İçeriğe atla

Tormesli Lazarillo

Tormesli Lazarillo
La vida de Lazarillo de Tormes y de sus fortunas y adversidades
1554 baskısının kapağı
Ülkeİspanya
Dilİspanyolca
TürPikaresk roman
Yayım1554

Tormesli Lazarillo (İspanyolca La vida de Lazarillo de Tormes y de sus fortunas y adversidades); 1554 yılında İspanya’da basılmış yazarı belirsiz pikoresk roman.

Dünya edebiyatında modern pikaresk roman türünün ilk örneği kabul edilir.[1] Alt tabakadan gelen Lazarillo adlı kahramanın yanında çalıştığı efendileriyle yaşadığı maceraları konu alır. Dönemin İspanya toplumunu yani sefiller, dilenciler, dolandırıcılar ve kimsesiz çocuklarla dolu bir dünyayı gözler önüne serer.[2] Eserde özellikle din adamlarının yolsuzlukları vurgulanmakta olduğundan kilisenin hışmına uğrama korkusuyla yazarının adı gizlenerek basılmıştır. Yazarın Granada doğumlu ve 1503/4 – 14 Ağustos1575 tarihleri arasında yaşamış olan İspanyol romancı, şair, diplomat ve tarihçi, Diego Hurtado de Mendoza olduğuna dair tez, İspanyol eski metinler uzmanı Mercedes Agulló tarafından ortaya çıkarılan bulgularla güçlenmiştir.

Roman, 1554 yılında Burgos’ta, Anvers’te ve Alcalá de Henares’te eşzamanlı olarak yayımlandığında edebiyatta bir devrim yaratmıştır.[2] Ana kahramanın alt tabakaya mensup biri olması, olayların birinci ağızdan aktarımı, eleştiri unsuru taşıması ve güncel yaşantıyı sunması gibi özelliklerinden dolayı İspanya’da modern gerçekçi romanın öncüsü olarak kabul edilir.[2]

Eser, yayımlandıktan kısa bir süre sonra İspanya’da engizisyon tarafından kara listeye alınmıştır. Sansürlenmemiş Anvers baskısı dolaşımda kalarak çeşitli Avrupa dillerine çevrilmiştir. İspanya kralı II. Felipe’nin sansürlenmiş olarak basılmasına izin verdiği eser, 1573’te Madrid’de sansürlü haliyle basılmış ve bu sansür 19. yüzyıl başına kadar sürmüştür.[1]

1617'de "Spaansche Brabander" adlı oyunda, Gerbrand Adriaenszoon Bredero tarafından tiyatroya, 1959'da yönetmen César Fernández Ardavín,[3] 1987'de yönetmen Mario Monicelli, 2001'de ise yönetmenler Fernando Fernán Gómez ve José Luis García Sánchez tarafından[4] filme; 2015'te ise Pedro Alonso Pablos tarafından animasyona uyarlanmıştır.

Kaynakça ve notlar

  1. ^ a b Bilici, Dilek (7 Ekim 2015). "İlk pikaresk roman". 11 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  2. ^ a b c Özalp, Ertuğrul; Aydonat,Arzu. "Tormesli Lazarillo-Çevirmenlerin Önsözü" (PDF). 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  3. ^ 1959 uyarlaması film 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ 2001 uyarlaması film

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Roman</span> bir kişi ya da bir grup insanın başından geçenleri, onların iç ve dış yaşantılarını belli bir kronolojik, mantıksal, duygusal ya da sanatsal ilişkiyi gözeterek öyküleyen uzun kurgusal anlatı

Roman, genellikle düzyazı biçiminde yazılan, kurgusal, görece uzun, insanın (ya da insan özellikleri atfedilen varlıkların) deneyimlerini bir olay örgüsü içinde aktaran ve genellikle kitap halinde basılan bir edebî tür. Uluslararası ve akademik platformlarda beşinci sanat olarak kabul gören edebiyatın bir alt türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Gustave Flaubert</span> Fransız romancı (1821 – 1880)

Gustave Flaubert, Fransız roman yazarı. Edebiyat eleştirmenleri tarafından modern romanın kurucusu kabul edilir. En tanınmış eseri, 19. yüzyıl toplumsal gerçekliğini çarpıcı biçimde aktaran ve dünya klasikleri arasına giren Madame Bovary'dir. 1857'de yayımlanan ve Fransa'da ciddi tartışmalara neden olan bu eserden sonra realist akımı başlatan kişi olarak gösterilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Elias Canetti</span>

Elias Canetti, modernist romancı, oyun yazarı, anı ve kurgusal olmayan düzyazı yazarı. Eserlerini Almanca yazan Canetti, "geniş bir bakış açısı, fikir zenginliği ve sanatsal güç ile işaretlenmiş yazıları için" 1981 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazandı.

<i>Doktor Jivago</i>

Doktor Jivago, Sovyet yazarı Boris Pasternak'ın (1890-1960) Rus Devrimi sırasında geçen ünlü romanıdır. Özgün adı Доктор Живаго olan roman ilk defa Rusçayla aynı anda İtalyanca olarak da basılmıştır.. Ertesi yıl da Doctor Zhivago adıyla İngilizce yayımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Miguel de Cervantes</span> İspanyol yazar

Miguel de Cervantes Saavedra, İspanyol romancı, şair ve oyun yazarıdır. Modern Avrupa'nın ilk romanı olarak kabul edilen başyapıtı Don Kişot, Batı edebiyatının klasikleri arasında yer alır ve bugüne kadar yazılmış en iyi kurgusal eserlerden biri sayılır.

<span class="mw-page-title-main">Pablo Neruda</span> Şilili şair ve politikacı (1904–1973)

Pablo Neruda veya doğum adıyla Ricardo Eliezer Neftalí Reyes Basoalto, Şilili yazar ve şairdir.

<i>Don Kişot</i> İspanyol romancı Miguel de Cervantes Saavedranın romanı

Don Kişot ya da Don Kihote, İspanyol şair ve romancı Miguel de Cervantes'in kendi dilinde yazdığı roman ve bu romandaki asıl şahsiyetin adıdır.

<i>Peter Pan</i>

Peter Pan, İskoç roman ve oyun yazarı J. M. Barrie'nin (1860–1937) yarattığı en ünlü karakter Peter Pan'ın maceralarını konu alan çocuk kitabı.

<i>Operadaki Hayalet</i>

Operadaki Hayalet, Fransız yazar Gaston Leroux'nun bir romanı. 23 Eylül 1909 ile 8 Ocak 1910 arasında Le Gaulois gazetesinde tefrika halinde yayımlandıktan sonra Mart 1910'da Pierre Lafitte tarafından kitap olarak basıldı. Roman, kısmen, 19. yüzyılda Paris Operası'nda yaşanan bazı olaylara ve Carl Maria von Weber'ın 1841'da sahnelenen Der Freischütz operasında eski bir bale öğrencisinin iskeletinin kullanıldığı efsanesine dayanır. Çok sayıda sahne ve film uyarlaması bulunmasına rağmen, en ünlüleri Lon Chaney'in oynadığı 1925 yapımı film ve Andrew Lloyd Webber'ın 1986'da ilk kez sahnelenen müzikalidir.

<span class="mw-page-title-main">Vedat Türkali</span> Türk yazar, senarist

Abdülkadir Pirhasan, Türk roman ve senaryo yazarı, şairdir.

<span class="mw-page-title-main">Jacinto Benavente</span>

Jacinto Benavente y Martínez İspanyol yazardır. 20. yüzyıl İspanyol edebiyatının önde gelen isimleri arasında kabul edilir. Jacinto Benavente y Martinez 12 Ağustos 1866’da Madrid’de doğdu. 1894’te oyun yazmaya başladı. Toplumdaki üst ve orta sınıflara yöneltilmiş bir taşlama olan El nida ajeno adlı ilk komedyasıyla tanındı. 1909’da Madrid Çocuk Tiyatrosu’nu kurdu. 1922'de edebiyat dalında Nobel Ödülüne layık görüldü. Uzun yıllar gazetecilik yaptı; tiyatro oyunlarında gelenek ve insani tutkuları işledi. 1928’de İspanya’da monarşi­nin yıkılacağını anlatan oyunu Para el cielo y los altanes zamanın diktacı hükûmeti tarafından yasaklandı. Benavente İspanya İç Savaşı sırasında bir süre tutuklandı. 14 Temmuz 1954’te Madrid’de öldü.

İspanyol edebiyatı, İspanya'da yazılan edebiyat yapıtlarını kapsar. İspanya'nın ulusal dili olan Kastilya lehçesinde kaleme alınan yapıtlar İspanyol edebiyatının ana bölümünü oluşturmakla birlikte, Katalan dili ve Galicia lehçesinde yazılmış yapıtlar da bu kapsamda sayılır.

<span class="mw-page-title-main">Alain Robbe-Grillet</span> Fransız film yönetmeni ve yazar (1922 – 2008)

Alain Robbe-Grillet, Fransız yönetmen, yazar ve senarist.

<span class="mw-page-title-main">Pikaresk roman</span>

Pikaresk roman, 16. yüzyılda şövalye romanlarına ve kır yaşamını konu alan romanlara tepki olarak ortaya çıkan; toplumun aşağı tabakalarındaki düzenbaz, dalavereci ancak becerikli ve kurnaz bir kahramanın maceralarını işleyen roman türü.

<i>Alice Harikalar Diyarında</i> Lewis Carrollun 1865 tarihli romanı

Alice Harikalar Diyarında, Lewis Carroll takma adını kullanan Charles Lutwidge Dodgson'ın 1865 yılında yayımlanan fantezi türündeki romanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gustavo Adolfo Bécquer</span>

Gustavo Adolfo Bécquer, İspanyol post-romantik, şiir ve kısa öyküler yazarıdır.

Bildungsroman, Alman edebiyatında bireyin oluşum dönemini ve sonunda ulaştığı ideal durumu ele alan roman türü. Safdil kahramanın serüven peşinde dünyayı dolaşmaya çıkması ve uğradığı yenilgilerle yavaş yavaş olgunlaşarak bilgelik kazanmasını konu alan halk masalları, Wolfram von Eschenbach’ın Orta Çağ destanı Parzival ve Hans Grimmelshausen’in pikaresk öyküsü Simplicissimus’da (1669) edebi niteliğe kavuştu. Bu temayı roman düzeyinde ilk kez Wilhelm Meisters Lehrjahre adlı yapıtıyla Goethe ele aldı. Yapıt günümüzde de bu türün klasik örneği sayılmaktadır. Türün öbür örnekleri arasında Adalbert Stifter’in Der Nachsommer ve Gottfried Keller’in Der grime Heinrich adlı romanları yer alır. Oluşum romanı nostalji ve teslimiyet gibi temalara yer verse de, kahramanın olgunlaşmasıyla mutlaka olumlu bir havada sona erer. Roman kahramanının gençliğindeki büyük düşler yok olmuştur, ama ona acı veren düş kırıklıkları ve hatalar da geride kalmıştır. Oluşum romanının sık rastlanan bir türü, bir sanatçının gençliğini ve gelişimini konu alan Künstlerroman dır. Öteki türlerinden Erziehungsroman kahramanın yetişme/eğitim sürecini, Entwicklungsroman ise karakter gelişimini konu alır. Bu terimler bazen birbirinin yerine kullanılabilirse de, oluşum romanının gelişim romanından temel farkı, kahramanının içinde yaşadığı toplumla bütünleşmesini, olgunluğa ve uyuma erişmesini anlatmasıdır. Arap edebiyatında bildungsroman kültürünün köklü bir geçmişi bulunmaktadır. Bu alanın öncülerinden birisi İbn Tufeyl'dir. Modern Arap edebiyatında ise, Tayyib Sâlih’in Mevsimu'l-Hicre ile'ş-Şemâl adlı eseri çok tanınan bir bildungsromandır.

Alıklar Birliği, Amerikan romancı John Kennedy Toole'un 1963'te kaleme aldığı ve yazarın intiharından on bir yıl sonra, 1980'de yayımlanan pikaresk roman. Kitaba önsöz yazarak katkıda bulunan yazar Walker Percy ve Toole'un annesinin çabaları ile yayımlandıktan sonra bir kült klasiği oldu ve ardından ana akım başarı elde etti. 1981'de Pulitzer Ödülü'nü alan kitap, günümüzde Güney Amerika Birleşik Devletleri'nin modern edebiyatının kanonik bir eseri olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Blanca Álvarez González</span>

Blanca Álvarez González, İspanyol gazeteci, yazar ve şair. Eserleri şiir, roman, denemelerinin yanı sıra çocuk ve gençlik edebiyatından seçmeleride içeriyordu.

<span class="mw-page-title-main">Altın eşek</span>

Altın eşek ya da Başkalaşımlar, dünyanın en eski fantastik romanlarındandır. Yazarı Lucius Apuleius'tur. 2. yüzyılda yazılmıştır. Bir bütün olarak günümüze gelebilmiş olan tek Latin romanıdır. Antik Greko-Romen edebiyat dünyasındaki aşağı tabakaların içinde bulundukları koşulları ilk elden inceleyen eserdir. Pikaresk romanın öncüsü kabul edilir.