbeğine bağlı bir dil olan Urumcayı konuşan Rum Ortodoks halktır. “Kırım’ın 1779-80 yıllarında, Rus Çarlığı’nın Hristiyan Osmanlı tebaası politikaları gereği, II. Yekaterina’nın iradesi ile Kırım’dan tehcir edilmişlerdir. Ukrayna hükûmeti hem Urumların hem de Rumeylerin azınlık haklarını tanımış ve güvence altına almıştır. Adları olan Urum kelimesi ses türemesi yoluyla Rum kelimesinden türetilmiştir. Bu ön türeme Urum < Rum örneğine benzer biçimde Urus < Rus örneği verilebilir. Kuzey Kafkasya'da Çerkesçe konuşan Urımlar ile karıştırmamak gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Pontus Rumları</span> Geleneksel olarak Pontus bölgesinde, Karadeniz kıyılarında ve Kuzeydoğu Anadolunun Pontus dağlarında yaşayan etnik Yunan grubu

Pontus Rumları veya Karadeniz Rumları, geleneksel olarak Pontus bölgesinde, Karadeniz'in kıyısında Pontus Alpleri'nde yaşayan etnik Rum grubudur. Daha sonraları 1461'de Osmanlı İmparatorluğu'nun Trabzon İmparatorluğu'nu fethetmesi ve 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonucu pek çok Pontuslu Rum Güney Kafkasya'daki Gürcistan'a ve Rus İmparatorluğu'nun Kars Oblastı'na göç etti. Güney Rusya, Ukrayna ve Kırım'dakiler Kuzey Pontus Rumu olarak adlandırılır. Gürcistan, kuzeydoğu Anadolu ve eski Rus bölgesi Güney Kafkasya'dakiler, çağdaş Yunan akademik çevrelerinde sıklıkla Doğu Pontus Rumu ya da Kafkasyalı Rumlar olarak anılır, ama aynı zamanda bu tabirler Rum asıllı olup Türkçe konuşan Urumları da içerir. Pontus Rumları, Çağdaş Yunancadan farklı bir evrim geçirmiş Pontus Rumcasını konuşurlar. Pontus Rumları, Pontus, Gürcistan ve Doğu Anadolu bölgelerinde en az MÖ 700'den 1922'ye kadar sürekli bir mevcudiyete sahiptiler. 1915'ten 1922'ye kadar Pontus Rumlarının bir kısmı Rum Kırımı'nda öldürülmüşlerdir, geri kalanların da büyük bir kısmı ise 1923'te, Yunanistan ile Türkiye arasında Lozan Antlaşması tarafından tanımlanan nüfus değişimi kapsamında Türkiye'den Yunanistan'a gönderilmişlerdir. Daha sonra Pontus Rumları, Yunanistan'da Nea Trapezounda gibi kasabalar kurmuşlardır. Günümüzde Trabzon'un doğusunda Pontus Rumcasını konuşmaya devam eden Müslüman Rumlar bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nohutalan, Urla</span>

Nohutalan, İzmir ilinin Urla içesinde bağlı bir mahalledir. İzmir büyükşehir belediyesinin sorumluluk alanı il mülki sınırlarına genişletilmeden önce köy statüsüne sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Daşbaşi</span>

Daşbaşi (Gürcüce): დაშბაში; Türkçe: Taşbaşı), Gürcistan'da Kvemo Kartli bölgesinde, Tsalka Belediyesi'nde bir köydür. Çoçiani Platosunda, deniz seviyesinden 1.500 metre yükseklikte yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Ayazma (Tsalka)</span>

Ayazma, Gürcistan'da Kvemo Kartli bölgesinde, Tsalka Belediyesi'nde bir köydür. Hrami Deresi'nin sağ kıyısında, deniz seviyesinden 1.580 metre yükseklikte yer alır. Tsalka kasabasına 17 km uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Darakoy</span>

Darakoy (Gürcüce): დარაქოი; Türkçe: Dereköy), Gürcistan'da Kvemo Kartli bölgesinde, Tsalka Belediyesi'nde bir köydür. Tsalka Havzasında, Hrami Deresi'nin sol kıyısında, deniz seviyesinden 1.540 metre yükseklikte yer alır. Tsalka kasabasına 12 km uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kuşçi</span>

Kuşçi (Gürcüce): კუშჩი; Türkçe: Kuşçu), Gürcistan'da Kvemo Kartli bölgesinde, Tsalka Belediyesi'nde bir köydür. Hrami Deresi'nin sağ kıyısında, deniz seviyesinden 1.540 metre yükseklikte yer alır. Tsalka kasabasına 24 km uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sameba, Gürcistan</span>

Sameba Gürcistan'ın Tsalka Belediyesi'ne bağlı, nüfusun çoğunluğu Pontus Rumlarından oluşan bir köydür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.