İçeriğe atla

Tren

Ulaşım'ın bir parçasıdır.
Demiryolu ulaşımı
Altyapı
Servis ve raylı taşıt
Yolcu taşımacılığı
Diğer sistemler
Diğer
Birleşik Krallık'ta kullanılan modern bir tren
ABD'de "Vahşi Batı" denilen bölgede çift lokomotif tarafından çekilen tren vagonlar bir demiryolu köprüsü geçerken (1860'lı yıllarda çekilmiştir).

Tren, raylar üzerinde bir ya da birkaç lokomotif tarafından çekilen veya itilen vagonlardan oluşan ulaşım aracı. Tren kelimesi Türkçe ve diğer dillere Latince trahereden (çekmek) türeyen eski Fransızca trahinerden gelmiştir.

Sol üstten saat yönünde: Yolcu trenini çeken elektrikli lokomotif (Rusya), İsviçre 'de bir raylı sistem, Almanya'da bir monorail, ABD'de restore edilmiş bir buharlı tren, Hindistan'dan bir metro treni, Yeni Zelanda'da yük treni çeken bir dizel lokomotifi

Trenlerin kökleri vagon yolu'na kadar gitmektedir. Bu, demiryolu rayları kullanıyordu ve gücü atlı tramvay ya da kablo demiryolu ile çekiliyordu. Tren, dünyada ilk kez 1800'lü yılların başında, İngiltere'de kullanılmaya başlanmıştır.[1] Tren, Richard Trevithick adında bir mühendis ile İngiltere'nin Pennydarran bölgesinde bir maden sahibinin iddialaşmaları yüzünden doğmuştur. Mühendis Trevithick, 10 ton ağırlığındaki demir yükü, kendi yaptığı buharlı lokomotif ile Pennydarran'dan Cardiff'e kadar raylı bir yol aracılığıyla hiç zorlanmadan taşıyabileceğini iddia ediyordu. Böylece 6 Şubat 1804 tarihinde Tram-Waggon adlı bir lokomotif 10 tonluk demir yükü ve ayrıca 70 yolculu bir arabayla Cardiff'ten hareket etti. 16 km uzunluğundaki Pennydarran-Cardiff yolu, beklemeler ve tamirler de hesaba katılırsa, tam 5 saatte aşılabildi. Elde ettiği bu başarılı sonuca karşın Trevithick'in şansı yaver gitmemiş bu yeni makineyi daha fazla geliştirememiş ve böylece makinenin o günlerdeki yaygın ulaşım aracı hayvanlardan daha üstün ve etkin olduğunu ispatlayamamıştır. İşte bu nedenledir ki, trenin bulunuşu, başka bir İngiliz'e, George Stephenson'a mal edilir. George Stephenson, daha sonraki yıllarda, peron, lokomotif ve vagon tasarımları çizmiş ve bunları gerçekleştirmiştir. Böylece o günün buharlı lokomotifi... gelişimin bir simgesi halini almıştır. Stephenson, 27 Eylül 1825 tarihinde yalnızca yolcu ve yük taşıyarak Dünya'nın ilk demiryolu taşımacılığını gerçekleştiren treni, İngiltere'deDarlingthon ile Stockton arasında kullanmıştır. Yine Stephenson, bu tarihten beş yıl sonra saatte 24 km hızla gidebilen ve Rocket adını taşıyan yeni bir lokomotif modeliyle büyük ticari önemi olan Liverpool-Manchester hattındaki yarışmayı kazanmıştır. Fakat Yuval Noah Harari Hayvanlardan Tanrılara - Sapiens kitabında (sayfa 348) ilk ticari trenin Liverpool ile Manchester arasında 1830 da faaliyete geçtiğini yazar.

Hızlı transit ve tramvaylar ilk olarak 1800'lerin sonlarında çok sayıda insanı şehirlerde ve çevresinde taşımak için inşa edildi. 50 km uzunluğundaki Liverpool-Manchester hattından sonra, İngiltere'de on yıl içinde yapımı bitmiş veya tamamlanmış durumda olan demiryollarının uzunluğunun toplamı 2.000 km'ye ulaşmıştır. 1831'de Amerika Birleşik Devletleri'nde, 1832'de Fransa'da, 1835'te Belçika ve Almanya'da, 1837'de Rusya'da ve 1848'de İspanya'da demiryolu kullanılmaya başlanmıştır.

1920'lerden başlayarak ve İkinci Dünya Savaşı'nın ardından, dizel lokomotif ve elektrikli lokomotifler, itici güç aracı olarak buharın yerini aldı. Daha fazla hareketlilik sunan otomobillerin, kamyonların ve geniş otoyol ağlarının geliştirilmesinin ardından trenlerin önemi ve pazar payı azaldı ve birçok demiryolu hattı terk edildi. Otobüslerin yaygınlaşması bu dönemde de birçok hızlı toplu taşıma ve tramvay sisteminin kapanmasına neden oldu. İlk olarak 1960'larda inşa edilen yüksek hızlı demiryolu, kısa ve orta mesafelerde arabalar ve uçaklarla rekabet ettiğini kanıtlamıştır. Banliyö treni ve bölgesel tren, 21. yüzyılda hafif raylı sistem gibi, sıkışık otoyollara bir alternatif ve kalkınmayı teşvik etmenin bir yolu olarak önem kazanmıştır. Monoraylar tek bir ray üzerinde çalışır, füniküler ve raflı demiryolu ise dik yokuşları geçmek için benzersiz bir şekilde tasarlanmıştır. Yüksek hızlı manyetik raylı tren (maglev) ve yüksek standartlı demiryolu gibi deneysel trenler 2020'lerde geliştirilmektedir ve en hızlı geleneksel trenlerden bile daha yüksek hızlar sunan bir kılavuz rayın üzerinde süzülmek için manyetik levitasyon kullanır. Doğal gaz ve hidrojen gibi alternatif yakıtların kullanıldığı trenlerin geliştirilmesi, 21. yüzyılın bir başka gelişmesidir.

Tarih

Erken tarih

Stockton and Darlington treni 1825: 6 vagon kömür, yönetim vagonu, vagonlardaki insanlar

Trenler, en eskisi Babil tarafından MÖ 2200 dolaylarında inşa edilen taş vagonlarda çalışan tekerlekli vagonların bir evrimidir. 1500'lerden başlayarak, madenlerden malzeme çekmek için vagon yolları kullanılmaya başlandı; 1790'lardan itibaren daha güçlü demir raylar tanıtıldı [2] 1700'lerin ikinci yarısındaki erken gelişmelerin ardından, 1804'te İngiliz mucit Richard Trevithick tarafından inşa edilen bir buharlı lokomotif, tarihteki ilk buharlı trene güç verdi.[3] Yakıtın kolayca bulunabildiği kömür madenlerinin dışında, 1825'te Stockton ve Darlington Demiryolu'nun açılışına kadar buharlı lokomotifler denenmedi. İngiliz mühendis George Stephenson, bu 40 kilometrede (25 mil) Locomotion No. 1 adlı bir buharlı lokomotif işletti. Bu, 400'den fazla yolcuyu saatte 13 kilometreye (8 mph) kadar çeken uzun hattı. Bu lokomotifin başarısı ve 1829'da Stephenson's Rocket, buharlı lokomotiflerdeki değerlerin çoğunu ikna etti ve on yıl içinde Birleşik Krallık'ta "Railway Mania" (Demiryolu Çılgınlığı) olarak bilinen borsa balonu başladı. [4]

Buharlı lokomotiflerin başarısına ilişkin haberler, 1829'da ilk buharlı demiryolunun açıldığı Amerika Birleşik Devletleri 'ne hızla ulaştı. Amerikan demiryolu öncüleri kısa süre sonra, ülkenin demiryollarında tipik olan daha keskin virajları ve daha kaba rayları idare etmek için tasarlanmış kendi lokomotiflerini üretmeye başladılar.[5]

Avrupa'nın diğer ulusları da İngiliz demiryolu gelişmelerini not aldı ve kıtadaki çoğu ülke, 1829'un sonlarında Fransa'da bir buharlı trenin ilk seferini takiben 1830'larda ve 1840'larda ilk demiryollarını inşa etti ve açtı. 1850'lerde, çoğu Amerikan lokomotif tasarımlarından etkilenen veya satın alınan trenlerle, trenler Avrupa'da genişlemeye devam [6]

Trenler ilk olarak Güney Amerika, Afrika ve Asya 'da, 1840'lardan başlayarak sömürgelerinin kontrolünü sağlamlaştırmak ve ihracat için kargo taşımak için demiryolları inşa eden sömürgeci emperyal güçler tarafından inşa edilerek hizmete açıldı. [7] Hiçbir zaman sömürgeleştirilmeyen Japonya'da demiryolları ilk kez 1870'lerin başında geldi. 1900'e gelindiğinde, ıssız Antarktika dışında her kıtada demiryolları faaliyet gösteriyordu.[8]

Trenlerin kullanım alanları

Tokyo metrosu
  • Yolcu taşımacılığı
  • Yük taşımacılığı
  • Kar temizleme veya yol açma

Demiryolları ve tren türleri

İlgili görseller

Wikimedia Commons'ta Tren ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  • Illinois'da tren
    Illinois'da tren
  • ABD'deki trenler, 1847
    ABD'deki trenler, 1847
  • İngiltere'deki trenler, 1892
    İngiltere'deki trenler, 1892
  • Modern Trenler
    Modern Trenler
  • Modern Trenler
    Modern Trenler
  • Hemzemin geçit
    Hemzemin geçit
  • TCDD trenleri
    TCDD trenleri
  • GE U20C in Endonezya, #CC201-05
    GE U20C in Endonezya, #CC201-05
  • GE U20C "Full-Width Cabin" in Indonesia, #CC203-22
    GE U20C "Full-Width Cabin" in Indonesia, #CC203-22
  • GE U20C full computer control locomotive in Indonesia, #CC204-06
    GE U20C full computer control locomotive in Indonesia, #CC204-06

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Demir Yollarının Tarihi - Sadi Borak" (PDF). 3 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  2. ^ Herring 2000, s. 8.
  3. ^ Herring 2000, s. 9.
  4. ^ Herring 2000, ss. 9-11.
  5. ^ Herring 2000, s. 12-13.
  6. ^ Herring 2000, s. 14-15.
  7. ^ Herring 2000, s. 16-17.
  8. ^ Herring 2000, s. 17.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yüksek hızlı demiryolu</span> Konvansiyonel sistemlerden önemli ölçüde daha hızlı ve gelişmiş demiryolu taşımacılığı ve teknoloji ile geliştirilmiş altyapı sistemleri

Yüksek hızlı demiryolu (YHD), kendine özgü ray sistemi ve bu sisteme entegre özel raylı taşıtları ile geleneksel demiryolu trafiğinden önemli ölçüde daha hızlı ulaşıma imkân tanıyan demiryolu taşımacılığı türüdür. Dünya çapında bir tek geçerli standart tanım bulunmamakla birlikte, 250 kilometre/saat (160 mph) ve üstü hıza uygun yeni demiryolu hatları ve 200 kilometre/saat (120 mph) ve üstü hıza uygun geliştirilmiş mevcut demiryolu hatları yaygın olarak yüksek hızlı demiryolu olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Demiryolu ulaşımı</span> madeni bir yol üzerinde, mekanik bir güçle hareket ettirilen araçların, tesislerin ve yapıların tümüne verilen isim

Bir yerden bir yere madeni bir yol üzerinde, mekanik bir güçle hareket ettirilen araçlar içinde, insan ve eşya taşımasını temin eden tesislerin hepsine birden demiryolu denir.

Taşıt, ulaşım aracı veya vasıta, yük ve yolcu taşımaya yarayan araçların genel adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Metro</span> kentsel alanda yolcu taşıyan demiryolu sistemi

Metro, genellikle kentsel alanlarda bulunan yüksek kapasiteli toplu taşıma türüdür. Otobüslerden, fünikülerden veya tramvaylardan farklı olarak, genellikle metro sistemleri özel bir geçiş hakkı üzerinde çalışan, yayalar veya diğer araçlar tarafından erişilemeyen ve tünellerde bulunan demiryollarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Lokomotif</span> Demiryollarında vagon dizisini çekmede kullanılan buharla ya da motorla çalışan makine

Lokomotif, raylar üstünde bir vagon dizisini çekmede kullanılan buharla ya da bir motorla çalışan makinedir. Fransızcadaki locomotive sözünden alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları</span> Türk devlet kurumu

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD), Türkiye'deki demiryolu ulaşımının altyapısını geliştiren, düzenleyen ve kontrol eden resmî kurumdur.

<span class="mw-page-title-main">Tren istasyonu</span> trenlerin düzenli olarak durduğu ve yolcu veya yük alıp bıraktığı demiryolu tesisi

Tren istasyonu, trenlerin yolcu veya yük alıp bırakmak için düzenli olarak durdukları demiryolu tesisidir. Genellikle en az bir platform ve bilet satışı ile bekleme odalarının olduğu bir istasyon binasına sahiptir. Daha büyük tren istasyonları gar olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Banliyö treni</span> bir şehrin merkezi ile banliyöleri arasında hizmet veren yolcu treni

Banliyö treni, şehrin merkezini, hatta bazen dışını da birleştiren ve gün içinde yolcu taşıyan tren türüdür. Zamanımızda şehirlerin geniş bir coğrafyaya yayılması nedeniyle artan trafik sıkışıklığı, park problemi, hava kirliliği gibi sorunlara karşı banliyö trenleri bir alternatiftir.

<span class="mw-page-title-main">Buharlı lokomotif</span>

Buharlı lokomotif, buhar gücü ile çalışan lokomotiflerdir. Buharlı lokomotifler 19. yüzyıl ortalarından 20. yüzyıl ortalarına kadar kullanılmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Yüksek Hızlı Tren</span> TCDD Taşımacılık tarafından sunulan yüksek hızlı tren hizmeti

Yüksek Hızlı Tren ya da kısaca YHT, Türkiye'de TCDD'ye ait yüksek hızlı demiryolu hatları üzerinde TCDD Taşımacılık tarafından işletilen yüksek hızlı tren setleri ile sunulan yüksek hızlı demiryolu hizmetidir.

<span class="mw-page-title-main">Demiryolu hat açıklığı</span> demiryolu hattındaki raylar arasındaki boşluk

Demiryolu hat açıklığı, bir demiryolu hattını oluşturan yük taşıyan iki tren rayı arasındaki mesafeyi tanımlar. Dünyadaki demiryolu hatlarının %60'ı standart hat açıklığı olarak 1.435 mm mesafeyi kullanır. Farklı mesafelerdeki hat açıklıkları geniş veya dar olarak adlandırılır. İki farklı hat açıklığına sahip hatların buluştuğu yerlerde hat kesintiye uğrar. Bu yüzden bazı geçiş bölgelerinde farklı hat genişlikleri arasında kolayca geçiş yapılabilmesi için çok sayıda hat içeren kısımlar inşa edilmiştir. Hat açıklığı olmayan tek demiryolu türü monoray olarak adlandırılan hat yapısıdır. Bazı hafif yük taşıyan elektrikli demiryolu hatlarında üçüncü veya dördüncü hat bulunabilmektedir. Esas hattın dışında yer alan bu hat elektrik şebekesinin beslenmesi amacıyla kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Tramvay</span> raylar üzerinde hareket eden elektrikli toplu taşıma aracı

Tramvay, genel olarak yerleşim yerleri içerisinde insan taşımacılığında kullanılan, kara yolunda tekerlekleri raylar üzerinde hareket eden toplu ulaşım aracıdır. Trenlerin aksine raylar sokaklara döşenebilir ve diğer taşıtlar bu yollardan geçebilirler. Tramvay hattı tramvay veya hafif raylı sistemlerde kullanılır. Tramvay hattı, aracın çeşitli çalışma ortamlarına uyum sağlamak için farklı ray profili'ne sahip olabilir. Çoğu tramvaylar elektrik gücüyle çalışır. At veya petrol ile çalışan tramvaylar da vardır. Tramvayların çift katlı tramvay, tramvay-tren, lastik tekerlekli tramvay, alçak tabanlı tramvay gibi türleri bulunmakdadır.

<span class="mw-page-title-main">TCDD Açık Hava Buharlı Lokomotif Müzesi</span> Ankaranın Çankaya ilçesinde yer alan bir açık hava demiryolları müzesi

TCDD Açık Hava Buharlı Lokomotif Müzesi, Ankara'nın Çankaya ilçesinin Maltepe semtinde, Ankara Garı'nın Celâl Bayar Bulvarı'na bitişik arazisinin bir bölümünde bulunmuş bir açık hava demiryolları müzesidir. Buharları lokomotiflerin tarihini sunan müzenin kurucusu ve sahibi Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları'dır. Bünyesinde TCDD Demiryolları Müzesi ve Sanat Galerisi'ni bulunduran Ankara Demiryolları Müzesi'nin de bir parçasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Toros Ekspresi</span>

Toros Ekspresi, Adana Garı ile Konya Garı arasında, Adana, Mersin, Niğde, Konya, Karaman olmak üzere toplam 5 ilin sınırları içerisinden geçerek ve toplam 26 istasyona ulaşım hizmeti sağlayan, TCDD Taşımacılık tarafından işletilen anahat treninidir. Eskiden bu anahat treni Haydarpaşa - Halep - Bağdat arası işlerdi. Ancak o dönemde trenin rotası Ankara'dan geçmekteydi. Daha sonra güzergahı Konya'ya yönlendirilmiş, Haydarpaşa-Gaziantep arasında hizmet vermiş ve haftada bir gün Haydarpaşa-İslahiye-Halep-Şam uluslararası treniyle bağlantılı olarak çalışmıştır. Haydarpaşa'nın geçici olarak kapatılması, İstanbul-Konya Yüksek Hızlı Treni'nin inşaatı ve Gaziray çalışmaları nedeniyle tren önce Eskişehir-Adana hattına kısaltılmıştır. İstanbul-Konya Yüksek Hızlı Treni açıldıktan sonra şu anda Konya-Adana hattında işlemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Minyatür raylı taşımacılık</span> Modelleme

Minyatür raylı taşımacılık veya model trenler demiryolları ve ilintili olarak kullanılan alet, edevat, yapı ve aygıtların belirli ölçeklerde küçültülerek yeniden yapılması amacını güden zevk için yapılan bir uğraştır.

<span class="mw-page-title-main">Çamlık Buharlı Lokomotif Müzesi</span> İzmir, Türkiyede bir demiryolu müzesi

Çamlık Buharlı Lokomotif Müzesi ya da Çamlık Demiryolu Müzesi, İzmir'in Selçuk ilçesinde yer alan ve 1997'de hizmete giren Türkiye'deki en büyük açık hava demiryolu müzesidir. Müzenin koleksiyonu Avrupa'daki en büyük buharlı lokomotif koleksiyonlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">TCDD TVS2000</span> yolcu vagonları

TCDD TVS 2000, TÜVASAŞ tarafından Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları için üretilen şehirlerarası yolcu vagonlarıdır. 1990'ların başlarında eskiyen vagonların yerini almak ve TCDD'nin zayıf imajını düzeltmek amacıyla Başkent Ekspresi'nde kullanılmak üzere üretilmiş olup günümüzde Türkiye'de en yaygın kullanılan vagonlardır.

<span class="mw-page-title-main">Bavyera Lüdwig Demiryolu</span> Demiryolu hattı

Bavyera Ludwig Demiryolu, Almanya'da açılan ilk buharlı demiryoluydu. Königlich ayrıcalığı Ludwigs-Eisenbahn-Gesellschaft, 19 1834'te Bavyera eyaletinde Nürnberg'den Fürth'e bir demiryolu inşa etme imtiyazını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Berlin-Hamburg demiryolu</span>

Berlin-Hamburg demiryolu yolcu, uzun mesafe ve yük trenleri için yaklaşık 286 kilometre uzunluğundaki demiryolu hattıdır. Bu hat, Almanya'da 200 km/sa (120 mph) üzerindeki tren hızlarını kaldırabilecek şekilde yükseltilmiş ilk yüksek hızlı demiryolu hattı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yük treni</span> Yük taşımada kullanılan tren

Yük treni, aynı zamanda mal treni veya kargo treni olarakta bilinir, yolcuların aksine kargo taşımak için kullanılan bir demiryolu trendir. Yük trenleri, yük taşıyan bir veya daha fazla demiryolu vagonu ile birlikte tahrik sağlayan bir veya daha fazla lokomotiften oluşur. Trenlerde çok çeşitli yükler taşınır, ancak demiryolu taşımacılığının doğasında bulunan düşük sürtünme, yük trenlerinin özellikle dökme yük ve ağır yükleri daha uzun mesafelere taşımak için uygun olduğu anlamına gelir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.