İçeriğe atla

Trans-Hazar Kanalı

Trans-Hazar Kanalı (Rusça: Транскаспийский канал), Amu Darya Nehri'ni Aral Denizi'nden Hazar Denizi'ne yönlendirmek için önerilen bir kanal projesidir. İlk olarak Çarlık mühendisleri tarafından önerilmiş ve daha sonra Sovyet yetkilileri tarafından değerlendirilmiştir. Bu projeyle Amu Darya'yı sözde eski yatağına döneceği fikri savunulmuştur.

20. yüzyılın başlarında, Kazakistan'ı Karadeniz'e bağlayacak Kazak-Türkistan Kanalı da dahil olmak üzere birçok benzer öneri daha yapılmıştır.[1] 1920'lerin sonlarından "fantastik" hidrolik projelerle alay etmek için bir kampanya başlatıldığında projeler rafa kaldırıldı.[2] 1928'de Orta Asya'da faaliyet gösteren bir düzineden fazla hidrolik mühendisi, sulama sistemini yanlış yönetmek ve "kasıtlı olarak fantastik projeler tasarlamak" gerekçesiyle yargılanır.[3]

Teklifler

Rusya'nın Orta Asya'yı işgal etmesinin ardından, Hazar ötesi bir kanalın inşası için birçok öneri öne sürüldü. Projeyi destekleyenler oryantalist görüşlere sahipti ve projenin" [Hiven] vahasını kültürlü yaşama" döndüreceğine inanıyorlardı.[4]

Glukhovskoi'nin önerileri

İlk öneriler arasında Aleksandr Glukhovskoi'nin 1868'de sunduğu bir teklif vardı.[5] O böyle bir kanalın Volga'dan geçen gemilerin Buhara üzerinden Taşkent'e ulaşmasını sağlayacağına inanıyordu. Önerisi Rus imparatorluğunun Ulaştırma Bakanlığı tarafından desteklendi.[6]

Glukhovskoi'nin orijinal rapor ve önerilerinin çoğu, Rusya İç Savaşı ve 1924'teki sel sırasında kayboldu.[1] Haziran 1925'te Devlet Planlama Komitesi Su Dairesi projeyi değerlendirir. Dikkate alınan planlar arasında Gluvoskoi'nin 1893'te yaptığı plan da vardı.[1]

Riesenkampf'ın önerileri

Rizenkampf (1886–1943), "Trans-Hazar Kanalı" inşa etmek gerektiğini savunanlardan biriydi.

Ekim Devrimi'nden sonra, Georgii Rizenkampf (Almanca: Georgi Riesenkampff), Afganistan'daki Amu Darya'nın üst kısımlarından Türkmenistan'daki Karakum Çölü'nden Hazar denizine kadar uzanan 1.600 km'lik (1.500 verst) bir kanal inşa etmeyi önerir.[7] Rizenkampf, 1921 yılında yazdığı "Trans-Kaspiiskii kanal (Problema orosheniia Zakaspiia)" (Rusça: Транс-Каспийский канал (Проблема орошения Закаспия)) adlı kitabında kanalın pamuk yetiştirmeye faydası olacağını yazmıştır. Ve kanalın, "Transkaspya'da yaşamın dayanak noktası" olacağını öngördüğünü ve bölgedeki pamuk üretimine büyük katkısı olacağını da söylemiştir.[1]

Eleştiriler

1920'lerin sonlarında Orta Asya'daki büyük su yönlendirme projeleriyle alay eden bir medya kampanyası başlatıldı. Şubat ve Mart 1928'de Orta Asya'da çalışan ve aralarında Hazar'ı aşan bir kanal projesi öneresini vermiş olan 23 hidrolik mühendisi ve su yöneticisi Taşkent'te yargılanır. O zamanlar London Times bu olaylar hakkında şöyle yazıyordu: "Yakın zamana kadar Moskova'daki yetkililer bu 'fantastik projelerle' övünüyorlardı, ama görünüşe göre, artık yerli nüfusu yatıştırmak için günah keçilerine ihtiyaçları var".[3] Tarihçi Maya K. Peterson da benzer şekilde davanın "Sovyetlerin başarısızlıklarından dikkatleri dağıtmayı ve günah keçisi bulmayı" amaçladığını belirtmiştir.[8]

Ayrıca bakınız

  • Avrasya Kanalı

Kaynakça

Özel
  1. ^ a b c d Peterson 2019, s. 257.
  2. ^ Peterson 2019, s. 261.
  3. ^ a b "Trial of Soviet Officials: Charges of corruption in Central Asia". Times of London (44812). Riga. 8 Şubat 1928. s. 13. 
  4. ^ Peterson 2019, s. 256-257.
  5. ^ Peterson 2019, s. 39.
  6. ^ Keating 2022, s. 21.
  7. ^ Kadyrov 2011, s. 34-35.
  8. ^ Peterson 2019, s. 260.
Genel

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Özbekçe</span> Özbekistanın resmî dili olan Türk dili

Özbekçe veya Özbek Türkçesi, Özbekistan'ın resmî dilidir. Türk dillerinin içerisinde sınıflanan Karluk grubuna bağlı bir dil ve tarihî Çağataycanın çağdaş devamı olan Türk yazı dillerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan</span> Orta Asyada bir ülke

Özbekistan, resmî adıyla Özbekistan Cumhuriyeti, Orta Asya'da bir ülkedir. Yedi bağımsız Türk devletinden biridir. Kuzeyde Kazakistan, kuzeydoğuda Kırgızistan, güneydoğuda Tacikistan, güneyde Afganistan ve güneybatıda Türkmenistan ile komşudur. Lihtenştayn ile birlikte sadece denize kıyısı olmayan ülkelere sınırı bulunan iki ülkeden biridir. Seküler ve üniter bir cumhuriyet olan Özbekistan 12 il ve bir özerk cumhuriyete (Karakalpakistan) ayrılmıştır. Başkenti Taşkent'tir. Ülke tarihî önemi ve stratejik konumu nedeniyle zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Halkın %85'i Özbekçe konuşur. Rusça, yönetimde ve ülkenin farklı etnik grupları arasında ortak dil olarak kullanılmaktadır. Ayrıca Tacik ve Kazak azınlıklar bulunur. Ülkede İslam en yaygın dindir, bunu %5 ile Rus Ortodoksluğu takip eder. Müslümanların çoğu Hanefilik mezhebindendir.

<span class="mw-page-title-main">Hazar Denizi</span> Dünyanın en büyük gölü

Hazar Denizi dünyanın en büyük gölü veya eksiksiz bir deniz olarak sınıflandırılan dünyanın en büyük iç su kütlesidir. Adını Hazar Kağanlığı'ndan almıştır. Güneydoğu Avrupa ve güneybatı Asya'dadır ve dünyanın en büyük tuzlu su gölüdür. Hem deniz, hem de göl özelliklerini taşımaktadır. Petrol yataklarınca zengindir. Tektonik göllere örnektir. Endoreik bir havza olarak, Avrupa ile Asya arasında, Kafkasya'nın doğusunda, Orta Asya'nın geniş bozkırlarının batısında ve Batı Asya'daki İran platosunun kuzeyinde yer almaktadır. Denizin yüzey alanı 371.000 km2 ve hacmi 78.200 km3'tür. Tuzluluk oranı yaklaşık %1,2 olup, bu oran çoğu deniz suyunun tuzluluğunun yaklaşık üçte biri kadardır. Kuzeydoğuda Kazakistan, kuzeybatıda Rusya, batıda Azerbaycan, güneyde İran ve güneydoğuda Türkmenistan ile sınırlanmıştır. Hazar Denizi çok çeşitli canlı türlerine ev sahipliği yapmaktadır ve en çok havyar ve petrol endüstrileriyle tanınmaktadır. Petrol endüstrisinden kaynaklanan kirlilik ve Hazar Denizi'ne akan nehirler üzerine inşa edilmiş barajlar, denizde yaşayan organizmaları olumsuz etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Taşkent</span> Özbekistanın başkenti

Taşkent, Özbekistan'ın başkenti ve büyük şehridir. Bu şehir, Özbekistan'ın kuzeydoğu kesiminde yer almaktır ve şehrin yüzölçümü 334,8 km2 'dir. 2021 yılı sayımlarına göre şehrin nüfusu 2.694.400'dir. 2018 yılı verilerine göre Taşkent'in GSYİH'sı $2,74 milyar olup, onu Özbekistan'ın en büyük GSYİH'ye sahip şehri yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Aral Gölü</span> Kazakistanda çoğu kurumuş olan bir göl

Aral Gölü, Kazakistan - Karakalpakistan (Özbekistan) sınırları içinde olan göldür. Önceki yıllarda 68.000 km² yüz ölçümüyle Asya'nın ikinci, dünyanın dördüncü büyük gölüydü. Son yıllarda aşırı sulama nedeniyle eski yüzölçümünün %90'ını kaybetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span> Sovyetler Birliğine bağlı özerk devlet

Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, diğer ismiyle Özbekistan SSC, 1917 Ekim Devrimi ile kurulan Sovyetler Birliği'ni oluşturan 15 cumhuriyetten biriydi. Cumhuriyet, 1924 yılında kuruldu. 1991 yılında Özbekistan Cumhuriyeti adıyla bağımsızlığını ilan ederek Sovyetler Birliği'nden ayrıldı.

<span class="mw-page-title-main">Ceyhun</span> Orta Asyanın en uzun nehirlerinden biri

Ceyhun Alp ya da Amuderya, Orta Asya'nın en uzun ırmaklarından biridir. Ceyhun, Afganistan'dan, Pamir ve Hindukuş dağlarının kesiştiği yerden, yaklaşık 4950 m rakımdaki kaynağından Aksu adı altında doğarak batıya doğru ilerler ve kuzeyden, başlıca Pamir Vahan suyu, Kızılsu (Vahş/Uranovodsk), Kâfirnihân ve Surhân, güneyden de Kökçesu kollarını kendisine katarak Kunduz-Belh hizasında kuzeybatıya döner. Bu dönüşten sonrası bir bölümü çöller ve stepler içinde kurak iklim kuşağından geçerek, hiçbir kol kendisine katılmadan kuzeybatı yönünde ilerler ve sonunda değişik kollara ayrılarak Aral Gölü'ne suyunu boşaltır. 2540 km uzunluğundaki ırmağın kıyılarında tarih boyunca önemli yerleşim merkezleri kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Oyun</span>

Büyük Oyun, 19. yüzyıldan başlamak üzere stratejik bölgelerin büyük güçler tarafından paylaşılma mücadelesini tanımlamak için kullanılan addır.

<span class="mw-page-title-main">Wilhelm Barthold</span> Rus doğubilimci (1869–1930)

Wilhelm Barthold veya Vasiliy Vladimiroviç Bartold bir Rus ve Sovyet doğubilimci ve tarihçidir.

<span class="mw-page-title-main">Kazak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Kazak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1925'ten 1936'ya kadar var olan Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSC) içindeki Sovyetler Birliği'nin özerk bir Cumhuriyeti idi.

<span class="mw-page-title-main">Suzani</span>

Suzani, el işlemesi, geniş dokuma kumaşlara verilen, Farsça iğne anlamına gelen suzan sözcüğünden gelen bir isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Trans-Aral Demiryolu</span>

Trans-Aral Demiryolu, Rusya, Kazakistan ve Özbekistan arasında bir demiryolu hattıdır. Hat, Kinel'tan başlayarak Taşkent'e kadar devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Karakum Kanalı</span> kanal

Karakum kanalı türkmenistan'da bulunan yaklaşık 1400 km uzunluğundaki bir su yoludur. Yapımına 1954 yılında başlanan kanal sulama ve balıkçılık gibi ekonomik faaliyetler için önemli bir kaynak teşkil etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aralkum Çölü</span>

Aralkum Çölü, bir zamanlar Aral Gölü'nün kuruması ile göl tabanında 1960'tan sonra ortaya çıkan çöldür. Kuzeyi Kazakistan, güneyi Özbekistan topraklarında bulunur. Dünyanın bu en genç çölüne Ağkum adı da verilir. Karakum Çölü ve Kızılkum Çölü ile komşudur. 40 m derinliğe, 60.000 km2 alana sahip gölden geriye ancak %10'u kalmıştır. Bölgede "Karakum Çölü ve Kızılkum Çölüne bir de Aralkum Çölü eklendi" denilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Repetek Biyosfer Devlet Tabiatı Koruma Alanı</span>

Genellikle Repetek Doğa veya Çöl Tabiatı Koruma Alanı olarak anılan Repetek Biyosfer Devlet Tabiatı Koruma Alanı, Amu Derya yakınlarındaki Lebap ilinde, Karakum Çölü'nün doğusunda bulunan Türkmenistan'ın çöl doğa koruma alanıdır (zapovednik). Türkmenabat'ın yaklaşık 70 kilometre (43 mi) güneyindedir ve zemzeniyle bilinir. 1928 yılında kum-çöl ekosisteminin incelenmesi ve korunması için kurulmuş olup 346 kilometrekare (134 sq mi) alanı kaplamaktadır..

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan coğrafyası</span>

Kazakistan, Orta Asya ve Doğu Avrupa'da 48°K 68°D koordinatlarında yer almaktadır. Yaklaşık 2.724.900 km2 bir alana sahip olan Kazakistan, diğer dört Orta Asya ülkesinin toplam büyüklüğünün iki katından ve Alaska'dan %60 daha büyüktür. Ülke güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan ile; Kuzeyde Rusya; Batıda Hazar Denizi; Doğuda ise Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile sınır komşusudur.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan-Türkiye ilişkileri</span>

Türkiye-Özbekistan ilişkileri, Türkiye ile Özbekistan arasındaki dış ilişkilerdir. Özbekistan'ın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını takiben Türkiye, özellikle Özbekistan'da ekonomik projeler ve sosyal, kültürel ve diplomatik girişimler yürütme konusunda aktif olmuştur. 16 Aralık 1991'de Türkiye Özbekistan'ı tanıyan ilk ülke oldu ve Taşkent'te büyükelçilik açan ilk ülke oldu.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan-Özbekistan sınırı</span>

Kazakistan-Özbekistan sınırı 2.330 km uzunluğundadır ve Türkmenistan ile olan bağlantı noktasından Kırgızistan ile olan bağlantı noktasına kadar uzanır. Özbekistan'ın en uzun dış sınırıdır. Özbek başkenti Taşkent bu sınırdan sadece 13 km uzaklıktadır.

Orta Asya-Merkez Boru Hattı Sistemi, Gazprom tarafından işletilen ve Türkmenistan'dan Özbekistan'a ve Kazakistan'dan Rusya'ya uzanan bir gaz boru hattı sistemidir. Doğu kolu, Türkmenistan'ın güneydoğu gaz alanlarından başlayan 1, 2, 4 ve 5 numaralı boru hatlarını içermektedir. Batı kolu ise, 3 numaralı boru hattı ve yeni bir paralel Hazar Boru Hattı inşaat projesinden oluşmaktadır. Batı kolu Türkmenistan'ın Hazar Denizi kıyısının kuzeyinden akar. Batı Kazakistan'da kolları bulunur. Boru hatları buradan kuzeye geçer ve burada Rus doğalgaz boru hattı sistemine katılır.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan'da demiryolu ulaşımı</span>

Mart 2017 itibarıyla, Özbekistan'ın ana demiryolu ağının toplam uzunluğu 4714 kilometredir. Demiryolu hatlarının büyük bir kısmı onarıma ihtiyaç duymaktadır. Ana hattı, Trans-Hazar Demiryolu'nun Taşkent'i Amu Darya'ya bağlayan kısmıdır. Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan ve Türkmenistan ile demiryolu bağlantıları vardır. Banliyö hatları sadece Taşkent çevresinde bulunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.