İçeriğe atla

Trablusgarp Vilayeti

Vilayet-i Trablus-ı Garb
ولايت طرابلس غرب
Osmanlı İmparatorluğu Vilayeti

1864–1912
Trablusgarp Vilayeti harita üzerinde
Trablusgarp Vilayeti harita üzerinde
Trablusgarp Vilayeti (1900)
MerkezTrablus
Tarih
 - Kuruluş 1864
 - Trablusgarp Savaşı18 Ekim 1912
Yüzölçümü
 - 1900 1,051,000 km2 (0 sq mi)
Nüfus
 - 1900 1,000,000 
     Yoğunluk1 /km2  (2,5 /sq mi)
Bugün parçasıLibya Libya


Trablusgarp Vilayeti (Osmanlıca: ولايت طرابلس غرب, Vilāyet-i Trāblus-ı Ġarb), 1864 yılında gerçekleşen yönetim reformu sonucu Trablusgarp Eyaleti yerine kurulan Osmanlı vilayetidir.

Tarihi

Trablusgarp Vilayeti, 1864 yılında kabul edilen Teşkil-i Vilâyet Nizamnâmesi ile Trablusgarp Eyaleti'nin kaldırılması sonucu kurulmuştur. Trablusgarp'ta idarenin güçlenmesi için merkez tarafından sürekli yöneticiler değiştirilmiştir.[1] Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde Trablusgarp, Osmanlı'nın atadığı valilerce yönetilmiştir. 1908 yılında bölgedeki aşiretlerin çıkardığı bir isyanı Mustafa Kemal bastırmıştır.[2] İtalyan egemenliğine girene kadar Trablusgarp'ı toplam 33 vali yönetmiştir.İtalya kendisine sömürge olarak gördüğü Trablusgarp'a çıkarma yapmıştır.Buradaki işgali önlemek için Kurmay Binbaşı Mustafa Kemal, Kurmay Binbaşı Enver ve Kurmay Albay Neşet görev yapmıştır.

1911 yılındaki Trablusgarp Savaşı'nda Osmanlı Devleti 100.000 kişilik İtalyan ordusuna karşılık 25,000 kişilk ordu ile Trablusgarp'ı korumaya çalışmıştır.Osmanlı ordusuna yerel bir tarikat olan Sanusi tarikatı da yardım etmiştir.Savaşın sonunda bölgeyi İtalyanlar işgal etmiştir.15 Ekim 1912'de İsviçre'nin Uşi (Ouchy) kentinde Uşi Antlaşması ile Trablusgarp İtalyanlara verilmiştir.Trablusgarp Savaşı ile dünyada ilk kez bir savaşta uçak kullanılmıştır.Trablusgarp Osmanlı Devleti'nin Afrika'daki son toprak parçasıdır.

Sancakları

1866-1877 arası vilayetin sancakları
Trablusgarp Sancağı, Hums Sancağı, Cebel-i Garbî Sancağı, Fizan Sancağı, Bingazi Sancağı
1877-1908 arası vilayetin sancakları
Trablusgarp Sancağı, Hums Sancağı, Cebel-i Garbî Sancağı, Fizan Sancağı
  • Trablusgarp Sancağı, Trablusgarp Vilayeti'nin merkez sancağıdır. Trablusgarp Sancağı'na bağlı kazalar Kızıloğlu Başağalığı, Gıryan, Urfelle, Terhune, Zaviye ve Acilat'dır.[3]
  • Fizan Sancağı, Trablusgarp Vilayeti'ne bağlı bir sancaktır. Fizan Sancağı'na bağlı kazalar Sebha, Reşade, Kavar, Asben, Fizan, Sokna, Şâti ve Gat'dır.[3] Fizan'ın çoğunluğu çölden oluştuğu için Osmanlı Devleti Fizan Sancağı'nı genellikle sürgün yeri olarak kullanmıştır.
  • Hums Sancağı, Trablusgarp Vilayeti'ne bağlı bir sancaktır. Hums Sancağı'na bağlı kazalar Hums, Mısrata, Zletin, Sirt ve Mislata'dır.[3]
  • Cebel-i Garbiye Sancağı, Trablusgarp Vilayeti'ne bağlı bir sancaktır.Osmanlı'nın son dönemlerinde Sancak Beyi Ragıp Bey'dir.[4] Cebel-i Garbiye Sancağı'na bağlı kazalar Cebel-î Garbi, Gadamis, Nalut, Fasato ve Havz'dır.
  • Bingazi Sancağı, Trablusgarp Vilayeti'ne bağlı bir sancaktır. 1877 yılında Trablusgarp Vilayeti'nden ayrılarak müstakil bir sancak olmuştur.[5]
Trablusgarp Savaşı'nda, Kurmay Binbaşı Mustafa Kemal, Bedevi mücahitler önünde emirlerini yazdırırken (1912)

Nüfus

Nüfus
Trablusgarp
YılNüfus
1867750.000
1890800.000
19001.000.000
Y & G

Görev yapmış valiler

  • Mahmud Nedim Bey (Ağustos 1860 - Nisan 1867)
  • Hasan Paşa (Nisan 1867 - Temmuz 1867)
  • Cezayirli Ali Rıza Paşa (Temmuz 1867 - Mayıs 1870) (1. kez)
  • Mustafa Paşa (Mayıs 1870 - Haziran 1870)
  • Mehmet Halet Paşa (Haziran 1870 - Eylül 1871)
  • Bostancıbaşızade Mehmet Reşit Paşa (Eylül 1871 - Nisan 1872)
  • Cezayirli Ali Rıza Paşa (Nisan 1872 - Haziran 1873) (2. kez)
  • Hasan Samih Paşa (Haziran 1873 - Kasım 1874)
  • Mustafa Asım Paşa (Kasım 1874 - Şubat 1875) (2. kez)
  • Fosfor Mustafa Sıtkı Paşa (Şubat 1875 - Ağustos 1877)
  • Mehmet Celalettin Paşa (1877)
  • Söylemezoğlu Ali Kemali (Aralık 1877 - Şubat 1878)
  • Mehmet Sabri Paşa (Şubat 1878 - Temmuz 1879)
  • Ahmed İzzet Paşa (Temmuz 1879 - Mayıs 1880)
  • Mehmed Nazif Paşa (Mayıs 1880 - Ekim 1881)
  • Ahmed Rasim Paşa (Ekim 1881 - Haziran 1896)
  • Nemik Bey (Haziran 1896 - Mart 1899)
  • Haçim Bey (Mart 1899 - Temmuz 1900)
  • Hafız Mehmet Paşa (Temmuz 1900 - Aralık 1903)
  • Hasan Hüsnü Paşa (Aralık 1903 - Mayıs 1904)
  • Abdurrahman Bey (Mayıs 1904 - Ağustos 1904)
  • Recep Paşa (Ağustos 1904 - Ağustos 1908)
  • Ahmet Fevzi Paşa (Aralık 1908 - Ağustos 1909)
  • Hüseyin Hüsnü Paşa (Ağustos 1909 - Ağustos 1910)
  • İbrahim Paşa (Ağustos 1910 - 5 Kasım 1911)
  • Neşet Bey (Kasım 1911)
  • Bekir Samih Bey (Kasım 1911 - 1912)
  • ......... (1912 - 1915)
  • Osman Bey (1915 - 1917)
  • Nuri Bey (1917 - 1918)
  • İshak Bey (1918)
  • Osman Fuat Bey (1918 - 16 Kasım 1918)

Kaynakça

  1. ^ II. Abdülhamit Döneminde Osmanlı'da Vilayet Yönetiminde Düzenleme Gayretleri-Trablusgarp Örneği[] (Türkçe). Ankara Üniversitesi.
  2. ^ "Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı". 10 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2008. 
  3. ^ a b c Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye’nin Bin Üçyüz Onüç Senesine Mahsus İstatistik-i Umumîsi, İstanbul, Alem Matbaası, 1316/1900
  4. ^ Dr. Abdülmecit Mutaf. Salnâmelere Göre Karesi (1847-1922), (2003) Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı, sf.141,169.
  5. ^ Hale Şıvgın, Erling Karlberg "Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan ilişkileri", sf.9, Türk Tarih Kurumu Basımevi (1989).

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Trablusgarp Savaşı</span> Trablusgarp Savaşı diğer adı ile Türk-İtalyan Savaşı

Trablusgarp Savaşı veya diğer adıyla 1911-1912 Türk-İtalyan Savaşı, 1911-1912 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu ve İtalya Krallığı arasında geçen bir savaştır. Adı, "Trablusgarp Savaşı" olmasına rağmen çarpışmalar Trablusgarp dışında Adriyatik Denizi, Ege Adaları, Çanakkale Boğazı ve Kızıldeniz gibi farklı bölgelerde de sürmüştür. Diğer büyük devletlerin desteği ve Birinci Balkan Savaşı'nın patlak vermesi nedeniyle savaşı kazanan İtalya, Osmanlı Devleti'nin Trablusgarp Vilayeti'ne bağlı Trablusgarp, Fizan ve Sirenayka bölgelerini ele geçirmiştir. Bu bölgeler birleşip gelecekteki Libya devletini oluşturacaklardı.

<span class="mw-page-title-main">İşkodra</span> Arnavutlukun kuzeybatısında bir şehir

İşkodra Arnavutluk cumhuriyetinin en eski yerleşim merkezlerinden biri olan İşkodra aynı zamanda ülkenin kuzey kesiminin en önemli sanayi ve kültür merkezidir. İşkodra vilayetinin merkezi olan şehrin nüfusu 90.000'dir.

<span class="mw-page-title-main">Trablusgarp Bölgesi</span> Libyada bir bölge

Trablusgarp Bölgesi, Libya'yı oluşturan üç bölgeden birine eskiden verilen ad. Diğer ikisi Fizan ve Sirenayka veya Kirenayka'dır. Trablusgarp Bölgesi bugünkü Trablusgarp şehrinin çevresine karşılık gelir.

<span class="mw-page-title-main">Cafer Tayyar Eğilmez</span> Türk asker ve siyasetçi

Cafer Tayyar Eğilmez, Türk asker ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Fizan</span> Libyada bölge

Fizân, Libya'yı oluşturan üç eski bölgeden biridir. Diğer ikisi Trablusgarp Bölgesi ve Sirenayka'dır. Merkezi Sebha'dır. Bugünkü Libya'nın güneybatısında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Fizan Sancağı</span>

Fizan Sancağı veya Fezzan Sancağı, Osmanlı İmparatorluğu'nun Trablusgarp Vilayeti'nde bulunan bir sancaktır.

<span class="mw-page-title-main">Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti</span>

Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti, 1864 yılında kurulan Osmanlı Devleti vilayeti.

<span class="mw-page-title-main">Kosova Vilayeti</span>

Kosova Vilayeti 1877 yılında kurulan Osmanlı İmparatorluğu vilayeti. Vilayetin merkezi önce Priştine sonra Üsküp olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Hariciye Nezâreti</span> Son dönem Osmanlı Hükümetlerinde devletin dış siyasetini yürüten kurum

Hariciye Nazırlığı ya da Hariciye Nezareti Son dönem Osmanlı Hükümetlerinde devletin dış siyasetini yürütmekle görevli, günümüzdeki Dışişleri bakanlığı'na karşılık gelen kurumdur. İstanbul'da günümüzde İstanbul Valiliği işlevini gören Babıali binasında sadrazamlıkla aynı binayı paylaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Adliye Nezâreti</span>

Adliye Nezâreti ya da Adliye Nazırlığı Son dönem Osmanlı Hükûmetleri'nde bugünkü Adalet Bakanlığı'nın yaptığı işi yapan nazırlıktır. Türkiye'de Cumhuriyet'in kurulmasıyla birlikte önce Ankara'ya taşınmış ve sonrasında ise dilde sâdeleşme çalışmalarının ardından adı "Adalet Bakanlığı" olarak değişmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Maârif-i Umûmiye Nezâreti</span> Osmanlının son dönemlerinde eğitim işlerinden sorumlu bakanlık

Maarif Nazırlığı ya da Maarif Nezareti son dönem Osmanlı Hükümetleri'nde eğitim işlerinden sorumlu olan nazırlıktır.

Nafia Nazırlığı ya da Nafia Nezareti Osmanlı Devleti'nde Bayındırlık Bakanlığı'na verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Ticaret ve Ziraat Nezâreti</span>

Ticaret ve Ziraat Nazırlığı, Osmanlı Devleti'nde ticaret ve tarım işlerinden sorumlu bakanlığa verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Beyrut Vilayeti</span> 1888 yılında Şam Vilayetinden ayrılarak kurulmuş Osmanlı Devleti vilayeti

Beyrut Vilayeti, 1888 yılında Suriye Vilayeti'nden ayrılarak kurulmuş Osmanlı Devleti vilayetiydi. Vilayet merkezi Beyrut'tu.

Mehmed Nabi Bey ya da Menemenlizade Mehmed Nabi Bey (1868-1924), Osmanlı Devleti'nin son döneminde hizmet vermiş bir devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dahiliye Nezâreti</span>

Dahiliye Nazırlığı veya Dahiliye Nezareti, son dönem Osmanlı hükûmetlerinde içişlerinden sorumlu bakanlığa verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Evkaf-ı Hümâyun Nezâreti</span>

Evkaf Nâzırlığı veya Evkaf-ı Hümâyun Nezâreti,, son dönem Osmanlı hükûmetlerinde vakıf kurumlarından sorumlu olan nâzırlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Selanik (eyalet)</span>

Selanik Eyaleti, bir Osmanlı eyaletidir. 1826'da Rumeli Eyaleti'nin kaldırılmasından sonra kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kudüs Sancağı</span> 1872-1917 Osmanlı İmparatorluğunun özel idari bölgesi

Kudüs Sancağı asıl adı Kudüs-i Şerif Mutassarıflığı; 1872 yılında özel yönetim statüsü ile kurulan, 1874 yılında Şam Vilayetinden ayrılan; Kudüs ile birlikte; Gazze (Gaza), Yafa (Jaffa), Halilü’l Rahman (Hebron), Beytülrahim (Bethlehem), Birüssebi (Beersheba) kentlerini kapsayan müstakil sancak. Osmanlı dönemi boyunca Kudüs Sancağı, Nablus ve Akka sancakları ile birlikte Güney Suriye ya da Filistin olarak isimlendirilmiştir. 12 Aralık 1917 yılında Osmanlı Devletinin elinden çıkana kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Menteşe Sancağı</span> Osmanlı idari yapılanmasında bir birim

Menteşe Sancağı, Osmanlı Devleti zamanında günümüzdeki Muğla iline denk gelen sancak.