İçeriğe atla

Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti

Transkafkasya Federasyonu
Закавказская демократическая федеративная республика
Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti
1918-1918
İngiliz Ordusu tarafından Kafkasya'nın 1918 yılı haritası. Vurgulanan bölümler, aşağı yukarı aynı bölgeyi talep eden TDFC'nin ardılı devletleri göstermektedir.
İngiliz Ordusu tarafından Kafkasya'nın 1918 yılı haritası. Vurgulanan bölümler, aşağı yukarı aynı bölgeyi talep eden TDFC'nin ardılı devletleri göstermektedir.
BaşkentTiflis
Yaygın dil(ler)
HükûmetFederal parlamenter cumhuriyet
Devlet Başkanı 
• 1918
Nikolay Çheidze
Başbakan 
• 1918
Akaki Çhenkeli
Yasama organıTranskafkasya Seymi
Tarihçe 
• Federasyon ilan edildi
22 Nisan 1918
• Gürcistan'ın Bağımsızlığını ilan etmesi
26 Mayıs 1918
• Ermenistan ve Azerbaycan'ın Bağımsızlığını ilan etmesi
28 Mayıs 1918
Para birimiTranskafkasya rublesi
Öncüller
Ardıllar
Transkafkasya Komiserliği
Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti
Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti

Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti (TDFC) (RusçaЗакавказская демократическая федеративная республика, ЗКДФР), Transkafkasya Federasyonu veya Kafkasardı Federatif Cumhuriyeti, Rus İmparatorluğu'nun çöküşü sonucunda, 1918'in Ocak ayından itibaren başlayan hazırlıkların ardından 22 Nisanda bugünkü Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan topraklarında oluşturulmuş federatif devlettir. 26 Mayıs 1918 tarihinde Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nın ve 28 Mayıs 1918 tarihinde Azerbaycan Halk Cumhuriyeti ve Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin ilan edilmesi ile TDFC'nin varlığı sona ermiştir.[1]

Tarih

9 Mart 1917 yılında Rus İmparatorluğu Geçici Hükûmeti, Kafkasya'daki çarlık yönetimini ortadan kaldırmaya karar verdi. Bunun yerine, Güney Kafkasya ve Rusya İmparatorluğu Devlet Duması milletvekillerinden oluşan Özel Transkafkasya Komitesi kuruldu.

14 Şubat 1918 yılında Güney Kafkasya'dan bütün Rusya'ya Girişimciler Meclisine seçilen milletvekilleri Tiflis'te toplandı ve Güney Kafkasya (Transkafkasya) Seymi'ni kurdular. Ekim Devrimi sonra Kasım 1917'de Rus Girişimciler Meclisi seçimleri yapıldı. Ancak Bolşevikler, milletvekillerinin işleyişe başlamalarına izin vermediler, çünkü bu seçimlerde (Güney Kafkasya dâhil) kaybettiler. Daha sonra Güney Kafkasya'dan seçilmiş milletvekilleri bölgesel parlamento kurmaya karar verdiler (Seym). 44 üyeli bir Müslüman fraksiyon olan Seym, Transkafkasya'da Müslüman parlamentonun işlevini yerine getirdi.

26 Mayıs 1918 yılında Transkafkasya Seym'in son toplantısı Tiflis'te yapıldı. Gürcü heyeti Transkafkasyan'ı tek devlette birleştirmenin imkânsız olduğunu belirterek federasyondan çıktıklarını ilan etti. Azerbaycan heyeti buna itiraz etmemiş ve Seym'in bırakılması, Kafkasya Federatif Cumhuriyeti iptali konusunda karar alındı. Transkafkasya Federasyonu'nun toplam bir ay mevcut olmasının temel nedenlerinden biri de Ermeni tarafın hem Azerbaycan'a, hem de Gürcistan'a toprak iddialarıydı.

27 Mayıs 1918 yılında Kafkasya Seyminin çöküşünden sonra kurumun Azeri milletvekilleri Tiflis'te olağanüstü toplantı yaparak Azerbaycan'ın geçici Ulusal Konseyi'ni yaratmışlardır. Azerbaycan'ın ilk parlamentosu olarak faaliyete başlayan 44 kişilik Ulusal Konseye Başkan olarak Mehmed Emin Resulzade (Müsavat), Yardımcı gibi Hasan Bey Ağayev (Müsavat), Sekreter gibi Mustafa Mahmudov (Müsavat), hükûmetin başkanı olarak Fetali Han Hoyski seçildi.

28 Mayıs 1918'de Azerbaycan ve Ermenistan'ın bağımsızlığı ilan edildi.

Kaynakça

  1. ^ Sadra. "transkafkasya demokratik federatif cumhuriyeti". bilgi90 (Farsça). 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti , kısaca Gürcistan SSC olarak da bilinir, eski Sovyetler Birliği cumhuriyetlerinden biriydi. 25 Şubat 1921'de, Kızıl Ordu'nun Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti'ni işgal etmesinin ardından Gürcistan SSC adıyla kuruldu. 12 Mart 1922'den 5 Ekim 1936 tarihine kadar, Ermenistan SSC ile Azerbaycan SSC ile birlikte Transkafkasya Federal Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin bir parçası olarak kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti</span> Kafkaslarda tarihi devlet (1918-1920)

Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti, varlığı boyunca kullandığı resmi adıyla Ermenistan Cumhuriyeti, resmi olmayan adıyla Birinci Ermenistan Cumhuriyeti, Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin dağılmasından sonra Ermeni Devrimci Federasyonu tarafından kurulan bir de facto bir hükûmetti. Uluslararası alanda tanınmamış ve 28 Mayıs 1918 tarihinde kurulduğu zaman eski Rus İmparatorluğu'nun Erivan Guberniyası ve Kars Oblastı'nda yüzölçümü 8.913 kilometrekarelik arazide iddialarda bulunmuştur. Kızıl Ordu'nun 29 Kasım 1920 tarihinde Erivan'a girmesiyle son bulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti</span> ilk Azerbaycan cumhuriyeti (28 Mayıs 1918-28 Nisan 1920)

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti veya kısaca Azerbaycan Cumhuriyeti, Doğu Kafkasya'da yerleşmiş ve yüzölçümü 147.629 km2 olan, Müslüman ve Türk toplumlarında kurulan ilk laik ve demokratik devlet. Nüfusu 2 milyon kişiye ulaşan cumhuriyetin sınırları kuzeyde Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti, kuzeybatıda Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, batıda Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve güneyde İran'la belirlenmiştir. Azerbaycan'da en büyük şehir olan Bakü'nün Bolşevik Bakü Sovyeti'nin kontrolünde olması nedeniyle, AHC'nin geçici başkenti Gence olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti</span> 1918 - 1921 yılları arası var olmuş ülke

Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan'ın 1918-1921 arasında bağımsız olduğu dönemdeki adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Transkafkasya SFSC, 1922 ile 1936 yılları arasında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin birleşmesiyle oluşan Sovyetler Birliği cumhuriyeti. Başkenti günümüzde Gürcistan'ın başkenti olan Tiflis'ti.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Muharebesi (1918)</span> 1. Dünya Savaşı sırasında Rus ve Türk orduları arasında geçen savaş

Bakü Muharebesi, 1918 yılında Azeri ve Dağıstanlı gönüllülerle takviye edilen ve Kafkas İslam Ordusu adı verilen Osmanlı Ordusu'nun Bakü Sovyeti, Britanya İmparatorluğu, Merkezi Hazar Diktatörlüğü ve Beyaz Ordu karşısında Bakü'yü almak için giriştiği muharebe.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali</span>

Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali, Rus–Gürcü Savaşı ya da Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali olarak da bilinir, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Kızıl Ordu'nun Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin Menşevik hükûmetinin yerine Bolşevik rejimini kurmak amacıyla giriştiği askerî işgaldir. İşgal, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesi ve Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla sonuçlanmıştır.

Azerbaycan Millî Şûrası, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin ilk delegeli yasama organıdır. İlk olarak 27 Mayıs 1918 ve 17 Haziran 1918 tarihleri arasında, daha sonra 16 Kasım 1918 ve 3 Aralık 1918 tarihleri arasında etkin olmuş bu kurumun sonraki varisi, ülkede genel seçim yoluyla oluşturulan Azerbaycan Parlamentosu olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Memmedhasan Hacınski</span> Azerbaycanlı devlet adamı

Memmedhasan Caferkulu oğlu Hacınski Azerice: Məmmədhəsən Cəfərqulu oğlu Hacınski; 1875-1931, Azerbaycanlı mimar, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nde (ADC) içişleri, dışişleri ve maliye bakanlığı görevlerinde bulunmuş politikacı. Ayrıca ADC'nin son başbakanı.

<span class="mw-page-title-main">Özel Transkafkasya Komitesi</span>

Özel Transkafkasya Komitesi 9 Mart 1917'de, İmparatorluk Valisi Nikolay Nikolayeviç Romanov'un yerine geçen Devlet Duması V. A. Kharlamov başkanlığında, sivil idari bölgelerin en üst organı olan Güney Kafkasya'da Geçici Rusya Hükümeti tarafından Kafkasya cephesinde savaş sırasında işgal edilen bölgelerde sivil idarelerin kurulması için özel talimatla kuruldu. Terek ve Kuban oblastları için komiserler atandı, komisyonun yanı sıra komite, Geçici Hükûmete bağlı Petrograd'daki Kafkas İşleri Valisi aracılığıyla merkezi hükûmet kurumlarıyla ilişkilerini sürdürdü.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü-Ermeni Savaşı</span>

Gürcistan-Ermenistan Savaşı, 1917'de Ekim Devrimi yani Bolşevik Devrimi'nden sonra başlamıştır. 7 ilâ 31 Aralık 1918 tarihleri arasında sürmüştür. Yeni kurulan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin Kvemo Kartli ve Lori'nin kontrolünü ele geçirmek için verdikleri savaştır.

Transkafkasya Seymi veya Mâverâ-yı Kafkas Seymi, Ekim Devriminden sonra Güney Kafkasya'da var olan ve Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin yüce yasama organı.

<span class="mw-page-title-main">Trabzon Konferansı</span>

Trabzon Konferansı veya Trebizond Barış Konferansı, Mart ve Nisan 1918 arasında Osmanlı İmparatorluğu ile Transkafkasya Seymi ve hükûmeti arasında Trabzon'da düzenlenen bir konferanstı. Açılış oturumu 14 Mart 1918'de yapıldı. Temsilciler, Osmanlı İmparatorluğu için Tümamiral Hüseyin Rauf Bey, Transkafkasya delegasyonu olarak Akaki Çhenkeli idi.

<span class="mw-page-title-main">Erivan Guberniyası</span>

Erivan Guberniyası, Rus İmparatorluğu'nun guberniyalarından biriydi. Guberniya, günümüz Ermenistan ile Azerbaycan'ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ve Türkiye'nin Iğdır ilini kapsamaktaydı. Guberniya merkezi Erivan idi.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli</span>

Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli veya Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi, Rus-Ermeni savaşı, Sovyet Rusya'nın 11. Ordusunun, Eylül ayından başlayarak 4 Aralık 1920 tarihine kadar geçen sürede, eski Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerinde kurulmuş olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nde yeni Sovyet hükûmeti kurmak için gerçekleştirdiği askerî seferdir. Müdahale, Ermeni Bolşeviklerin başkent Erivan ve diğer şehirlerde çıkardıkları ayaklanma ile de eş zamanlıdır. Müdahale, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesine ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasına neden olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Parlamentosu</span>

Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Parlamentosu, 7 Aralık 1918 tarihinde kurulmuştur.

Ermeni Ulusal Konseyi Ekim 1917'de Tiflis'te Ermeni Ulusal Kongresi tarafından oluşturulan kalıcı bir yürütme organıydı. Konsey, Mayıs 1918'de Orta Çağ'dan bu yana ilk bağımsız Ermeni devleti olan Birinci Ermenistan Cumhuriyeti'nin kurulmasından sorumluydu.

Bağır Bey Aliasger oğlu Rzayev ve ya Memmedbağır Rzayev – Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Parlamentosu üyesi, Aras Türk Cumhuriyeti bakanlarından biri, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Millî Şûrası'nın, Transkafkasya Seymi'nin Müslüman Sosyalistler Fraksiyonu'nun üyesi.

<span class="mw-page-title-main">Mehdi Bey Hacıbababeyov</span>

Mehdi Bey Hacıbababeyov sosyal ve politik faaliyetlerde bulunmuş şahıs, Azerbaycan'ın bağımsızlık mücadelesinin aktif katılımcılarından biri.

<span class="mw-page-title-main">Müseyib Bey Ahicanov</span>

Müseyib Bey Ahicanov, Ahicanov veya Ahicanovlı - Azerbaycan Millî Şûrası Üyesi, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Parlamento Üyesi, Transkafkasya Seymi Üyesi, Bakü Guberniyası Gubernatoru.