İçeriğe atla

Trabzon Konferansı

Konferansın Transkafkasyalı ve Osmanlı katılımcılarının toplu fotoğrafı. Tam önde Akaki Çhenkeli, Hüseyin Rauf Bey ve Halil bey Hasmemmedov

Trabzon Konferansı veya Trebizond Barış Konferansı, Mart ve Nisan 1918 arasında Osmanlı İmparatorluğu ile Transkafkasya Seymi ve hükûmeti arasında Trabzon'da düzenlenen bir konferanstı. Açılış oturumu 14 Mart 1918'de yapıldı. Temsilciler, Osmanlı İmparatorluğu için Tümamiral Hüseyin Rauf Bey, Transkafkasya delegasyonu olarak Akaki Çhenkeli idi.[1]

5 Aralık 1917'de Erzincan'da Ruslar ve Osmanlılar tarafından imzalanan Erzincan Mütarekesi, I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı cephelerinin İran Cephesi ve Kafkasya Cephesi'nde Rusya İmparatorluğu ile Osmanlı İmparatorluğu arasındaki silahlı çatışmaları sona erdirdi. Ateşkesin ardından Rusya'nın I. Dünya Savaşı'ndan çıkışını işaret eden Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ve İttifak Devletleri arasında, 3 Mart 1918'de Brest Litovsk Barış Antlaşması izledi.

Arka plan

Brest-Litovsk Antlaşması’na göre Kafkas sınırı, 1877 yılındaki gibi olmalıydı. Bu nedenle Rusların; Kars, Ardahan ve Batum’dan çekilmeleri gerekmekteydi. Rus ordusu dağıldığı için bu sancaklar boşaltılmış fakat Rusların bırakıp gittikleri Kars ve Ardahan’a Ermeniler, Batum’a ise Gürcüler girmişti. Osmanlı Devleti’nin bu bölgelerin kendisine verilmesi talebine karşı çıkan Mâverâ-yı Kafkas Hükûmeti bu talebi kabul etmemiş ve Brest-Litovsk Antlaşması’nı da tanımadığını belirtmiştir. Bir taraftan askerî harekâtını devam ettiren Osmanlı Devleti, diğer yandan da sorunun barışçıl yollarla çözümü için siyasi bir zemin aramaktaydı. Bu nedenle Mâverâ-yı Kafkas Hükûmeti’nin temsilcileri görüşme yapılması için Trabzon’a çağrılmışlardır.[2] Kafkas Cumhuriyeti sulh heyeti, Akaki Çhenkeli başkanlığında 11 murahhas aza, 8 askeri aza, diğerleri mali, ticari ve sınaî müşavirler ve tercümanlar, kâtipler ve emir zabitleri olmak üzere 43 kişiden ibaret idi.[3] Mehmed Emin Resulzade, İbrahim Bey Haydarov, Haydar Bey Abaşidze, Ahmed Bey Pepinov, Halil Bey Hasmemmedov, Mehmed Hasan Hacınski, Ekber Ağa Şeyhülislamov ve Mir Yakub Mehdiyev gibi şahıslar da bu heyetin içinde bulunan Müslüman ve Türk delegelerdir.

Sonrası

Müzakerelerin sonunda Enver Paşa, Brest-Litovsk'de Doğu Anadolu Bölgesi illerinin Osmanlı'nın yeniden kazanılmasının tanınması karşılığında İmparatorluğun Kafkasya'daki emellerini teslim etmeyi teklif etti.

5 Nisan'da, Transkafkasya delegasyonu Akakii Chkhenli'nin başkanı, Brest-Litovsk Anlaşması'nı daha fazla müzakere için bir temel olarak kabul etti ve yönetim organlarını bu pozisyonu kabul etmeye çağırdı. Tiflis’te egemen olan ruh hali çok farklıydı. Daha büyük kararlılıklarını dile getirdiler. Brest-Litovsk Antlaşması Ermeni-Gürcü bloğunu birleştirdi.[4] Ermeniler Cumhuriyet'i reddetmeye zorladılar. Kendileriyle Osmanlı İmparatorluğu arasında bir savaş halinin varlığını kabul ettiler.

11 Mayıs'ta, Batum'da yeni bir barış konferansı açıldı. Bu konferansta, Osmanlılar taleplerini, Tiflis'i, Kars ve Culfa, Doğu Azerbaycan'nı Bakü'yle birleştirmek için inşa edilmiş bir demiryolunu istedikleri Alexandropol (Gümrü) ve Eçmiyazin'i de kapsayacak şekilde genişletti. Bu ulaşım koridorunun geçeceği Ermeni devleti, serbest geçiş hakkı verecekti. Cumhuriyetin heyetinin Ermeni ve Gürcü üyeleri duraklamaya başladı.[5]

21 Mayıs'tan itibaren, Osmanlı ordusu onyedinci yüzyıldan beri Sultanın kontrolü altında olmayan Rus Ermenistan bölgelerine bir kez daha ilerledi. Çatışma, Serdarabad Muharebesi'ne (21-29 Mayıs), Karakilise Muharebesi (1918) (24-28 Mayıs) ve Baş Abaran Muharebesi'ne (21-24 Mayıs) yol açtı.[6]

4 Haziran'da, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti Batum Antlaşması'nı imzalamak zorunda kaldı.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2018. 
  2. ^ Nâsır Yüceer, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusunun Azerbaycan ve Dağıstan Harekâtı Azerbaycan ve Dağıstan’ın Bağımsızlığını Kazanması, Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, Ankara 2002.
  3. ^ Elnur Hasan Mikail, Atatürk Dönemi Türkiye-Azerbaycan İlişkileri (1919-1938), Derin Yayınları, İstanbul 2014
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2018. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2018. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Batum</span> Gürcistan, Acarada Karadeniz kıyısındaki bir liman kenti

Batum, Gürcistan'ın Özerk Cumhuriyeti Acara'nın başkenti olan Karadeniz kıyısındaki liman kenti. Nüfusu 169.100 olan Batum, önemli bir liman ve ticaret merkezi olarak hizmet vermektedir. Subtropikal bir bölgede yer almaktadır. Narenciye ve çay gibi tarımsal ürünler bakımından zengindir.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Antlaşması (1921)</span> Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile TBMM Hükûmeti arasında 16 Mart 1921de imzalanan antlaşma

Moskova Antlaşması, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti arasında 16 Mart 1921'de imzalanan antlaşmadır. Bu antlaşma ve devamı niteliğindeki antlaşmalarla belirlenmiş olan sınırlar günümüzde Türkiye, Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan arasında hâlen geçerlidir.

<span class="mw-page-title-main">Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti</span>

Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti, 17-18 Ocak 1919 tarihleri arasında gerçekleştirilen Büyük Kars Kongresi'nin sonucunda kurulan ve 12 Nisan'da İngilizlerin Kars'ı işgal etmeleriyle son bulan geçici hükûmet. Elviye-i Selâse'nin tamamını kapsamakta birlikte Kars, Batum, Ahıska, Ahılkelek, Artvin, Ardahan, Acara, Posof, Çıldır, Göle, Oltu, Karakurt, Sarıkamış, Karapınar, Kağızman, Kulp, Iğdır, Serdarabat, Aralık, Nuraşen, Nahçıvan, Culfa ve Ordubad gibi yerleri kapsamaktaydı. Güneybatı Kafkas Cumhuriyeti veya Kars Cumhuriyeti adlarıyla da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi</span> Türk Kurtuluş Savaşının bir cephesi

Doğu Cephesi, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında 1919-1921 yılları arasında Türk-Ermeni Savaşı dahil olmak üzere, Doğu Anadolu ve Güney Kafkasya'da gerçekleşen muharebelerden meydana gelen cephe.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya Cephesi</span> Osmanlı Cephesi

Kafkasya Cephesi, I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun 2. ve 3. orduları ile Rus İmparatorluğu Kafkas Ordusu'nun karşı karşıya geldikleri cephe. Kafkasya Cephesi, savaş sırasında Doğu Anadolu Bölgesi içlerine kadar genişlemiş, Trabzon, Bitlis, Muş ve Van şehirlerine kadar yayılmıştır. Kara harbi, Karadeniz Bölgesinde bulunan Osmanlı İmparatorluğu deniz gücü ve Rus donanması tarafından desteklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti</span> ilk Azerbaycan cumhuriyeti (28 Mayıs 1918-28 Nisan 1920)

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti veya kısaca Azerbaycan Cumhuriyeti, Doğu Kafkasya'da yerleşmiş ve yüzölçümü 147.629 km2 olan, Müslüman ve Türk toplumlarında kurulan ilk laik ve demokratik devlet. Nüfusu 2 milyon kişiye ulaşan cumhuriyetin sınırları kuzeyde Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti, kuzeybatıda Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, batıda Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve güneyde İran'la belirlenmiştir. Azerbaycan'da en büyük şehir olan Bakü'nün Bolşevik Bakü Sovyeti'nin kontrolünde olması nedeniyle, AHC'nin geçici başkenti Gence olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti</span> 1918 - 1921 yılları arası var olmuş ülke

Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan'ın 1918-1921 arasında bağımsız olduğu dönemdeki adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Transkafkasya SFSC, 1922 ile 1936 yılları arasında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin birleşmesiyle oluşan Sovyetler Birliği cumhuriyeti. Başkenti günümüzde Gürcistan'ın başkenti olan Tiflis'ti.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan Savaşı (1918-1920)</span> 1918-20 Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki toprak çatışmaları serisi

1918–1920 Azerbaycan–Ermenistan Savaşı, 1917'de Ekim Devrimi yani Bolşevik Devrimi'nden sonra başlamıştır. Çoğu saldırı düzenli ordu biçiminde olmadı. Daha sonra Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Osmanlı İmparatorluğu'nun Erivan'ı boşaltıp Iğdır Ovası'na çekilmesi ile savaş başlamış oldu (1920).

<span class="mw-page-title-main">Bakü Muharebesi (1918)</span> 1. Dünya Savaşı sırasında Rus ve Türk orduları arasında geçen savaş

Bakü Muharebesi, 1918 yılında Azeri ve Dağıstanlı gönüllülerle takviye edilen ve Kafkas İslam Ordusu adı verilen Osmanlı Ordusu'nun Bakü Sovyeti, Britanya İmparatorluğu, Merkezi Hazar Diktatörlüğü ve Beyaz Ordu karşısında Bakü'yü almak için giriştiği muharebe.

Batum Konferansı ve Antlaşması, 11 Mayıs – 4 Haziran 1918 tarihleri arasında Batum'da yapılan konferans ve sonucunda 4 Haziran 1918'de Osmanlı İmparatorluğu ile Kasım 1917'deki Bolşevik ihtilalinden sonra Kafkasya'da kurulan devletlerle, yani Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan ve Azerbaycan Millî Şurası arasında imzalanmış anlaşma. 14 maddeden oluşan bu anlaşma, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin imzaladığı ilk uluslararası sözleşmedir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Ermenistan</span>

Doğu Ermenistan veya Kafkas Ermenistanı, tarihî Ermenistan topraklarının doğusunu kapsadığı iddia edilen bölgedir. Günümüzde, Türkiye'nin Kars ili ve Ermenistan'ın Erivan şehrini kapsar. Geçmişte sırasıyla Antik Ermeni Krallığı, Sasani İmparatorluğu, Pakraduni Hanedanlığı, Büyük Selçuklu Devleti, Osmanlı İmparatorluğu bu bölgeye sahip olmuştur. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan sonra Rus İmparatorluğu'na bağlanmıştır. Brest Litovsk Barış Antlaşması'ndan sonra bölge sınırları içinde bulunan Kars Türkiye'ye verilmiştir. 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana Erivan, Ermenistan sınırları içerisindedir.

<span class="mw-page-title-main">Ardahan Okrugu</span>

Ardahan Okrugu, Rus İmparatorluğu'nun 1878-1918 yılları arasında Kars Oblastı'na bağlı bir idari bölümdü. Okrugun merkezi Ardahan kasabasıydı.

Erzincan Mütarekesi, Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti arasında imzalanan ve Kafkas Cephesindeki savaşları sona erdiren bırakışma. Ruslarla Osmanlı arasında 18 Aralık 1917'de Erzincan Ateşkes Antlaşması; Ruslar ile İttifak Devletleri arasında 3 Mart 1918 tarihinde ise Brest Litovsk Barış Antlaşması imzalanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Özel Transkafkasya Komitesi</span>

Özel Transkafkasya Komitesi 9 Mart 1917'de, İmparatorluk Valisi Nikolay Nikolayeviç Romanov'un yerine geçen Devlet Duması V. A. Kharlamov başkanlığında, sivil idari bölgelerin en üst organı olan Güney Kafkasya'da Geçici Rusya Hükümeti tarafından Kafkasya cephesinde savaş sırasında işgal edilen bölgelerde sivil idarelerin kurulması için özel talimatla kuruldu. Terek ve Kuban oblastları için komiserler atandı, komisyonun yanı sıra komite, Geçici Hükûmete bağlı Petrograd'daki Kafkas İşleri Valisi aracılığıyla merkezi hükûmet kurumlarıyla ilişkilerini sürdürdü.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü-Ermeni Savaşı</span>

Gürcistan-Ermenistan Savaşı, 1917'de Ekim Devrimi yani Bolşevik Devrimi'nden sonra başlamıştır. 7 ilâ 31 Aralık 1918 tarihleri arasında sürmüştür. Yeni kurulan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin Kvemo Kartli ve Lori'nin kontrolünü ele geçirmek için verdikleri savaştır.

Transkafkasya Seymi veya Mâverâ-yı Kafkas Seymi, Ekim Devriminden sonra Güney Kafkasya'da var olan ve Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin yüce yasama organı.

<span class="mw-page-title-main">Binegedi Savaşı</span>

Binegedi savaşı, Nuri Paşa liderliğindeki Osmanlı-Azerbaycan koalisyon güçleri ile Lionel Dunsterville liderliğindeki İngiliz-Ermeni-Beyaz Rus kuvvetleri arasında 26-31 Ağustos 1918 tarihleri arasında I. Dünya Savaşı'nın bir parçası olarak meydana gelen bir savaştı. Savaş, Bakü Savaşı'nın önemli bir parçasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Artvin Okrugu</span>

Artvin Okrugu, Rus İmparatorluğu'nun 1878-1918 yılları arasında Batum Oblastı'na bağlı bir idari bölümdü. Okrugun merkezi Artvin kasabasıydı.

Poti Antlaşması, Alman İmparatorluğu ile Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti arasında imzalanan ve Gürcistan'ın Alman korumasını ve tanınmasını kabul ettiği ikili bir anlaşmadır. Anlaşma 28 Mayıs 1918 tarihinde Almanya adına General Otto von Lossow ve Gürcistan adına Dışişleri Bakanı Akaki Çenkeli tarafından imzalandı. Gürcistan'ın Karadeniz'deki Poti limanında imzalanan anlaşma, Gürcistan'ın bağımsızlığını ilan etmesinden sadece iki gün sonra imzalandı ve yeni bağımsız cumhuriyetin ilk uluslararası anlaşması oldu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.