İçeriğe atla

Tosine Reşid

Tosinê Reşîd Washington'da

Tosine Reşid (d. 22 Haziran 1941, Eçmiadzin) çağdaş Sovyet Kürdü Yezîdî yazar, şair ve oyun yazarı.

Hayatı

Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Eçmiadzin ilçesine bağlı Kûrekend (Ferik) köyünde dünyaya geldi. Erivan Pedagoji Enstitüsü'nün Fizik-Matematik Fakültesi'ni bitirdi ve 1964 yılında mezun oldu. Kirovakan (günümüzde Vanadzor) ilinde öğretmenliğe başladı. İki ay sonra burada bir yıl sürecek olan askerliğe başladı. Askerliğin ardından 1966 yılında Erivan Enstitüsü Kimya bölümünde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı. 1970 yılında Erivan Devlet Üniversitesi'ne ilk önce araştırma görevlisi, sonra öğretmen olarak devam etti. 1975 yılında kimya doktorasını aldı. Aynı yıl ilk kitabı olan Yol Türküleri (Kilamê Rê) yayınladı.[1] 1966 yılında önce Emerîkê Serdar ile, daha sonra ise tek başına Erivan Radyosu Kürtçe bölümü için “Kürtçe Ansiklopedi” isimli programı hazırladı. Program yaklaşık 12-13 yıl boyunca devam etti. 1967 yılında Nûra Cewarî ile Ermenistan Kürtleri adına, Gürcistan, Kazakistan ve Kırgızistan'a gitti ve binlerce folklorik şarkı-deyiş topladı. 1993 yılının 27 Haziran günü Avustralya'nın Melbourne şehrine göç etti.[2]

Sovyetler Birliği'nde yaşarken 1960'lı yıllarda Kürt hareketine dahil oldu. O dönemde yaşadığını şöyle anlatmaktadır:

“ Ve o şiirlerle ilk defa Kürdistan adı ile, o ismin ardındaki gerçek ile karşılaştım. 1963 yılına dek Sovyetler Birliği'ndeki hiçbir Kürt yazar, eserlerinde Kürdistan sözcüğünü kullanmamıştı. Korku vardı, zira 1937-38'de çok sayıda Kürt aydını milliyetçilik suçlamasıyla tutuklanıp cezaevine atılmıştı.[3]„

1985 yılında eşi Nûra Cewarî ile Zozan adını verdikleri müzik grubunu kurdu. Grup, Erivan ve Tiflis'te birçok kez konser verdi.[4][5][6] Yazdığı Siyabend û Xecê adlı oyun 1980 yılında Gürcistan Kürt Tiyatrosu'nda sahnelendi. Yine Kürt bolşevik Ferik Polatbekov'un (Fedor Matveeviç Lıtkin) üzerine Tirej isimli piyesi kaleme aldı.[7]

Eserleri

  • Kilamê Rê, (Yol Türküleri), Şiir koleksiyonu I, 1975
  • Zozan, (Yayla) Şiir koleksiyonu II, 1983
  • Nîvro, Şiir koleksiyonu III, 1987
  • Siyabend û Xecê, Oyun, 1988
  • Şeva bê Xew, Kısa Hikâye Koleksiyonu, 2000
  • Qanatê Kurdo anısına (Husên Hebeş ile), 2000
  • Min Bêriya Şevên Spî Kiriye, Kısa Hikâye Koleksiyonu, 2005
  • Mestûre, Serê Hêjayî Tac Bû, (tarihi roman), 2005
  • 100 salîya zana û nivîskarê kurd Qanatê Kurdo, 2009
  • Kurdên Yekîtiya Sovyetê: Berê û Niha, (Sovyetler Birliği Kürtleri: Öncesi ve Sonrası), 2010
  • Evîna te ez parastim, 2010,
  • Em bi zimanê xwe kurd in (dil ve edebiyat üzerine makale), 2011[8]

Yazar ayrıca A. Puşkin, L. Tolstoy, A. Çehov, A. Bunin, A. Voznesenskî, A. İsahakiyan, P. Sevak, F. Polatbekov, M. Lermontov gibi isimlerin şiir ve öykülerini Kürtçeye tercüme etti.[9]

Kaynakça

  1. ^ "Tocънe Peшид, Клaмe Pe, Нeширата Найаcтан, Ерeван, 1975" (PDF). 5 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Haziran 2015. 
  2. ^ "Ez Tosinê Reşîd, Kurê Reşîdê Ozman!." 5 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2015. 
  3. ^ "Ülkem, Kürdistan (Tosinê Reşîd)". 9 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2015. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2015. 
  5. ^ "Notaya çekilen bir ömür Nûra Cewarî". 22 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2015. 
  6. ^ "Tosine Reşid, Dunya Tv". 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2015. 
  7. ^ Ji arşiva Bella Sturkî (Kasoeva, Bella Sergeevna[]
  8. ^ "Hevpeyvîn Bi Mamoste Dr. Tosinê Reşîd Re / Öğretmen Dr.Tosinê Reşîd ile söyleşi". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2015. 
  9. ^ "Tosinê Reşît". 22 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2015. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Ey Reqîb</span> Kürt millî marşı

Ey Reqîb, Kürdistan Bölgesel Yönetimi ve Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nin ulusal marşı. Şair, Bağdat zindanlarında gardiyana seslenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kürt dilleri</span> Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren dil

Kürt dilleri veya Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Suriye'nin kuzeyi, Irak'ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran'ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil koludur. Kürtçe Irak'ta, Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ve de facto özerk olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde resmî dil statüsüne sahiptir. Kürt dillerinin yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed-i Hânî</span> Kürt edebiyatçı ve astronom

Ahmed-i Hani, 17. yüzyıl'da yaşamış Kürt edebiyatçı, astronom, şair, tarihçi ve İslam alimi.

Kürt edebiyatı, Kürtçe ile yaratılmış sözlü ve yazılı edebi eserleri kapsayan edebiyat. İslam öncesi Kürt edebiyatına dair hiçbir bilimsel bulgu ve bilgi yoktur. Kürt anlatılarının büyük bir kısmı sözlü şekilde yayılmış ve bu sözlü edebiyat bugün de sürmektedir. 20. yüzyılın başına kadar olan yazılı edebiyat ise şiir şeklindedir. Nesrin gelişmesi ise daha çok politik ve sosyal gelişmeler sayesinde olmuştur. Avrupa ülkelerine göçün artmasıyla birlikte yüzü kendi topraklarındaki gelişmelere dönük olan yeni bir tür sürgün edebiyatının da geliştiği görülmektedir.

Ali Hariri Klasik Kürt edebiyatı şairi ve İslam bilgini. İlk Kürt şairi sayılmaktadır. Hakkâri doğumlu olan Hariri'den itibaren Kürt edebiyatında, divan edebiyatı dönemi başlar. Ali Hariri, küçük yaşta ilim öğrenmek için Şam'a gitti, ardından Bağdad ve Musul gibi yerlerde eğitimini devam etmiştir. Babası vefat edince amcasının himayesinde yetişti. Geçimini temin etmek için, amcasından meslek öğrendi.

Kilam Kurmanci ve Zazaca'da dengbej şiirine denilir.

<span class="mw-page-title-main">Erebê Şemo</span>

Erebê Şemo (Rusça: Arab Şamoyeviç Şamilov, Sovyet Kürdü yazar. İlk Kürtçe roman olan Şivanê Kurmanca’yı kaleme almıştır. Kürt romanının babası Şemo, latin harflerinden oluşan Kürtçe alfabenin de mimarlarından biri olmuştur. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Emektar Kültür İşçisi ve Kızıl Bayrak Nişanı gibi ödüllerin sahibidir. 1930'lu yılların başlarında oluşturulan Kürtçe alfabe Şemo-Marogulov alfabesinin hazırlıyıcılarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan'daki Kürtler</span>

Ermenistan Kürtleri, büyük kısmı I. Dünya Savaşı esnasında Kars'tan Ermenistan'a göçen Kürtlerden oluşur. Kürt nüfusunun ezici çoğunluğu Yezidi dinine mensup olmakla beraber kalan kısmı Şii Kürtlerden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Kanate Kurdo</span> Kürt yazar

Kanate Kurdo,, Sovyet Kürdü yazar, dilbilimci, akademisyen, Sankt-Peterburg Devlet Üniversitesi Şarkiyat Enstitüsü Kürdoloji bölümü başkanı.(1961-1985)

<span class="mw-page-title-main">Abdurrahman Şerefkendi</span> Kürt dilbilimci ve şair

Abdurrahman Şerefkendi veya Hejar Kürt dilbilimci, yazar, şair ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Heciyê Cindî</span>

Heciyê Cindî veya Hajiye Jndi, Sovyet Kürdü yazar, araştırmacı ve filologdur.

<span class="mw-page-title-main">Ferik Polatbekov</span>

Ferik Polatbekov veya Fyodor Lıtkin, Bolşevik Sovyet Kürdü siyasetçi, şair, gazeteci, hatip, devrimcidir.

<span class="mw-page-title-main">Ordîxanê Celîl</span>

Ordîxanê Celîl Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti doğumlu Sovyet Kürdü yazar ve akademisyen.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde Kürtler</span>

Sovyetler Birliği'nde Kürtler, Sovyetler Birliği sınırları içerisinde içinde yaşayan Kürt kişi veya grupları betimler.

<span class="mw-page-title-main">Emînê Evdal</span>

Emînê Evdal veya Emin Abdal, Sovyet Kürdü yazar, dilbilimci ve şair. Sovyetler Birliği'ndeki Kürtleri konu alarak Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde çok sayıda çalışma üretti. O zamanlar Rus İmparatırluğu kontrolü altında olan Kars Oblastı yakınlarındaki Yaman çayır köyünde bir Yezidi ailesinde doğdu. Türk-Ermeni çatışması sırasında köyü yıkılmış, annesi, babası ve erkek kardeşini kaybetmiştir. 1924 yılında Tiflis'teki işçi okuluna gitti ve 1926'da Alagyaz Dağı yakınlarındaki Yezidi köylerinde ders vermeye başladı. 1931'de Erivan Üniversitesi filoloji bölümüne girdi ve aynı dönemde Kürt gazetesi Riya Teze'de çalışmaya başladı. İlk kitabını 1933 yılında Kürtçenin Kurmanci lehçesi ile yayınladı. 1933'ten 1937'ye kadar Kurmanci dil eğitiminde birçok ders kitabı yayınladı. Doktorasını 1944 yılında Yazidoloji alanında aldı ve tezi geleneksel ailede Kürt kadını olarak adlandırıldı. Mezun olduktan sonra Ermeni Tarih Enstitüsü'nde Yazidoloji alanında çalıştı ve 1959'da Ermeni Bilimler Akademisi Doğu Araştırmaları Bölümü tarafından işe alındı. 1960 yılında Ermenistan Parlamentosu tarafından En İyi Emekli Öğretmen unvanını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Casimê Celîl</span>

Casimê Celîl, Sovyet Kürdü şair ve yazar.

Eskerê Boyîk,, Sovyet Kürdü Yezîdî şair ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Xelîlê Çaçan</span> Yazar ve gazeteci

Xelîlê Çaçanoviç Muradov , Sovyet Kürdü Yezidi yazar ve gazeteci.

<span class="mw-page-title-main">Keremê Anqosî</span>

Keremê Anqosî, Gürcistan Kürdü yazar, bilim insanı ve politikacı. Sovyetler Birliği'nde Kürtler hakkındaki çalışmalarıyla tanınır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.