İçeriğe atla

Triton (uydu)

Triton
Triton'un Voyager 2 tarafından elde edilen fotomozaik görüntüsü.
Keşif
KeşfedenWilliam Lassell
Keşif tarihi10 Ekim 1846
Adlandırmalar
Alternatif adlar
Neptune I
SıfatlarTritonian
Yörünge özellikleri
Yarı büyük eksen
354759 km
Dış merkezlik0,000016[1]
-5,876854 g (ters)[1][2]
4,39 km/sn
Eğiklik129,812° (tutuluma)
156,885° (Neptün ekvatoruna)[3][4]
129,608° (Neptün yörüngesine)
Doğal uydusuNeptün
Fiziksel özellikler
13,47[5]
−1,2[6]
Ortalama yarıçap
1353,4±0,9 km[7] (0,2122 Dünya)
23018000 km2
Hacim10384000000 km3
Kütle2,14×1022 kg (0,00359 Dünya)
Ortalama yoğunluk
2,061 g/cm3[7]
0,779 m/sn2 (0,0794 g) (0,48 Ay)
1,455 km/sn
eşzamanlı
5 g, 21 s, 2 dk, 53 sn[8]
0
Albedo0,76[7]
Sıcaklık38 K (−235,1° C[8]
Atmosfer
Yüzey basıncı
1,4–1,9 Pa[8]
(1/70000 Dünya yüzey basıncı)[9]
Bileşimlerinitrojen; metan işaretleri.[10]
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam

Triton, Neptün gezegeninin en büyük doğal uydusudur. 10 Ekim 1846'da İngiliz gök bilimci William Lassell tarafından keşfedilen ilk Neptün uydusuydu. Güneş Sistemi'nde, gezegeninin tersi yönünde bir yörüngeye sahip tek büyük uydudur.[2][11] Ters yön yörüngesi ve Plüton'a benzer kompozisyonu nedeniyle Kuiper kuşağından yakalanan bir cüce gezegen olduğu düşünülmektedir.[12]

2.710 kilometre (1.680 mil) çapıyla[7] Güneş Sistemi'ndeki yedinci en büyük uydudur. Neptün'ün hidrostatik dengede olacak kadar büyük olan tek uydusudur. Triton, Güneş Sistemi'nde jeolojik olarak aktif olduğu bilinen birkaç uydudan biridir (diğerleri: Jüpiter'in İo ve Europa'sı ile Satürn'ün Enceladus ve Titan uydularıdır). Sonuç olarak yüzeyi nispeten gençtir ve birkaç belirgin çarpma kraterine sahiptir. Karışık kriyovolkanik ve tektonik araziler, karmaşık bir jeolojik tarihi akla getirir.

Triton, çoğunlukla donmuş azottan oluşan bir yüzeye, bir su buzu kabuğuna,[13][14] donmuş bir mantoya ve önemli bir kaya ve metal çekirdeğe sahiptir. Çekirdek, toplam kütlesinin üçte ikisini oluşturur. Ortalama yoğunluk 2,061 g/cm3 olup,[7] yaklaşık olarak %15-35 su buzu bileşimini yansıtır.[8]

Voyager 2, 1989 yılındaki Triton geçişinde 38 K (−235 °C) yüzey sıcaklıkları tespit etti ve ayrıca süblime nitrojen gazı püskürten aktif gayzerleri keşfetti, bu da deniz seviyesindeki Dünya atmosfer basıncının 1⁄70,000'inden daha az olan zayıf bir nitrojen atmosferinin önemli etkenidir.[8] Voyager 2, Triton'u ziyaret eden tek uzay aracıdır.[15] Sonda, uydu yüzeyinin sadece %40'ını inceleyebildiğinden, gelecekte gerçekleştirilecek Neptün sistemi ziyaretlerinde Triton'a odaklanılması düşünülmektedir.

Keşif ve adlandırma

Neptün'ün Alman gök bilimci Johann Gottfried Galle tarafından keşfedilmesinden yalnızca 17 gün sonra, 10 Ekim 1846'da İngiliz gök bilimci William Lassell tarafından keşfedilmiştir.[16] John Herschel, Neptün'ün keşfi haberini aldığında Lassell'e olası uyduları aramasını öneren bir mektup yazdı. Lassell bunu yaptı ve sekiz gün sonra Triton'u keşfetti.[16]

Triton, Neptün'ün oğlu olan Yunan deniz tanrısı Triton'un ardından isimlendirilmiştir. İsim 1880 yılında Camille Flammarion tarafından önerilmiştir.

Yörünge

Triton yörüngede dönüşü bakımından, güneş sistemindeki bütün diğer büyük uydulardan farklıdır. Triton, Neptün'ün aksi yönünde dönmektedir. Uranüs'ün üç dış uydusu gibi Jüpiter ve Satürn'ün dış uydularının büyük kısmı da ters bir yörüngeye sahiptir; ancak bu uyduların hepsi çok küçüktür, en büyüklerinin (Phoebe) çapı ve kütlesi sırasıyla Triton'un çapının ve kütlesinin %8'i ve %0,03'üdür. Ters yörüngesi olan uyduların, yörüngelerine girmiş oldukları gezegenler gibi güneş bulutsusu bölgesinin bir parçası olması mümkün değildir, başka bir yerlerden gezegenlerin çekim gücüne kapılmış ya da bir çarpışma yoluyla ters yöne dönmeye başlamış olmalılardır. İkinci senaryo Triton için en az olasılığı olan senaryodur; bu yüzden Triton'un Neptün'ün çekim gücüne kapılan bir Kuiper kuşağı nesnesi olduğundan kuşkulanılmaktadır.

Resimler

  • Triton'un Kuzey Kutbu
    Triton'un Kuzey Kutbu
  • Triton Voyager 2 tarafından
    Triton Voyager 2 tarafından

Kaynakça

  1. ^ a b Williams, David R. (23 Kasım 2006). "Neptunian Satellite Fact Sheet". NASA. 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2008. 
  2. ^ a b Overbye, Dennis (5 Kasım 2014). "Bound for Pluto, Carrying Memories of Triton". New York Times. 6 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2014. 
  3. ^ Jacobson, R. A. — AJ (3 Nisan 2009). "Planetary Satellite Mean Orbital Parameters". JPL satellite ephemeris. JPL (Solar System Dynamics). 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2011. 
  4. ^ Jacobson, R. A. (3 Nisan 2009). "The Orbits of the Neptunian Satellites and the Orientation of the Pole of Neptune". The Astronomical Journal. 137 (5). ss. 4322-4329. Bibcode:2009AJ....137.4322J. doi:10.1088/0004-6256/137/5/4322. 
  5. ^ "Classic Satellites of the Solar System". Observatorio ARVAL. 25 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2007. 
  6. ^ Fischer, Daniel (12 Şubat 2006). "Kuiperoids & Scattered Objects". Argelander-Institut für Astronomie. 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2008. 
  7. ^ a b c d e "Planetary Satellite Physical Parameters". JPL (Solar System Dynamics). 18 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2011. 
  8. ^ a b c d e McKinnon, William B.; Kirk, Randolph L. (2014). "Triton". Tilman Spohn; Doris Breuer; Torrence Johnson (Ed.). Encyclopedia of the Solar System (3.3yer= Amsterdam; Boston bas.). Elsevier. ss. 861-882. ISBN 978-0-12-416034-7. 
  9. ^ "Neptune: Moons: Triton". NASA. 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2007. 
  10. ^ Broadfoot, A. L.; Atreya, S. K.; Bertaux, J. L.; Blamont, J. E.; Dessler, A. J.; Donahue, T. M.; Forrester, W. T.; Hall, D. T.; Herbert, F.; Holberg, J. B.; Hunter, D. M.; Krasnopolsky, V. A.; Linick, S.; Lunine, J. I.; McConnell, J. C.; Moos, H. W.; Sandel, B. R.; Schneider, N. M.; Shemansky, D. E.; Smith, G. R.; Strobel, D. F.; Yelle, R. V. (1989). "Ultraviolet Spectrometer Observations of Neptune and Triton". Science. 246 (4936). ss. 1459-66. Bibcode:1989Sci...246.1459B. doi:10.1126/science.246.4936.1459. PMID 17756000. 
  11. ^ Chang, Kenneth (18 Ekim 2014). "Dark Spots in Our Knowledge of Neptune". New York Times. 28 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2014. 
  12. ^ Agnor, C. B.; Hamilton, D. P. (2006). "Neptune's capture of its moon Triton in a binary–planet gravitational encounter" (PDF). Nature. 441 (7090). ss. 192-4. Bibcode:2006Natur.441..192A. doi:10.1038/nature04792. PMID 16688170. 14 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2022. 
  13. ^ Aderin-Pocock, Maggie; Demirel, Celâl (1 Ocak 2018). Gezegenler; Etkileyici Görsellerle Güneş Sistemimiz. Tübitak. s. 210. ISBN 9786053121626. 12 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2022. 
  14. ^ Prockter, L. M.; Nimmo, F.; Pappalardo, R. T. (30 Temmuz 2005). "A shear heating origin for ridges on Triton" (PDF). Geophysical Research Letters. 32 (14). ss. L14202. Bibcode:2005GeoRL..3214202P. doi:10.1029/2005GL022832. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2011. 
  15. ^ "In Depth | Triton". NASA Solar System Exploration. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. NASA's Voyager 2―the only spacecraft to fly past Neptune and Triton―found surface temperatures of −391 degrees Fahrenheit (−235 degrees Celsius). During its 1989 flyby, Voyager 2 also found Triton has active geysers, making it one of the few geologically active moons in our solar system. 
  16. ^ a b Lassell, William (9 Kasım 1849). "Lassell's Satellite of Neptune". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 10 (1). s. 8. Bibcode:1847MNRAS...8....9B. doi:10.1093/mnras/10.1.8. 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Neptün</span> Uranüsten sonra Güneşe en uzak ve uzaklık sıralamasına göre sekizinci gezegen

Neptün, Güneş Sistemi'nin sekizinci, Güneş'e en uzak ve katı yüzeyi bulunmayan gezegenidir. Gaz gezegenler sınıfında yer alan Neptün, Jüpiter ve Satürn'e kıyasla farklı yapısından ötürü buz devi olarak da sınıflandırılır. Güneş sisteminin Uranüs ile beraber en soğuk iki gezegeninden biridir. Katı yüzeye sahip olmamakla birlikte gezegenin dış katmanı genel olarak hidrojen ve helyumdan oluşur. İç katmanında ise gezegenin kütlesinin çoğu kayalık bir çekirdeğin üzerindeki sıcak ve yoğun maddelerden oluşur. Adını Roma deniz tanrısı Neptunus'ten alan gezegen, Güneş Sistemi'nde çapına göre en büyük dördüncü, kütlesine göre ise en büyük üçüncü gezegendir. Dünya'dan 17 kat fazla kütlesiyle, ikizi sayılabilecek Uranüs'ten biraz daha büyük ve daha yoğundur. Güneş'e olan uzaklığı ortalama 30 Astronomik birimdir.

<span class="mw-page-title-main">Uranüs</span> güneş sisteminin 7. gezegeni

Uranüs, Güneş'e yakınlık bakımından yedinci gezegendir. Gazlı, camgöbeği renginde bir buz devidir. Gezegenin büyük bir kısmı, astronominin "buz" ya da uçucu maddeler olarak adlandırdığı maddenin süperkritik fazındaki su, amonyak ve metandan oluşur. Gezegenin atmosferi karmaşık katmanlı bir bulut yapısına sahiptir ve tüm Güneş Sistemi gezegenleri arasında 49 K ile en düşük minimum sıcaklığa sahiptir. Gezegenin 82,23°'lik belirgin bir eksenel eğimi ve 17 saat 14 dakikalık bir geriye dönüş periyodu vardır. Bu, Güneş etrafındaki 84 Dünya yıllık bir yörünge döneminde kutuplarının yaklaşık 42 yıl sürekli güneş ışığı aldığı ve ardından 42 yıl sürekli karanlık olduğu anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Dış merkezlik (astronomi)</span>

Astrodinamikte, bir astronomik cismin yörünge eksantrikliği, başka cisim etrafındaki yörüngesinin mükemmel bir daireden ne kadar saptığını belirleyen boyutsuz bir parametredir.

<span class="mw-page-title-main">İo (uydu)</span> Jüpiterin uydusu

İo veya Io, Jüpiter'in Galilei uydularından yörüngesi en içte bulunanı ve üçüncü en büyük olanıdır. Güneş Sisteminin en büyük dördüncü uydusudur. 1610 yılında Galileo Galilei tarafından keşfedilmiştir. Adını Yunan mitolojisinde Zeus'un sevgililerinden biri olan "Io" karakterinden alır. Güneş Sistemi'nde üzerinde sürekli olarak gazlar ve lav püskürten yanardağlar bulunan tek uydudur.

<span class="mw-page-title-main">Neptün'ün uyduları</span>

Neptün'ün bilinen 16 uydusu vardır. Bunların içinde açık farkla en büyüğü; William Lassell tarafından, Neptün'ün keşfinden sadece 17 gün sonra gözlenen, Neptün etrafında dönen toplam kütlenin %99.5'ini oluşturan, ve ayrıca küresel şekle sahip olabilecek kadar kütleye sahip tek gök cismi olan, Triton'dur. İstisnai olarak, Güneş Sistemi'ndeki diğer tüm uydulara göre ters yönde bir yörüngeye sahiptir. Bu özelliği onun olduğu yerde oluşmadığını, Neptün tarafından yakalandığını gösteriyor. Eski bir Kuiper kuşağı cüce gezegeni olabilir. Triton yörüngesinde eş zamanlı olarak döner, yani Neptün'e hep aynı yüzü dönüktür. Gelgit ivmelenmesi nedeniyle de gezegenine gitgide yaklaşmaktadır, 3.6 milyar yıl sonra Roche limitine ulaştığında da parçalanarak yok olacaktır. 1989'da yaklaşık −235 °C sıcaklığıyla Triton,. Güneş Sistemi'ndeki en soğuk gök cismiydi.

<span class="mw-page-title-main">Geri ve ileri yönlü hareket</span> Bir astronomik cismin yörünge veya kendi ekseni etrafında, ana cismine göre ters yönde dönüşü

Geri yönlü hareket, genel olarak, astronomik bir nesnenin kütle çekimi altında bulunduğu birincil cismin dönüş yönüne göre tam tersi yönündeki yörünge veya dönme hareketi olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca bir nesnenin dönme ekseninin salınımı veya üğrümü gibi diğer hareketleri de tanımlayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Doğal uydu</span> bir gezegenin yörüngesinde dönen gök cismi

Doğal uydu, en yaygın kullanımıyla, bir gezegenin, cüce gezegenin veya küçük bir Güneş Sistemi cisminin yörüngesinde dönen astronomik bir cisimdir.

<span class="mw-page-title-main">Uranüs'ün uyduları</span>

Uranüs, güneş sisteminin yedinci gezegenidir ve bilinen 28 doğal uydusu vardır. Bu uydulara William Shakespeare ve Alexander Pope'un eserlerindeki karakterlerin isimleri verilmiştir. Titania ve Oberon adı verilen ilk iki uydu 1787 yılında İngiliz astronom William Herschel tarafından keşfedilmiştir. Bu keşifleri 1851 yılında William Lassell tarafından ve 1948 yılında Gerard Kuiper (Miranda) tarafından keşfedilen üç hidrostatik dengeye sahip uydu izlemiştir. Bu beş uydu gezegensel kütleye sahiptir ama güneşin etrafında dönmedikleri için cüce gezegen kategorisine alınmazlar. Kalan uydular 1985 sonrasında Voyager 2 uzay aracı ve dünya merkezli teleskoplar tarafından keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hyperion (uydu)</span> Satürnün uydusu

Hyperion, Satürn'ün doğal uydusudur. William Cranch Bond, George Phillips Bond ve William Lassell tarafından 1848 yılında keşfedildi. Düzensiz şekli, kaotik dönüşü ve açıklanamayan sünger benzeri görünümü ile dikkat çekicidir. Keşfedilen ilk yuvarlak olmayan uydudur.

<span class="mw-page-title-main">Portia (uydu)</span>

Portia, Uranüs'ün iç uydusudur. 3 Ocak 1986'da Voyager 2 tarafından çekilen görüntülerden keşfedildi ve S/1986 U 1 geçici adı verildi. Uydu, adını William Shakespeare'in Venedik Taciri adlı oyununun kahramanı Portia'dan almıştır. Ayrıca Uranüs XII olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Despina (uydu)</span>

Despina, Neptün'ün üçüncü en yakın iç uydusudur. Adını Yunan mitolojisindeki Poseidon ve Demeter'in kızı olan nemf Despoina'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bianca (uydu)</span>

Bianca Uranüs'ün iç uydularından biridir. 23 Ocak 1986'da Voyager 2 tarafından çekilen görüntüler sayesinde keşfedildi ve geçici olarak S/1986 U 9 olarak adlandırıldı. Daha sonra uyduya, Shakespeare'in Hırçın Kız adlı oyunundaki Katherine'in kız kardeşinin ismi verilmiştir. Ayrıca Uranüs VIII olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Galatea (uydu)</span> Neptünün 5. uydusu

Galatea Neptün'ün en büyük beşinci uydusudur 152 km'lik ene sahiptir ve geçici adı S/1989 N4 idir. Neptün VI olarak da bilinir ve gezegen etrafında 13 saatte bir dolanır. 1989'da keşfedilmiştir ve düzensiz bir şekle sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Naiad (uydu)</span>

Naiad, Neptün'ün en içteki uydusu ve gezegenin merkezinden 48.224 km uzaklıktaki uydularla herhangi bir gaz devinin merkezine en yakın olanıdır. Adını Yunan mitolojisinin naiadlarından almıştır. Uydu, kütle çekimsel etkiyle Neptün'e kilitlidir ve yedi saat dört dakikanın biraz altında, Güneş Sistemindeki bir gezegensel uydunun en kısa yörünge zamanına sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Thalassa (uydu)</span>

Thalassa, Neptün'ün en içteki ikinci uydusudur. Thalassa, Yunan mitolojisinde Aether ve Hemera'nın kızı olan deniz tanrıçası Thalassa'nın adını almıştır. "Thalassa", aynı zamanda "deniz" anlamına gelen Yunanca bir kelimedir.

<span class="mw-page-title-main">Rosalind (uydu)</span>

Rosalind, Uranüs'ün iç uydularından biridir. 13 Ocak 1986'da Voyager 2 tarafından çekilen görüntülerden keşfedilmiş ve geçici olarak S/1986 U 4 adı verilmiştir. William Shakespeare'in Size Nasıl Geliyorsa adlı oyununda sürgüne gönderilen Dük'ün kızı olan Rosalind'in adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Düzensiz uydu</span> Uzak, eğimli ve genellikle eksantrik ve retrograd yörüngeyi takip eden doğal uydu

Astronomide düzensiz uydu veya düzensiz doğal uydu, uzak, eğik ve genellikle dış merkezli, ters yön yörünge izleyen bir doğal uydudur. Bunlar, oluşumunu yörüngelerinde gerçekleştiren düzenli uydulardan farklı olarak ana gezegenleri tarafından yakalanmışlardır. Düzensiz uydular, genellikle benzer şekilde düzensiz yörüngelere sahip olan fakat sonunda uzaklaşarak ayrılacak olan geçici uyduların aksine sabit bir yörüngeye sahiptir. Terim, şekle atıfta bulunmaz; örneğin Triton yuvarlak bir uydudur, fakat yörüngesi nedeniyle düzensiz olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Neptün'ün halkaları</span> Neptünün beş ana halkadan oluşan sistemi

Neptün, beş ana halkadan oluşan bir sisteme sahiptir. Başta "yaylar" olarak adlandırılan halkalar, 22 Temmuz 1984'te Patrice Bouchet, Reinhold Häfner ve Jean Manfroid'dan oluşan ekip tarafından Şili'deki La Silla Gözlemevi'nde ve William Hubbard liderliğindeki bir program kapsamında F. Vilas ve L. R. Elicer tarafından Cerro Tololo Amerikan Gözlemevi'nde keşfedildi. Halkalar, 1989'da Voyager 2 uzay aracı tarafından fotoğraflandı. Halkaların en yoğun kısımları, Satürn'ün ana halkalarının yoğunluğu nispeten az kısımlarıyla karşılaştırılabilir; ancak Neptün'ün halka sisteminin çoğu görece zayıf, soluk ve tozlu olup Jüpiter'in halkalarına daha çok benzemektedir. Neptün'ün halkalarına, gezegenle ilgili önemli çalışmalara katkıda bulunan gök bilimcilerin adları verilmiştir: Galle, Le Verrier, Lassell, Arago ve Adams. Neptün, uydularından Galatea'nın yörüngesine denk gelen ve isim verilmemiş soluk bir halkaya daha sahiptir. Diğer üç uydusu olan Naiad, Thalassa ve Despina halkalar arasındaki yörüngelerde dönmektedirler.

Burada listelenen nesneler, kendi yerçekimleri nedeniyle küre veya elipsoidal bir şekle sahip olan, yani hidrostatik denge durumunda bulunan Güneş Sistemi cisimlerini içermektedir. Listelenen cisimlerin boyutları ve türleri cüce gezegenler ve uydulardan, gezegenler ve Güneş'e kadar değişmektedir. Bu liste küçük Güneş Sistemi cisimlerini içermemekte, ancak şekilleri henüz belirlenmemiş olası gezegen kütleli cisimleri içermektedir. Güneş'in yörünge öğeleri Galaksi merkezine göre listelenirken, diğer tüm nesneler Güneş'e olan mesafelerine göre listelenir.

İç uydu ya da iç doğal uydu, astronomide ana gezegenin büyük doğal uydularından daha iç kısımda, düşük eğimli ters yönlü bir yörünge izleyen doğal uydu anlamına gelir. Genellikle ana gezegenin oluşumuyla aynı zamanda kendi yerlerinde oluştukları düşünülür. Neptün'ün uyduları bu konuda bir istisnadır, çünkü büyük uydu Triton'un yakalanmasından sonra bozulan orijinal cisimlerin parçalarının yeniden bir araya gelmesinden oluşmuş olmaları muhtemeldir. İç uydular ana gezegene yakınlıkları, kısa yörünge periyotları, düşük kütleleri, küçük boyutları ve düzensiz şekilleri ile diğer olağan uydulardan ayrılırlar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.