Torajiro Yamada

Torajirō Yamada (Japonca: 山田 寅次郎, Sadō hocası olarak Sōyū Yamada: 山田宗有) (d. 1866 - ö. 1957), Japon iş adamı ve sado (çay seremonisi) hocası.

1892-1905 arasında İstanbul’da yaşamış ve Türk–Japon ilişkilerine olumlu katkıda bulunmuş bir Japon iş adamıdır.

1866 yılında Nakamura ailesinin oğlu olarak Numata'da dünyaya geldi. Yedi yaşında iken ailesi ile birlikte Tokyo’ya yerleşti. 15 yaşında iken çay ustası Soju Yamada tarafından evlat edinildi.^[1] Bir yandan çay ustası olarak yetişirken bir yandan da bu kültürü yabancılara sergileyebilmek için Tokyo ve Yokohama’daki okullarda Çince, İngilizce, Almanca, Fransızca öğrendi.

1890’da Osmanlı İmparatorluğu tarafından Japonya’ya Sultan’ın yüksek nişanını takdim etmek için gönderilmiş olan Ertuğrul Fırkateyni’nin batması ve mürettebatından 500'den fazla kişinin ölümünden sonra şehit ailelerine yardım amacıyla düzenlenen kampanyaları başlattı. Toplanan paralardan o güne kadar teslim edilememiş olan kısmı teslim etmek için 1892’de İstanbul'a geldi. 1905 yılına kadar İstanbul’da kaldı.^[2] Bu süre içinde Japon kültürünü tanıtmaya ve Türkçe’yi ve Osmanlı’nın kültürel yapısını öğrenmeye çalıştı; bir fahri konsolos işlevi gördü.

Sultan Abdülhamit’e babasından kalma bir samuray kılıcını hediye olarak getiren Torajiro Yamada, Abdülhalim Nuda Efendi (Shotara Noda) adlı Japon gazeteci aracılığıyla hediyelerini saraya ulaştırdı. Shotara Noda, kazadan sonra hayatta kalanlarla birlikte gazetesi adına İstanbul’a gelmiş ve padişahın isteği üzerine Harbiye öğrencilerine Japonca dersi vermek üzere kalmış bir gazetecidir.^[3] 1891 yılında Müslüman olup Abdülhalim adını almış olan Noda,^[4] Yamada’nın gelişi üzerine ders verme işini ona bırakıp ülkesine döndü. Harbiye öğrencilerine ders vermeye başlayan Yamada’nın öğrencileri arasında ileride Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu olacak Mustafa Kemal’in de olduğu ve Yamada’nın Abdülhamit’in isteği ile Müslüman olup Abdülhalil ismini aldığı şeklinde iddialar vardır.^[5] Ancak bu bilgilerin doğruluğu belgelerle kanıtlanmamıştır.^[1]

Japonya ve Osmanlı İmparatorluğu arasında ticari ilişkiler kurulması için çalışan Yamada, Galatasaray Lisesi yanında “Shop Nakamura” adlı bir dükkân açtı.^[6] Tütün, tuz, yün ihraç etti; ipek ve tabak-çanak gibi eşyalar ithal etti. Ayrıca Sultan II. Abdülhamit için Japonya’dan sanat eserleri getirtip Topkapı Sarayı’ndaki Uzakdoğu objelerini düzenledi.^[1]

Japonya’ya döndükten sonra 1905’te bir ortakla birlikte Osaka’da sigara kâğıdı üreten bir şirket kurdu. 1911'de “Toruko Gakan” (Türkiye'ye Resimli Bir Bakış; Japonca: 土耳古畫観) adlı kitabı yayınladı. Bu kitapta İstanbul’u çağdaş bir Japon’un gözünden anlattı.^[7] 1925 yılında Türk–Japon İthalât–İhracat Derneği'ni kurdu. 1957 yılında hayatını kaybetti.

Sultan Abdülhamit’e hediye etmiş olduğu samuray zırh takımı günümüzde Topkapı Sarayı’nda sergilenmektedir.