İçeriğe atla

Triduum

Triduum ya da Paskalya’nın Diriliş Pazarı ile biten Üç Kutsal Gün[1][2]

Triduum (Üç Kutsal Gün), Paskalya ve Kutsal Hafta ile ilişkilendirilen litürjik bir zamandır. Orucun üç gösterişsiz günü ve Kutsal Perşembe’den başlayarak (Rabbin Son akşam yemeğini anan akşam ayini ile başlar Cuma günü boyunca Kutsal Haç Tapınması ile devam eden ve Cumartesi akşamı Paskalya arifesi ile doruğa çıkar ve Paskalya’nın Diriliş Pazarı ile son bulur).

Gösterişten uzak bu üç gün boyunca (Üç günün hesaplanması Perşembe akşamından Pazar akşamına kadar olan süredir) Hristiyan imanının kalbi olan İsa’nın günahlardan arındıran ölümü ve dirilişi anılır ve kutlanır. Ortodoks geleneği imanlı kişinin, Üç Kutsal Günü'nün kutlanması sırasında İsa’nın ölümüne ve dirilişine gerçekten katıldığı gerçeğinde ısrar eder.

Üç Kutsal Gün Katolik, Anglikan, Metodist ve Lutheryan gelenekleri içerisinde liturjik yılın doruk noktası olarak kabul edilir.

Bugünkü bilinen haliyle Üç Kutsal Günü’nün başlangıcı 4.yy’dır. Augustinus bunu başlatanlardan bitirir. 1600lık tarihi boyunca Üç Kutsal Gün kutlamaları yine de bazı değişikliklere tanıklık etti. Yakın tarihe kadar Katolik Kilisesi'nde Paskalya Arifesi Cumartesi günü sabahın erken saatlerinde kutlanırdı. 1951 yılından itibaren Paskalya arifesi Paskalya’dan önceki gece kutlanmaya başlandı.

Kutsal Perşembe

Ayak Yıkama Ritüeli

Kutsal Üç Gün’ün ilk günü olan Kutsal Perşembe, güneşin batışından Cuma güneşin batışına dek sürer. Perşembe akşamki ayinde Kutsal Ekmeğin (Efkaristiya’nın) konulduğu sırada Rabbin Son Akşam yemeği anılır. Rahibin vaazından sonra, Ayak Yıkama ritueli ile devam edilir. (Yuhanna 13, 1-17 göre İsa’nın yapılmasını söylediği gibi) Ayin mutlak bir sessizlilk içerisinde sona erer (ne org sesi, ne çan sesi). Katolik ve Anglikan geleneğinde Hristiyanlar gece boyu kilisede kalarak sunakta muhafaza edilen Kutsal Ekmek (Efkaristiya) formunda Rabbe tapınabilirler. Tapınmayı bittikten sonra sunağın üzerinde her şey kaldırılır. Kiliselerde bulunan heykellerin ve haçların üstleri de örtülür.

Katolik, Lutheryan ve Anglikan geleneklerinde, Bölge Episkoposu tarafından tüm rahiplerinin bir araya getirilmesi ve yağların kutsanması sırasında kutlanan Chrism ayini dışında başka hiçbir ayin kutlanmamaktadır. Kutsal Yağlar, Vaftiz, İtiraf Sırlarında ve diğer kutsamalarda sunakların, kiliselerin kutsanması ve hastayı meshetmek için kullanılır.

Kutsal Cuma

İsa'nın Çarmıha Gerilmesi

Üç Kutsal Gün’ün ikinci günü olan Kutsal Cuma, gün batımıyla başlar ve Cumartesi gün batımına dek sürer. İsa’nın ölümünün anlamı üzerinde üzüntü ve meditasyon günüdür. Cuma akşamı ayininde İsa’nın ölümü ve mezarı hatırlanır. Rabbin ıstıraplarının tam metni okunur. Genel Dualar okunur. Kutsal Kilise için, Papa için, Ruhaniler ve müminler için, vaftize hazırlananlar için, Hristiyan birliği için, Yahudiler için, Mesih İsa’ya inanmayanlar için, Tanrı’ya inanmayanlar için, Devlet adamları için ve sıkıntı çeken bütün insanlar için dua edilir. Rahip duayı okuduktan sonra Haç’a saygı gösterilir. (Herkes rahibin elinde tuttuğu haçı öper). Daha sonra rahip ve cemaat sessizlik içerisinde ayrılır ve sunak boş bırakılır.

O gün katı bir oruç tutulur. O gün et yenmez. Bazı ülkelerde dans etmek yasaklanır. O gün düğün törenleri yapılmaz.

Bunlara ek olarak Kutsal Cuma günü kilisede ya da kilisenin dışında Haç Yolu duası yapılır.

Kutsal Cumartesi

Üç Kutsal Gün’ün üçüncü gün olan Kutsal Cumartesi gün batımından Pazar akşamına kadar olan süredir. İsa’nın dirilişinin duyurulduğu uzun bir ayin olan Paskalya arifesi ayini ile üçüncü gün başlar.

Latin Katolik kilisesi Paskalya arifesi ayini şu şekilde olur:

Paskalya Mumu

Ayin karanlıkta ve mum ışığı ile başlar. Mesih’in ölümden dirilişini simgeleyen mum ışığı Paskalya ateşinden yakılır. Paskalya mumuyla cemaat kiliseye giriş yapar. Herkes içeri girdikten sonra Exsultat (İsa’nın Dirilişi için Hristiyan halkının sevincini ifade eden uzun bir ilahi) söylenir. Exsultat’dan sonra herkes oturur ve Eski Ahit ve Mezmurlar’dan oluşan yedi okuma dinlenir ve Alleluya söylendikten sonra İncil okunur. İncil okunduktan sonra rahip vaaz verir. Vaazdan sonra ise Katekümenler vaftiz edilir. Liturji Efkaristiya kutlaması ile devam eder.

Paskalya sabahı ise dirilişi kutlamak için ikinci bir ayin yapılır.

Üç Kutsal Gün akşam duası ile son bulur ve Batı Kiliselerinde beş hafta sürecek olan Paskalya Devresi başlar.

Kaynakça

  1. ^ Klein, Peter (2000). The Catholic Source Book. Harcourt Religion Publishers. s. 340. ISBN 0-15-9506530. 
  2. ^ Adam, Adolf (1987). The Liturgical Year – its history and its meaning after the reform of the liturgy. Pueblo Publishing Company. ss. 63-91. ISBN 0-916134-47-4. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Cuma, Perşembe (Pençşenbe) ile Cumartesi (Cumaertesi) arasında kalan, haftanın beşinci günüdür. Kelime, Kur'an yoluyla Arapçaya, oradan da Türkçeye gelmiştir.

Cumartesi, haftanın cumadan sonra ve pazardan önce gelen günüdür. Cumartesi yaygın olarak kullanılan pek çok takvime göre haftanın yedinci ve dolayısıyla son günüdür, ancak ISO 8601 standardına göre haftanın sondan bir önceki (altıncı) günüdür. Latince adı dies Saturni Eski İngilizceye Saeternesdaeg olarak girmiştir. Cumartesi gününe, en geç 2. yüzyılda, Vettius Valens'e göre günün ilk saatini kontrol eden Satürn gezegeninin adı verilmiştir. Bundan önce Eski İngilizce adı sunnanæfen idi.

<span class="mw-page-title-main">Katolik Kilisesi</span> Hristiyanlığın bir mezhebi

Katolik Kilisesi, ruhanî başı Roma Başpiskoposu (Papa) olan, en fazla cemaate sahip Hristiyan mezhebi. Dünyada yaklaşık 1,2 milyar mensubu vardır. Katolikler yoğun olarak Güney Amerika'da ve Avrupa'nın güneyinde bulunurlar.

<span class="mw-page-title-main">Paskalya</span> İsanın dirilişini anmak için Hristiyanlarca kutlanan bayram

Paskalya, Hristiyanlıktaki en eski ve en önemli yortu. İsa'nın çarmıha gerildikten sonra 3. günde dirilişi kutlanır. Doğu ve Batı kiliseleri arasında farklılıklar olmakla beraber, Paskalya dönemi yaklaşık olarak mart sonundan nisan sonuna kadar olan dönemdir. Her sene sabit bir tarihte gerçekleşmeyen ve dünya kiliselerinin çoğunda pazar günü kutlanan Paskalya Günü ise, Diriliş Bayramı, Diriliş Pazarı ya da Kıyam Yortusu olarak da adlandırılır.

Anglikanizm, İngiltere'nin resmî kilisesi olan İngiltere Kilisesi'ne has ilke, doktrin ve kurumlar. İngiltere Kralı VIII. Henry'nin kurduğu bir Hristiyan mezhebidir. İngiliz Reformu, Katoliklik ve Protestanlık arasında bir orta yol olarak görüldüğü için Latince Via Media olarak adlandırılmıştır.

Büyük Perhiz veya Oruç Devresi

Efkaristiya, Evharistiya, Komünyon ya da Rabbin Sofrası, Hristiyanlıkta İsa'nın çarmıha gerilmeden önceki gece havarileri ile yediği Son Akşam Yemeği'nin anıldığı ayindir. Roma Katolikleri tarafından Missa Ayini adıyla ifade edilir. İsa'nın bu yemekte havarilere ekmek verirken "Bu benim bedenim" ve şarap verirken "Bu benim kanım" dediğine inanılır. Bu nedenle -özellikle Hristiyan olmayanlar tarafından- Ekmek-Şarap Ayini olarak da bilinir. Efkaristiya ayini bazı kiliselerde haftada bir kez, bazılarında ise yılda birkaç kez düzenlenir.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Cuma</span> Hristiyanların İsa Mesihin çarmıha gerilişini ve Golgothada ölüşünü andıkları dini gün

Kutsal Cuma, dünya genelindeki Hristiyanların İsa'nın çarmıha gerilişini ve Golgota'da ölüşünü andıkları dini gündür. Triduum'un parçası olan Kutsal Hafta'da Paskalya Pazarı'ndan önceki cumaya denk gelen Kutsal Cuma, Musevilerin Hamursuz Bayramı ile çakışabilir. Hayırlı Cuma, Büyük Cuma veya Paskalya Cuması olarak da bilinir; ancak Paskalya Cuması aslında Paskalya Haftası'ndaki cumadır; Kutsal Cuma ise, Paskalya Haftası'ndan önceki haftanın cuma günüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Cumartesi</span>

Kutsal Cumartesi dünya genelindeki Hristiyanların İsa'nın Golgotha'daki Kutsal Kabir Kilisesi'ne defnedilişini andıkları dini gündür. Kutsal Cuma'dan bir gün sonraya, Paskalya'dan bir gün önceye denk gelen Kutsal Cumartesi, Hristiyanların Paskalya'ya hazırlandıkları Kutsal Hafta'nın son günüdür. Paskalya Arifesi, Kara Cumartesi veya Paskalya Cumartesisi olarak da bilinir; ancak Paskalya Cumartesisi aslında Paskalya Haftası'ndaki cumartesidir.

<span class="mw-page-title-main">İsa'nın göğe yükselişi</span> Elçilerin İşlerine göre İsanın dirilişinden kırk gün sonra göğe yükselmesi

İsa'nın göğe yükselişi ya da İsa'nın miracı, Hristiyanlıkta İsa'nın Tanrı'nın yanına geri çekilmesi olayıdır. Paskalya'dan 39 gün sonra, Paskalya orucundan ise 40 gün sonra kutlanır. Bu yüzden bayram daima perşembe gününe denk gelir. Bu şekilde en erken 30 Nisan'da, en geç 3 Temmuz'da kutlanır.

<span class="mw-page-title-main">Katolik Yortusu</span>

Corpus Christi veya Corpus Domini, Katolik Kilisesi'nin Efkaristiya âyininde İsa'nın "gerçek" et ve kanı yenilerek kutlanılan önemli bir yortusudur. Litürjide yortuya İsa'nın Eti ve Kanı Yortusu denilir.

Azize Tereza Kilisesi; Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunan bir Katolik kilisesidir. İsmi, Lisieuxlü Azize Tereza'dan gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çile Haftası</span> İsanın dünyada geçirdiği son günlerini anmak için Paskalya öncesi yas tutulan hafta

Çile Haftası ya da Kutsal Hafta, İsa'nın insanoğlu için acı çektiğine inanılan haftaya verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Litürji</span> Doğu Kiliselerine özgü dinî ayin

Kutsal Litürji İsa'nın Büyük Kilisesi'nin riti olan Bizans Riti'nde Efkaristiya ayini. Hristiyan litürjisinin Antakya Riti'nden doğan Kutsal Litürji Doğu Ortodoks ve Doğu Katolik Kiliseleri'nde uygulanır. Ermeni Hristiyanlığında Ermeni Apostolikler ve Ermeni Katolikler de aynı kavramı kullanır. Kimi Oryantal Ortodokslar bunun yerine "kutsal sunu" terimi kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Perşembe</span>

Kutsal Perşembe, Paskalya'dan önceki perşembedir ve Hristiyanlar tarafından dini gün olarak kutlanmaktadır. Bu dini günde, kanonik incillerde anlatılanlar temel alınarak, İsa'nın havarilerinin ayaklarını yıkaması ve havarilerle birlikte yediği Son Akşam Yemeği yad edilir. Çile Haftası'nın beşinci günü olan Kutsal Perşembe'nin öncesinde Kutsal Çarşamba gelir, sonrasında ise Kutsal Cuma gelir. Bu dini gün, her zaman 19 Mart ile 22 Nisan arasında bir tarihe denk gelmektedir, Jülyen ya da Gregoryen takvimlerinden hangisinin kullanılacağına göre tarih değişiklik gösterir. Doğu kiliseleri genellikle Jülyen sistemini kullanır.

<span class="mw-page-title-main">Święconka</span>

Święconka, "Paskalya sepetlerinin kutsaması" anlamına gelen Kutsal Cumartesi'deki en kalıcı ve sevilen Polonya geleneklerinden biridir. Kökleri Polonya'nın erken tarihine kadar uzanırken, gurbetçi ve onların soyundan gelenler ABD, Kanada, İngiltere, İrlanda ve diğer Polonya topluluklarındaki Polonyalılar tarafından da sürdürülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dallar Bayramı</span>

Dallar Bayramı veya Mesih İsa'nın Yeruşalim'e Giriş Bayramı, Paskalya'dan önceki Pazar gününe denk düşen bir Hristiyan bayramıdır. Bayram, dört kanonik İncil'in her birinde bahsedilen bir olay olan İsa'nın Yeruşalim'e zaferle girişini anar. Mesih İsa'nın Yeruşalim'e Giriş Bayramı da Kutsal Hafta’nın ilk gününü işaret ediyor.

<span class="mw-page-title-main">Paskalya Devresi</span>

Paskalya Devresi veya Mevsimi, Paskalya Pazarı’ndan Pentekost Bayramı'na kadar geçen elli günü ifade eder. Tüm Hristiyan halkın İsa'nın dirilişini kutladığı neşeli günlerdir. Devrenin son on günü Kutsal Ruh'un armağanı vaadine odaklanır.

<span class="mw-page-title-main">Paskalya mumu</span> Paskalya döneminde Batı Kiliselerinde ayinlerde kullanılan mum

Paskalya mumu, Batı Hristiyanlığındaki kutsal ayinlerde kullanılan büyük, beyaz bir mumdur. Paskalya mumu her sene Paskalya Pazarı kutsanır ve Pentekost'a kadar olan Paskalya Devresi boyunca kullanılır. Vaftiz ve cenaze törenleri gibi özel günlerde de kullanılır.