Trent Nehri

Trent Nehri
	Nottingham'da Trent Nehri ve Trent Köprüsü
Genel bilgiler
Kaynak	Biddulph Moor, Staffordshire, Birleşik Krallık
Kaynak rakımı	275 m
Ağız	Humber Halici, Birleşik Krallık
Ağız rakımı	0 m
Uzunluk	297 km
Debi	85 m3/sanı

Trent Nehri (İngilizce: River Trent), 297 kilometre uzunlukta olan Birleşik Krallık, İngiltere ülkesinde bulunan en önemli nehirlerden biridir. Trent Nehri'nin kaynağı Staffordshire Kontluğu içinde bulunan Biddulph Moor adli ıssız kırlık alanının güney kosesindedır. Bu nehir önce İngiltere ülkesi Midlanda bölgesinde akar ve coğrafi olarak İngiltere'nin kuzeyi ile İngiltere'nin güneyi arasındna bir coğrafi sınır olur. Sonra kuzey yonune akmaya başlayarak "Trent Falls" adli bir mevkide Ouse Nehri ile birleşir ve ve Humber Halici'ni oluşturur. Bu haliçten Kingston upon Hull şehri ile Immingham kenti arasından geçerek Kuzey Denizi'ne akar.

İsminin aslı

İsminin asılının ne olduğu tartışmalıdır. Izaak Walton adlı 17. yüzyıl tanınmış İngiliz yazarı The Compleat Angler adlı 1653'te bastırdığı edebiyat ve balıkçılık kitabında Trent'in isminin "ya içinde bulunan 30 türde balıktan veya 30 kadar yan daldan dere ve çayın bu nehre katılmasından" geldiğini yazmaktadır.^[1] Fakat büyük olasılıkla Kelt dilinde tros ("fazla") and hynt ("yol") terimlerindne oluştuğu belirtilmektedir. Ama bunun anlamını açıklamak için iki değişik yaklasim bulunmaktadır. Bir teoriye göre "nehir yatağından çok fazla selle taşkınlık göstermesi" ifade edilmektedir. Diğer bir yaklaşıma göre antik çağlarda kara uzun yol patikaları ile bu nehrin geçmenin ancak belirli geçiş mevkilerinde olabilmesi ve bu geçiş mevkilerinde nehrin yolun üzerinden akıp geçmesidir.^[2]

Güzergahı ve katılan akarsu dalları

Trent Nehri'nin tüm güzergâhı İngiltere ülkesindedir. Bu ülkede Staffordshire, Derbyshire, Leicestershire, Nottinghamshire, Lincolnshire, East Riding Yorkshire] kontluklarından; Stoke-on-Trent, Derby ve Nottingham şehirlerinden ve "Stone, Staffordshire", Burton upon Trent, Stoke-on-Trent, Newark-on-Trent]] ve Gainsborough, Lincolnshire yerel konseyi bulunan küçük kentler yakınlarından geçer.

Trent Nehri'nin havzası kuzey Midlands bölgesi olup bu bölgedeki tüm akarsular bu nehre bağlanarak denize akar. Trent Nehri'ne bağlan akarsular nehir kaynağından deniz yönüne doğru sıralı olarak şunlardır:

Sol taraftan Trent Nehrine katılan akarsu dalları:

Blithe, Swarbourn, Döve, Derwent, Erewash, Leen, Greet, İdle, Torne

Sağ taraftan Trent Nehrine katılan akarsu dalları:

Sow, Tame, Mease, Soar, Devon, Eau

Trent Nehri İngiltere ülkesinde denize yakın kısmında kuzeye doğru akmaktadır ve bu ülkede kuzey yönünde akmakta olan çok az sayıda akarsuların en büyüğüdür. Trent Nehri denize katılmadan önce med-cezir olayının yarattığı Humber Halici'nin başında Ouse Nehri ile birleşir ve bu halice bazen Humber Nehri adı verilir.

Akım

Trent Nehri ortalama debisinin 85 m3/saniye olduğu bildirilmektedir. Nehrin akımı nehrin güzergâhı üzerinde bulunan, değişik mevkilerde kurulmuş "ölçüm istasyonları (gauging stations)" tarafından ölçülmektedir..^[3] Trent Nehri'nin yukarı bölümünde bulunan Stoke-on-Trent ortalama debi sadece 0.6 metreküp/saniye olup; yine yukarı kısmında olan Potteries nüfus merkezinde bulunan "Great Heywood"'da ortalama debi 4.4 metreküp/saniye'ye; Sow Çayı ve Blithe Çayı dahil birçok ek dalın nehre katılması dolayısıyla "Yoxall"da 12.8 metreküp/saniye; büyük bir dal olan Tame Çayı'nin katılması nedeniyle Burton'un yukarısında bulunan "Drakelow"'da debi üç misli artarak 36.1 metreküp/saniye; diğer büyük dallzr olan Döve Çayı, Derwent Çayı ve Soar Çayı'nın katılması sebeiyle Nottingham yakınında bulunan "Colwick"'de 83.8 metreküp/saniye ve son ölçüm istasyonu olan "North Muskham"'da Nottinghamshire'daki Devon Çayı ve diğer kücük akarsular katılımı ile nispeten daha az bir artış ile ortalama debi 88.4 metreküp/saniye olarak ölçülmüştür.

Bu ölçümler hakkından ayrıntılı bilgiler şu tabloda verilmektedir:^[4]

Değişik Ölçüm İstasyonlarında Trent Nehri Debisi
Ölçüm İstasyonu	Kontluk	Ortalama Debi	Maksimum Debi	Havza Yüzölçümü
		Metreküp/Saniye	Metreküp/Saniye	Kilometre kare
Stoke on Trent	Staffordshire	0.6	55	53
Great Haywood	Staffordshire	4.4	98	325 k
Yoxall	Staffordshire	12.8	206	1229
Drakelow	Staffordshire	36.1	385	3072
Shardlow	Derbyshire	51.6	480	4400
Colwick	Nottinghamshire	83.8	1018	7486
North Muskham	Nottinghamshire	88.4	1000	8231

Trent Nehri debisi yıl içinde değişik dönemlerde gayet belirli şekilde değişik olmaktadır. Bu değişikliklere bir gösterge olarak yıllık ortalama ile yıllık maksimum debinin karşılaştırılmasından açıkça görülebilmektedir.

Trent Nehri'nde taşıma ve ulaşım

Trent Nehri güzergahının değişik kısımlarında üç değişik şekilde değişik tip gemi ve mavnalarla su yolu ulaşımı ve nakliyatı yapılabilmektedir:

Trent Nehri ile Ouse Nehri "Trent Falls" mevkiinde birleştikten sonra "Humber Halici" ismi ile anılan haliç Kuzey Deniz'de görülen med-cezir hareketlerinden etkilenmektedir. Pratik olarak Humber Halıcı, deniz ağzından Trent Falls'a yakın olan "Trent and Mersey Kanalı" terminali olan Shardlow'na kadar, sahil ticaret gemileri tarafından kullanılabilmektedir. Humber Halıcı üzerinde bulunan "Trent Falls", "Keadby", "Grove Port", "Neap House", "Keadby", "Günness" ve "Flixborough" mevkilerindeki liman iskelelerinde emtia yükleme boşaltma hizmetleri verilmektedir. Bu suyolunu kullanabilecek sahil ticaret gemilerinin maksimum uzunluğu 100m ve maksimum taşıma haddi 4.500 ton olması gerekmektedir. Bu halicde gemi ile seyrüsefer için özel "pilot-kaptan" kullanılması hukuken gerekmemektedir; ama bu suyolunun sahilinin ve derinliklerinin gayet değişken olması nedeni ile pratikte genellikle bu suyolunda çalışan gemiler özel "pilot-kaptan" kullanmaktadırlar.

Shardlow'dan Nottingham'a kadar Trent Nehri yanında ve bazen nehir üzerinde "Trent and Mersey Kanalı" bulunmaktadır; yani Trent Nehri ulaşım ve nakliyat için kanallaştırılmıştır. Bu kanal üzerinde kurulan büyük locklar dolayısıyla kanallaştırılmış suyolu, mavnalara açık suyolu oluşturmaktadır. Hull'dan Humber Halici ve Trent Nehri'nin kanallatırılmış kısımlarından kara içinde Nottigham'da kadar ticari emtia taşınabilmektedir. Bu kanal sistemi İngiltere'de 1948'de kanallar millileştirilmesinden sonra yapılan yatırımlarla derinleştirilip, genişletilmiş ve önemli locklar makanize edilmiştir. Bu yenileştirilmiş Nehir-Kanal sisteminde 45 m'ye kadar uzunlukta olan ve taşıma kapasitesi yaklaşık maksimum 300 ton olan motorize büyük mavnalar kullanılmaktadır. Bu büyük motorize mavnalarla Avrupa kıtasında Hollanda ve Ren Nehri üzerinde de seyrüsefer yapılabilmesi düşünülmekle beraber pratikte Manş Denizi'ni geçmek pek masraflı olduğu için bu mavna nakliyati, öngörüldüğü gibi, Avrupa kıtasın anakarasında nakliyet için pek az kullanılmaktadır. Bu mavnalar Shardlow'dan Humber Halıcı'nı kullanarak deniz limanı olan Hull ve Goole limanlarına kadar nakliyat ve ulaşım yapılabilmektedir. Örneğin Girton ve Besthrope'da bulunan taş ocaklarından öğütülüp elde edilen çok büyük miktarda mıcır Britanya adası limanlarına sahil ticaret gemileri ile nakledilmek amacıyla deniz limanı olan Goole ve Hull limanlarına bu büyük motorize mavnalarla taşınmaktadır. Bu suyolu kısmında yıllık taşıma hacmi 1951'de 620 bin tondan 1964'te 1,017,356 tona yükselmiştir. Ama 20. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren İngiltere'de kanalla emtia nakliyat önemini kaybetmiştir.

Trent Nehri, kenarlarından geniş yenileştirilmiş olan "Trent and Mersey Kanalı" birlikte, eski dar ve derin olmayan sığ "dar kanallar" sistemine bağlı bulunmaktadır. Bu dar kanallar (denize en yakından en uzağına kadar sınıflanmış olarak şunlardır: "Stainforth and Keadby Kanalı"; "Chesterfield Kanalı"; "Fossdyke Navigation"; "Grantham Kanalı"; "Erewash Kanalı". "Trent and Mersey Kanalı" ile bu kanallar sistemi Humber Halici ve Trent Nehri'ni, "Kuzey Staffordshire"'da bulunan "Potteries" bölgesin; Runcorn ile Merseyside ve Mersey Halici'ne ve "Bridgewataer Kanalı" ile Manchester'e bağlamakta idi. Bu sistem kullanılarak teknik bakımdan Batı Midlands'da bulunan önemli kanal ağı limanlar merkezi olan Burton upon Trent'in güneyinde 188 km uzaklıktaki kanal kenarı mevkilere ulaşım ve nakliyat imkâni bulunduğu bildirilmektedir. Fakat bu ulaşım imkânı için dar ve sığ kanallarla olduğu için ticari ve sinai nakliyat için "dar kanal mavnaları" kullanarak yapılan kanal üzerinden nakliyat 20. yüzyıl ikinci yarısından beri hemen hiçe inmiştir. Bu dar kanallar sistemi ve bu kanalları kullanan "dar mavnalar" turizm ve tatil için kullanılmaya başlanmıştır ve günümüzde bu sistem gittikçe çok sayıda tatilci çekmektedir.

Trent Aegir Med Kabarması

Yıllın belli dönemlerinde ("spring tide" adlı yüksek med-gel dönemlerinde) Trent Nehri'nin med-cezirden etkilenen deniz yakın taraflarında, (antik Norveçli Deniz Tanrısı Aegir'den ismini alan) ve "med (gel)" sırasında denizden gayet hızlı ve çok hacimli su akıntısı şekilde gelen "med kabarması (tidal surge)" olayı görülmektedir. Bu kara içine hızla gelen "med/gel kabarması" olayı (tidal bore)" ile bu tip med-gel sırasında Trent Nehri normal ortalamasından 1.5 m daha yükselmekte ve bir yüksek dalga seklinde denizden kara içine hızla akmaktadır. Bazen bu olay denizden nispeten uzak olan kara içinde bulunan "Gainsborough, Lincolnshire" kasabasına kadar Trent Nehri üzerinde görülebilmektedir. Bu mevkiden sonra bu "med kabarması" olayı ilerleyen bir alçak bir dalgaya dönüşmekte ve Newark-upon-Trent, Nottinghamshire da bulunan üzerinden sular akan su seddi regülatörleri önünde sona ermektedir.

Resimler

Trent Nehri üzerinde Swarkestone Köprüsü
Trent Nehri kıyısında Newark-on-Trent Kalesi harabesi
Gunthorpe su seddinin güneyinde bulunan Trent Nehri kayısı yarları
Trent Nehri kıyısı Long Eaton, Nottinghamshire
Nottingham'da "Trent Bridge Köprüsü" kemerleri altında nehrin sel basma yüksekliklerini gösteren kazıntılar.
Trent Nehri sel basma kontrolü için yapılan "Holme Sluices" regülatörü
Trent Nehri'nin Mart 1947 seli sırasında sel basmış West Brigford kasabası
Keadby'de sahil ticaret gemisi ile nakliyat
Hoverigham'da büyük motorize mavna ile nakliyat
Trent Nehri üzerinde amatör balıkçılık
Trent Nehri kıyısındaki büyük Cottam kömürlü elektrik santralinin su soğutma kuleleri

Kaynakça

^ İzaak Walton (1653) Compleat Angler
^ "University of Wales Trinity Saint David". geiriadur.net. 8 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2015.
^ Marsh, T J; Hannaford, J (2008). UK Hydrometric Register. Hydrological data UK series. Centre for Ecology & Hydrology. ss. 66-67. 31 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Haziran 2015.
^ "Hi Flows UK AMAX Data for: Trent at Stoke (28040)". Environment-agency.gov.uk. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2013.